Wcześniejsza spłata kredytu konsumenckiego

Jak już wskazałem w artykule „Czym jest kredyt konsumencki?”, ustawa o kredycie konsumenckim zapewnia określone prawa kredytobiorcy. Jednym z tych praw jest wcześniejsza spłata kredytu.

Wcześniejsza spłata kredytu konsumenckiego umożliwia nie tylko szybsze pozbycie się zobowiązań, lecz także potencjalne obniżenie kosztów związanych z kredytem. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie kompleksowego omówienia praw konsumenta oraz zasad związanych z wcześniejszą spłatą kredytu konsumenckiego, zapewniając czytelnikowi pełną wiedzę na ten temat.

Prawa konsumenta przy wcześniejszej spłacie kredytu

Kredytobiorca w trakcie spłaty kredytu może w dowolnym momencie dokonać wcześniejszej spłaty kredytu. Spłata może dotyczyć całego kredytu jak też jego części (spowoduje skrócenie okresu kredytowania lub zmniejszenie raty). Co ważne, kredytodawca musi rozliczyć wcześniejszą spłatę bez względu na to, czy kredytobiorca go o tym poinformował. Jeżeli dokonałeś wcześniejszej spłaty kredytu, kredytodawca ma 14 dni na rozliczenie tej wpłaty. Pamiętaj, że kredytodawca jest uprawniony do odsetek i prowizji za okres od dnia wypłacenia kredytu do dnia jego spłaty.

Konsument, który zawarł umowę o kredyt konsumencki, posiada szereg praw związanych z wcześniejszą spłatą tego kredytu.

• Prawo do spłaty całości lub części kredytu przed terminem określonym w umowie.
• Kredytodawca nie może uzależniać wcześniejszej spłaty od poinformowania go przez konsumenta.
• Obniżenie całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty:
  • Obniżka kosztów dotyczy okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy.
  • Obniżenie kosztów obejmuje odsetki i inne koszty przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy.
• Prawo do zwrotu kosztów:
  • Proporcjonalny zwrot kosztów prowizji.
  • Proporcjonalny zwrot kosztów ubezpieczenia, jeśli zostało opłacone z góry.

Po całkowitej spłacie kredytu, warto upewnić się, że otrzyma się dokument potwierdzający spłatę zadłużenia. Kredytodawca ma obowiązek rozliczyć kredyt w terminie 14 dni od dnia dokonania wcześniejszej spłaty.

Opłacalność wcześniejszej spłaty kredytu

Wcześniejsza spłata kredytu konsumenckiego może być korzystna z różnych powodów.

Główne korzyści wcześniejszej spłaty:

• Spłata odsetek w mniejszej wysokości.
• Możliwość uzyskania zwrotu części opłat poniesionych z góry.
• Brak obciążenia finansowego i psychicznego.
• Brak konieczności pilnowania terminowej spłaty.

Wcześniejsza spłata jest szczególnie opłacalna przy kredytach ze zmiennym oprocentowaniem, ponieważ pozwala uniknąć ryzyka wzrostu rat w przyszłości. Kiedy wcześniejsza spłata może być mniej opłacalna? Gdy do spłaty pozostało niewiele rat, a koszty prowizji mogą przewyższać pozostałą kwotę do spłaty.

Prowizja za wcześniejszą spłatę – kiedy bank może ją naliczyć?

Warto przed podpisaniem umowy zapoznać się z zapisami dotyczącymi wcześniejszej spłaty. Pod pewnym warunkiem kredytodawca może naliczyć prowizję od takiej spłaty. Może to zrobić (zgodnie z art. 50.1 ustawy) tylko w przypadku, gdy wcześniejsza „spłata przypada na okres, w którym stopa oprocentowania kredytu jest stała, a kwota spłacanego w okresie dwunastu kolejnych miesięcy kredytu jest wyższa niż trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw”. Ujmując to w bardziej zrozumiały sposób:

