Odstąpienie od umowy kredytu konsumenckiego – jak odstąpić od umowy o kredyt?

Zawarcie umowy kredytu konsumenckiego stanowi poważne zobowiązanie finansowe. Niemniej jednak, w praktyce życiowej mogą zaistnieć okoliczności, które skłaniają konsumenta do ponownej oceny podjętej decyzji. Niezależnie od motywacji, czy to z powodu znalezienia korzystniejszej oferty rynkowej, wnikliwszej analizy warunków umowy ujawniającej niekorzystne aspekty, czy też zwykłej zmiany planów, ustawodawca przewidział mechanizm pozwalający na wycofanie się z zawartego kontraktu. Kluczowym aspektem jest prawo konsumenta do odstąpienia od umowy kredytu, które podlega ściśle określonym terminom i warunkom. W niniejszym artykule przedstawione zostaną kompleksowo zasady odstąpienia od umowy kredytu konsumenckiego, z uwzględnieniem obowiązujących przepisów prawa i praktycznych aspektów związanych z tą procedurą.

Możliwość odstąpienia od umowy kredytu konsumenckiego

Zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym, konsument posiada możliwość odstąpienia od umowy kredytu konsumenckiego. Podstawę prawną tego uprawnienia stanowi ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Zgodnie z art. 3 ust. 1 tej ustawy, przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi.

Definicja ta obejmuje w szczególności umowy pożyczki, umowy kredytu bankowego, umowy o odroczeniu terminu spełnienia świadczenia pieniężnego przy jednoczesnym poniesieniu kosztów przez konsumenta, umowy o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu spełnionego świadczenia, oraz umowy o kredyt odnawialny. Prawo do odstąpienia dotyczy zatem szerokiego spektrum umów kredytowych zawieranych z konsumentami. Wyjątki od stosowania ustawy, a tym samym prawa do odstąpienia, obejmują między innymi umowy, w których konsument nie jest zobowiązany do zapłaty oprocentowania.

Termin na odstąpienie od umowy kredytowej: Kluczowe 14 dni

Ustawodawca precyzyjnie określa czas, w jakim konsument może skorzystać z prawa do odstąpienia od umowy kredytu konsumenckiego. Standardowy termin wynosi 14 dni od dnia zawarcia umowy. Istotne jest, że termin ten liczony jest od daty podpisania umowy, a nie od momentu faktycznego uruchomienia środków finansowych. Co więcej, przy obliczaniu terminu uwzględniane są dni kalendarzowe, a nie tylko dni robocze, co oznacza, że obejmuje on również soboty, niedziele oraz dni ustawowo wolne od pracy.

Warto zaznaczyć, iż w sytuacji, gdy umowa kredytowa nie zawiera wszystkich obligatoryjnych informacji dotyczących warunków, terminu, sposobu i skutków odstąpienia, bieg 14-dniowego terminu rozpoczyna się dopiero od dnia dostarczenia konsumentowi kompletnych i prawidłowych informacji. Analogiczna zasada dotyczy umów zawieranych na odległość (np. online lub telefonicznie) – termin odstąpienia również wynosi 14 dni od dnia zawarcia umowy lub od dnia otrzymania przez konsumenta wymaganych informacji, jeśli te nie zostały przekazane przed zawarciem umowy.

Zakres prawa do odstąpienia: Rodzaje kredytów i pożyczek

Zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim, konsument ma prawo do odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki.

Ogólne prawo do odstąpienia od umowy:

• Konsument ma prawo odstąpić od umowy o kredyt konsumencki bez podania przyczyny w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy [art. 53 ust. 1].
• Do zachowania tego terminu wystarczy złożenie oświadczenia przed jego upływem [art. 53 ust. 1].
• W przypadku odstąpienia od umowy, umowa uważana jest za niezawartą [art. 54 ust. 1].
• Jeżeli konsument skorzystał z prawa odstąpienia, jest zobowiązany do zwrotu kredytodawcy kwoty udostępnionego kredytu wraz z odsetkami za okres od dnia wypłaty kredytu do dnia jego spłaty [art. 54 ust. 1]. Termin na zwrot kredytu i odsetek wynosi 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu [art. 54 ust. 2]. Dniem spłaty jest dzień przekazania środków kredytodawcy [art. 54 ust. 3].
• W przypadku odstąpienia od umowy, kredytodawcy nie przysługują żadne inne opłaty, z wyjątkiem bezzwrotnych kosztów poniesionych przez niego na rzecz organów administracji publicznej [art. 54 ust. 4].

