Jak napisałem we wpisie „Czym jest kredyt konsumencki?”, ustawa o kredycie konsumenckim zapewnia określone prawa kredytobiorcy. Jednym z tych praw jest wcześniejsza spłata kredytu.
Kredytobiorca w trakcie spłaty kredytu może w dowolnym momencie dokonać wcześniejszej spłaty kredytu. Spłata może dotyczyć całego kredytu jak też jego części (spowoduje skrócenie okresu kredytowania lub zmniejszenie raty). Co ważne, kredytodawca musi rozliczyć wcześniejszą spłatę bez względu na to, czy kredytobiorca go o tym poinformował. Jeżeli dokonałeś wcześniejszej spłaty kredytu, kredytodawca ma 14 dni na rozliczenie tej wpłaty. Pamiętaj, że kredytodawca jest uprawniony do odsetek i prowizji za okres od dnia wypłacenia kredytu do dnia jego spłaty.
Czy kredytodawca może naliczyć prowizję od wcześniejszej spłaty kredytu?
Warto przed podpisaniem umowy zapoznać się z zapisami dotyczącymi wcześniejszej spłaty. Pod pewnym warunkiem kredytodawca może naliczyć prowizję od takiej spłaty. Może to zrobić (zgodnie z art. 50.1 ustawy) tylko w przypadku, gdy wcześniejsza „spłata przypada na okres, w którym stopa oprocentowania kredytu jest stała, a kwota spłacanego w okresie dwunastu kolejnych miesięcy kredytu jest wyższa niż trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw”.
Kredytodawca może naliczyć maksymalnie:
- 1% prowizji od spłacanej części kredytu – jeżeli okres liczony od dnia wcześniejszej spłaty kredytu do dnia kiedy kredyt miał być spłacony zgodnie z harmonogramem przekracza jeden rok;
- 0,5% prowizji od spłacanej części kredytu – jeżeli okres liczony od dnia wcześniejszej spłaty kredytu do dnia kiedy kredyt miał być spłacony zgodnie z harmonogramem jest krótszy niż jeden rok.
Wyliczona tak kwota prowizji, co jest logiczne, nie może przekraczać kwoty odsetek, które miałbyś jeszcze do zapłaty, nie dokonując wcześniejszej spłaty oraz nie może być wyższa niż bezpośrednie koszty, które ponosi kredytodawca w związku z wcześniejszą spłatą. Ten zapis zabezpiecza przed sytuacją, gdy przy dłuższych okresach kredytu, spłacając bliżej końca umowy, odsetki stanowią już niewielką część natomiast kapitał jest na tyle wysoki, że prowizja przekraczałaby koszty tych odsetek.
Zwrot prowizji za udzielenie kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty
Zgodnie z art. 49.1 ustawy „w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą”.
Oznacza to, że bank rozliczając wcześniejszą spłatę kredytu na dzień wpłynięcia do banku twojej wpłaty musi uwzględnić nie tylko odsetki za przyszłe okresy spłaty, które stają się nienależne ale również wszelkiego rodzaju prowizje i opłaty, które poniosłeś, płacąc z góry. Jeżeli już zapłaciłeś, to kredytodawca powinien rozliczyć te prowizje proporcjonalnie do okresu wykorzystania kredytu a resztę zwrócić.
To w ostatnim czasie bardzo gorący temat. Banki niechętne były do oddawania prowizji mimo składanych przez klientów wniosków. Uważały, że część prowizji to opłaty administracyjne, które bank ponosi niezależnie od tego kiedy kredytobiorca spłaci kredyt. Z pomocą konsumentom przyszedł UOKiK wraz z Rzecznikiem Finansowym, którzy jednoznacznie stwierdzili we wspólnym stanowisku, że proporcjonalnej redukcji podlegają wszystkie koszty, także poniesione przez kredytobiorcę wcześniej, bez względu na to, czy ich „wysokość została rozłożona w czasie”, czy też nie. W 2019 roku ostatecznie Trybunał Sprawiedliwości UE rozwiał wszystkie wątpliwości swoim wyrokiem, potwierdzając wcześniejsze stanowisko UOKiK i Rzecznika Finansowego.
Z czego wynika taka niechęć kredytodawców do zwracania prowizji? Generalizując, bank pożyczając tobie pieniądze w ramach kredytu zakłada, że będziesz spłacał go w ustalonych w umowie terminach. Kalkulując koszt takiego kredytu (odsetki i prowizje będące kosztem dla ciebie a zyskiem dla niego), porównuje do kosztu jaki musi sam ponieść za środki, które przeznaczył na twój kredyt (odsetki od lokat). Stąd tak bardzo banki bronią się przed zwracaniem kosztów kredytu, ponieważ pozbawiasz ich części zysku, który bank założył podpisując z tobą umowę kredytową.
Poniższy schemat przedstawia w sposób uproszczony przykład wcześniejszej spłaty całkowitej kredytu.
Przykład wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego
Zaprezentowałem zagadnienie wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego pod względem teoretycznym, teraz czas na praktykę. Poniżej przedstawiam przykładowy harmonogram spłaty kredytu na okres 12 miesięcy w ratach równych. W tym przypadku dodatkowo płatna z góry jest prowizja za udzielenie kredytu w wysokości 100 zł. Dla uproszczenia aby zobrazować proces przyjmiemy, że wyliczeń dokonujemy na bazie miesięcznej (faktycznie banki muszą przeliczać na dni) i wcześniejsza spłata zostanie dokonana razem z ósmą ratą a bank nie pobiera prowizji za wcześniejszą spłatę.
| Rata nr | Kwota kapitału | Spłata kapitału | Spłata odsetek | Rata razem (kapitał + odsetki) |
|---|---|---|---|---|
| 1. | 10000 zł | 795,83 | 83,33 | 879,16 |
| 2. | 2. | 9204,17 | 802,46 | 76,70 |
| 3. | 8401,71 | 809,15 | 70,01 | 879,16 |
| 4. | 7592,56 | 815,89 | 63,27 | 879,16 |
| 5. | 6776,67 | 822,69 | 56,47 | 879,16 |
| 6. | 5953,98 | 829,54 | 49,62 | 879,16 |
| 7. | 5124,44 | 836,46 | 42,70 | 879,16 |
| 8. spłata | 4287,98 | 843,42 | 35,73 | 879,16 |
| 9. | 3444,56 | 850,45 | 28,70 | 879,16 |
| 10. | 2594,11 | 857,53 | 21,62 | 879,16 |
| 11. | 1736,58 | 864,69 | 14,47 | 879,16 |
| 12. | 871,89 | 871,89 | 7,27 | 879,16 |
| Razem | 10000,00 | 549,89 |
Jak widać z powyższego przykładu, aby dokonać całkowitej spłaty kredytu w ósmej racie, oprócz wpłaty miesięcznej raty 879,15 złotych należy dokonać wpłaty kwoty 3 444,56 złotych, czyli kapitału pozostałego do spłaty. Twoimi oszczędnościami będą odsetki 72,06 zł (suma odsetek z rat 9-12). Za pozostały okres (4 raty) bank powinien zwrócić ci część prowizji za udzielenie kredytu 33,33 złotych (4/12 ze 100 zł).
Jeśli założylibyśmy, że oprocentowanie jest stałe w okresie kredytu, bank może w umowie zastrzec sobie prowizję od wcześniejszej spłaty. Dla tego okresu kredytu mogłaby wynieść 0,5% spłacanej kwoty czyli 17,22 zł (0,5% z 3 444,56 zł). Jak widać, mimo prowizji, nadal wcześniejsza spłata byłaby dla ciebie opłacalna.