• Kredytodawca może naliczyć prowizję, tylko gdy:
  • Wcześniejsza spłata przypada na okres, w którym stopa oprocentowania kredytu jest stała.
  • Kwota spłacanego w okresie dwunastu kolejnych miesięcy kredytu jest wyższa niż trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw.
• Wysokość opłaty za szybszą spłatę kredytu:
  • 1% prowizji od spłacanej części kredytu – jeżeli okres liczony od dnia wcześniejszej spłaty kredytu do dnia kiedy kredyt miał być spłacony zgodnie z harmonogramem przekracza jeden rok;
  • 0,5% prowizji od spłacanej części kredytu – jeżeli okres liczony od dnia wcześniejszej spłaty kredytu do dnia kiedy kredyt miał być spłacony zgodnie z harmonogramem jest krótszy niż jeden rok.

Wyliczona tak kwota prowizji, co jest logiczne, nie może przekraczać kwoty odsetek, które miałbyś jeszcze do zapłaty, nie dokonując wcześniejszej spłaty oraz nie może być wyższa niż bezpośrednie koszty, które ponosi kredytodawca w związku z wcześniejszą spłatą. Ten zapis zabezpiecza przed sytuacją, gdy przy dłuższych okresach kredytu, spłacając bliżej końca umowy, odsetki stanowią już niewielką część natomiast kapitał jest na tyle wysoki, że prowizja przekraczałaby koszty tych odsetek.

Jak dokonać wcześniejszej spłaty kredytu? instrukcja krok po kroku

Przed przystąpieniem do procesu wcześniejszej spłaty, konieczne jest dokładne zbadanie sytuacji finansowej i prawnej. W pierwszej kolejności należy uzyskać aktualny harmonogram spłat oraz szczegółowe wyliczenie pozostałego do spłaty kapitału. W tym kontekście ważne jest, aby rozróżnić między nadpłatą zmniejszającą wysokość przyszłych rat (tak zwana nadpłata częściowa) a całkowitą spłatą zadłużenia.

Następnym krokiem przygotowawczym jest przeanalizowanie zapisów umowy dotyczących:

• dopuszczalnych terminów wykonywania nadpłat (np. określone dni miesiąca);
• wymaganych formularzy wniosków;
• obowiązujących prowizji i opłat administracyjnych;
• metod kalkulacji zwrotu kosztów.

W razie wątpliwości co do interpretacji, zaleca się skorzystanie z prawa do bezpłatnego zapytania o szczegółowe warunki wcześniejszej spłaty, na które bank musi odpowiedzieć w ciągu 7 dni roboczych. Warto również zauważyć, że zgodnie z nowelizacjami z 2023 roku, instytucje finansowe są zobowiązane do przedstawienia symulacji dwóch wariantów: skrócenia okresu kredytowania przy zachowaniu dotychczasowej wysokości raty oraz obniżenia wysokości rat przy utrzymaniu pierwotnego terminu spłaty.

Aby dokonać wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego, należy przejść przez określoną procedurę. Oto instrukcja krok po kroku, jak to zrobić:

1. Poinformowanie banku o zamiarze wcześniejszej spłaty. Można to zrobić telefonicznie, za pośrednictwem aplikacji mobilnej lub bankowości internetowej, co pozwoli ustalić bieżącą kwotę kapitału do spłaty.
2. Ustalenie terminu pobrania środków lub wpłaty klienta. Pozwoli to bankowi ustalić całkowitą kwotę do spłaty i  jeśli spłata ma być dokonana automatycznie z konta klienta w tym banku, pobrać pieniądze w ustalonym terminie. Należy upewnić się, że potrzebne środki znajdują się na koncie.
3. Złożenie dyspozycji o wydanie zaświadczenia o zamknięciu zobowiązania kredytowego. Kredytodawca ma obowiązek rozliczyć kredyt w terminie 14 dni od dnia dokonania wcześniejszej spłaty.

Kredytobiorca powinien sprawdzić, czy w umowie nie określony został unikalny numer konta do wykonania przelewu, który jest odmienny od standardowego konta przeznaczonego do spłaty rat. Taki system chroni przed niewłaściwym przydzieleniem środków. Termin realizacji przelewu ściśle zależy od cyklu rozliczeń banku – zazwyczaj środki muszą być zaksięgowane najpóźniej 3 dni robocze przed ustaloną datą spłaty raty.