Odstąpienie od umowy o kredyt konsumencki zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa:

Istnieje jeszcze drugi przypadek, gdy kredytobiorca odstępuje od umowy sprzedaży towaru/usługi (np. przy zawieraniu umowy na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa). W takim przypadku odstąpienie od umowy sprzedaży skutkuje jednocześnie odstąpieniem od umowy o kredyt wiązany.

Skutki odstąpienia od umowy o kredyt wiązany:

• Jeżeli z umową o kredyt konsumencki związana jest usługa dodatkowa, np. ubezpieczenie, świadczona przez kredytodawcę lub osobę trzecią na podstawie umowy z kredytodawcą, to w przypadku odstąpienia od umowy o kredyt, odstąpienie to jest skuteczne także wobec umowy o usługę dodatkową.
• W przypadku odstąpienia od umowy o kredyt wiązany, jeżeli świadczenie kredytodawcy ma nastąpić na rzecz sprzedawcy lub usługodawcy, konsument może odstąpić od umowy o kredyt składając oświadczenie kredytodawcy lub pośrednikowi kredytowemu [art. 101 ust. 1]. W takiej sytuacji sprzedawca lub usługodawca jest zobowiązany do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia [art. 101 ust. 2].
• Jeżeli konsument skorzystał z prawa do odstąpienia od umowy na nabycie towaru lub usługi na podstawie odrębnych przepisów, to odstąpienie od tej umowy jest skuteczne także wobec umowy o kredyt wiązany.

W takim przypadku mamy dwa wyjścia. Kredytobiorca płaci z własnych środków za towar/usługę lub sprzedawca może zgodzić się na zwrot towaru. Pamiętaj, że nie ma takiego obowiązku. Warunki określa umowa zakupu pomiędzy sprzedawcą/usługodawcą a kredytobiorcą.

Z drugiej strony zabronione jest „uzależnianie prawa do odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki od zwrotu towaru przez konsumenta”, ponieważ kredytobiorca zawsze może chcieć zapłacić za towar/usługę.

Jeżeli usługa została zrealizowana kredytobiorca zwraca usługodawcy wynagrodzenie za świadczoną usługę.

Sprzedawca/usługodawca mogą umówić się z kredytobiorcą, że wydanie towaru/realizacja usługi nastąpi „po upływie terminu odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki”.

Wyjątki i specyficzne rodzaje kredytów/pożyczek:

• Ustawa nie zawiera szczegółowych odrębnych regulacji dotyczących prawa do odstąpienia dla wszystkich wymienionych w art. 3 ust. 2 rodzajów umów o kredyt konsumencki (umowa pożyczki, umowa kredytu w rozumieniu prawa bankowego, umowa o odroczeniu terminu spełnienia świadczenia pieniężnego z kosztami, umowa o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zwraca świadczenie, umowa o kredyt odnawialny) poza ogólnymi zasadami odstąpienia i szczególnymi regulacjami dotyczącymi umów wiązanych oraz umów zawieranych na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa.
• W przypadku umowy o kredyt odnawialny, konsument ma prawo w każdym czasie, bez dodatkowych opłat, wypowiedzieć umowę. Strony mogą ustalić termin wypowiedzenia, który nie może być dłuższy niż jeden miesiąc [art. 90 ust. 1]. Nie jest to odstąpienie od umowy w trybie 14-dniowym, ale prawo do rozwiązania umowy w trakcie jej trwania.

Procedura skutecznego odstąpienia od umowy kredytu konsumenckiego

Aby skutecznie odstąpić od umowy kredytu konsumenckiego, konieczne jest złożenie kredytodawcy pisemnego oświadczenia o odstąpieniu w wymaganym terminie.