Wiele banków wymaga złożenia pisemnego wniosku, którego forma jest uzależniona od wewnętrznych zasad konkretnej instytucji. W wielu przypadkach akceptowane są wnioski elektroniczne za pośrednictwem systemu bankowości internetowej, jednak niektóre banki wymagają tradycyjnego dokumentu w formie papierowej.

W treści wniosku powinny znaleźć się:

• pełne dane identyfikacyjne osoby zaciągającej kredyt
• numer umowy kredytowej
• dokładna kwota przeznaczona na wcześniejszą spłatę
• jasna informacja o celu przelewu („wcześniejsza spłata częściowa/całkowita”)
• preferowana metoda rozliczenia nadpłaty (skrócenie okresu/obniżenie raty)

Przykład wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego

Powyżej zostało zaprezentowane zagadnienie wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego pod względem teoretycznym, teraz czas na praktykę. Poniżej przedstawiony został przykładowy harmonogram spłaty kredytu na okres 12 miesięcy w ratach równych. W tym przypadku dodatkowo płatna z góry jest prowizja za udzielenie kredytu w wysokości 100 zł. Dla uproszczenia aby zobrazować proces przyjmiemy, że wyliczeń dokonujemy na bazie miesięcznej (faktycznie banki muszą przeliczać na dni) i wcześniejsza spłata zostanie dokonana razem z ósmą ratą a bank nie pobiera prowizji za wcześniejszą spłatę.

Jak widać z powyższego przykładu, aby dokonać całkowitej spłaty kredytu w ósmej racie, oprócz wpłaty miesięcznej raty 879,15 złotych należy dokonać wpłaty kwoty 3 444,56 złotych, czyli kapitału pozostałego do spłaty. Twoimi oszczędnościami będą odsetki 72,06 zł (suma odsetek z rat 9-12). Za pozostały okres (4 raty) bank powinien zwrócić ci część prowizji za udzielenie kredytu 33,33 złotych (4/12 ze 100 zł).

Jeśli założylibyśmy, że oprocentowanie jest stałe w okresie kredytu, bank może w umowie zastrzec sobie prowizję od wcześniejszej spłaty. Dla tego okresu kredytu mogłaby wynieść 0,5% spłacanej kwoty czyli 17,22 zł (0,5% z 3 444,56 zł). Jak widać, mimo prowizji, nadal wcześniejsza spłata byłaby dla ciebie opłacalna.

Jak ubiegać się o zwrot prowizji kredytu konsumenckiego?

Zgodnie z art. 49.1 ustawy „w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą”.

To w ostatnim czasie bardzo gorący temat. Banki niechętne były do oddawania prowizji mimo składanych przez klientów wniosków. Uważały, że część prowizji to opłaty administracyjne, które bank ponosi niezależnie od tego kiedy kredytobiorca spłaci kredyt. Z pomocą konsumentom przyszedł UOKiK wraz z Rzecznikiem Finansowym, którzy jednoznacznie stwierdzili we wspólnym stanowisku, że proporcjonalnej redukcji podlegają wszystkie koszty, także poniesione przez kredytobiorcę wcześniej, bez względu na to, czy ich „wysokość została rozłożona w czasie”, czy też nie. W 2019 roku ostatecznie Trybunał Sprawiedliwości UE rozwiał wszystkie wątpliwości swoim wyrokiem, potwierdzając wcześniejsze stanowisko UOKiK i Rzecznika Finansowego.

Z czego wynika taka niechęć kredytodawców do zwracania prowizji? Generalizując, bank pożyczając tobie pieniądze w ramach kredytu zakłada, że będziesz spłacał go w ustalonych w umowie terminach. Kalkulując koszt takiego kredytu (odsetki i prowizje będące kosztem dla ciebie a zyskiem dla niego), porównuje do kosztu jaki musi sam ponieść za środki, które przeznaczył na twój kredyt (odsetki od lokat). Stąd tak bardzo banki bronią się przed zwracaniem kosztów kredytu, ponieważ pozbawiasz ich części zysku, który bank założył podpisując z tobą umowę kredytową.

Oznacza to, że bank rozliczając wcześniejszą spłatę kredytu na dzień wpłynięcia do banku twojej wpłaty musi uwzględnić nie tylko odsetki za przyszłe okresy spłaty, które stają się nienależne ale również wszelkiego rodzaju prowizje i opłaty, które poniosłeś, płacąc z góry. Jeżeli już zapłaciłeś, to kredytodawca powinien rozliczyć te prowizje proporcjonalnie do okresu wykorzystania kredytu a resztę zwrócić.

Oto kroki, które należy podjąć, aby ubiegać się o zwrot prowizji:

• Upewnij się, że kredyt spełnia warunki formalne: Do uzyskania zwrotu prowizji kwalifikują się osoby prywatne, które zaciągnęły kredyt po 17 grudnia 2011 roku, spłaciły pożyczkę przed terminem zawartym w umowie i zmieściły się w limicie maksymalnej kwoty pożyczki, tj. 255 550 zł lub równowartości tej kwoty w obcej walucie (z wyłączeniem kredytów hipotecznych).
• Przygotuj wniosek o zwrot prowizji
• Dołącz niezbędne dokumenty: kopię umowy kredytowej i potwierdzenie wcześniejszej spłaty [2].
• Złóż wniosek do kredytodawcy Wiele instytucji finansowych ma obowiązek automatycznego zwrotu prowizji, ale niektóre mogą „zapomnieć” o tym obowiązku.

Więcej na ten temat w artykule: Zwrot prowizji bankowej za wcześniejszą spłatę kredytu

Podsumowanie

Wcześniejsza spłata kredytu konsumenckiego to prawo każdego konsumenta, które pozwala na zmniejszenie obciążenia finansowego oraz potencjalne oszczędności. Warto znać swoje prawa i zasady związane z tym procesem, aby móc podejmować świadome decyzje finansowe.

Słowniczek pojęć

• Ustawa o kredycie konsumenckim: Polska ustawa regulująca zasady udzielania i spłaty kredytów konsumenckich, mająca na celu ochronę praw konsumentów.
• Kredyt konsumencki: Kredyt udzielany konsumentowi na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej, z limitem kwoty i warunkami określonymi w ustawie.
• Całkowity koszt kredytu: Suma wszystkich kosztów, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w tym odsetki, prowizje, opłaty i inne koszty.
• Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania (RRSO): Całkowity koszt kredytu wyrażony jako roczny procent całkowitej kwoty kredytu, uwzględniający wszystkie opłaty i koszty.
• Wcześniejsza spłata kredytu: Uregulowanie części lub całości kapitału kredytu przed terminem ustalonym w umowie.
• Prowizja: Opłata pobierana przez bank za udzielenie kredytu, zazwyczaj procent od kwoty kredytu.
• Dyrektywa 2008/48/WE: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie umów o kredyt konsumencki, transponowana do prawa polskiego przez Ustawę o kredycie konsumenckim.
• TSUE (Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej): Organ sądowy Unii Europejskiej, który dba o jednolitą interpretację prawa unijnego.
• UOKiK (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów): Polska instytucja państwowa zajmująca się ochroną praw konsumentów i dbająca o konkurencję na rynku.
• Rzecznik Finansowy: Instytucja w Polsce, której zadaniem jest ochrona klientów podmiotów rynku finansowego.
• Stopa oprocentowania: Procentowa wartość, na podstawie której obliczane są odsetki od kredytu. Może być stała lub zmienna.
• Harmonogram spłat: Plan spłaty kredytu, zawierający informacje o wysokości i terminach płatności poszczególnych rat.
• Pozaodsetkowe koszty kredytu: To wszystkie koszty, które konsument ponosi w związku z umową o kredyt konsumencki, z wyłączeniem odsetek.

Najczęściej zadawane pytania – wcześniejsza spłata kredytu konsumenckiego