• Forma pisemna: Oświadczenie o odstąpieniu musi zostać sporządzone na piśmie. Forma ustna lub elektroniczna (o ile nie jest wyraźnie dopuszczona przez kredytodawcę w umowie) nie spełnia wymogów ustawowych.
• Wzór oświadczenia: Kredytodawca jest zobowiązany do wręczenia konsumentowi wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy wraz z umową kredytową. Wzór ten może być również dostępny na stronie internetowej banku lub firmy pożyczkowej.
• Elementy oświadczenia: Oświadczenie o odstąpieniu powinno zawierać co najmniej następujące informacje:
  • Dane identyfikacyjne kredytobiorcy: Imię i nazwisko, adres zamieszkania, numer PESEL.
  • Dane identyfikacyjne kredytodawcy: Nazwa banku lub firmy pożyczkowej, adres siedziby.
  • Dane dotyczące umowy kredytowej: Numer umowy kredytowej, data jej zawarcia.
  • Oświadczenie woli: Jasne i jednoznaczne oświadczenie konsumenta o odstąpieniu od umowy kredytu.
  • Numer rachunku bankowego kredytobiorcy: Wskazanie rachunku, na który kredytodawca ma zwrócić ewentualne poniesione przez konsumenta koszty związane z umową (np. prowizję).
  • Data i własnoręczny podpis kredytobiorcy.
  • Opcjonalnie, można powołać się na podstawę prawną odstąpienia (art. 53 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim) oraz wskazać odpowiedni punkt umowy kredytowej regulujący kwestie odstąpienia.
• Sposoby doręczenia oświadczenia: Wypełnione i podpisane oświadczenie należy doręczyć kredytodawcy w terminie 14 dni od daty zawarcia umowy. Można to zrobić na kilka sposobów:
  • Osobiście: Złożyć oświadczenie w placówce banku lub firmy pożyczkowej za potwierdzeniem odbioru.
  • Listownie: Wysłać oświadczenie listem poleconym za potwierdzeniem odbioru na adres korespondencyjny kredytodawcy wskazany w umowie lub na stronie internetowej. Dla celów dowodowych zaleca się tę formę.
  • Online: Jeżeli kredytodawca udostępnia taką możliwość, oświadczenie można złożyć drogą elektroniczną (e-mail z zeskanowanym oświadczeniem, interaktywny formularz na stronie internetowej, aplikacja mobilna).
• Zachowanie terminu: Dla zachowania terminu wystarczające jest wysłanie oświadczenia przed jego upływem, a nie data jego doręczenia kredytodawcy.

Koszty związane z odstąpieniem od umowy o kredyt

Zasadą jest, że konsument nie ponosi żadnych kosztów związanych z odstąpieniem od umowy kredytu konsumenckiego w ustawowym terminie. Niemniej jednak, istnieje jeden wyjątek: konsument jest zobowiązany do zwrotu odsetek za okres od dnia wypłaty kredytu do dnia złożenia oświadczenia. Wysokość tych odsetek jest proporcjonalna do czasu, w jakim konsument dysponował środkami.

Co więcej, kredytodawca ma obowiązek zwrócić konsumentowi wszelkie poniesione przez niego koszty związane z zawarciem umowy, takie jak opłaty przygotowawcze, prowizje, z wyjątkiem bezzwrotnych kosztów poniesionych przez kredytodawcę na rzecz organów administracji publicznej (np. opłata skarbowa). W przypadku kredytu hipotecznego, opłaty notarialne mogą nie podlegać zwrotowi.

Skutki odstąpienia od umowy kredytowej

W przypadku odstąpienia od umowy kredytowej, kredytobiorca nie ponosi żadnych negatywnych konsekwencji, a jego zdolność kredytowa nie ulega pogorszeniu. Jednakże, należy pamiętać, że odstąpienie od umowy kredytowej może wpłynąć na relacje z kredytodawcą i utrudnić uzyskanie kredytu u niego w przyszłości.

Skuteczne odstąpienie od umowy kredytu konsumenckiego, dokonane z zachowaniem terminu i pozostałych warunków, powoduje, że umowa uważana jest za nigdy niezawartą. Oznacza to, że wszelkie zobowiązania stron wynikające z tej umowy wygasają. Co istotne, informacja o umowie kredytowej zostaje usunięta z historii kredytowej konsumenta w biurach informacji kredytowej (BIK) oraz biurach informacji gospodarczej (BIG).

W konsekwencji odstąpienia, konsument jest zobowiązany do niezwłocznego zwrotu kredytodawcy otrzymanej kwoty kredytu wraz z naliczonymi odsetkami za okres korzystania z kapitału. Ustawowy termin na zwrot środków wynosi 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Za dzień spłaty kredytu uznaje się dzień przekazania środków pieniężnych kredytodawcy przez konsumenta.

Sytuacje po upływie terminu odstąpienia od umowy

W przypadku, gdy 14-dniowy termin na odstąpienie od umowy minął, konsument traci możliwość skorzystania z tego uprawnienia na standardowych zasadach. Niemniej jednak, istnieją inne instrumenty prawne, z których może skorzystać.

• Przedterminowa / wcześniejsza spłata kredytu: Konsument ma prawo do spłaty całości lub części kredytu przed terminem określonym w umowie. W takiej sytuacji, w określonych przypadkach, może dojść do obniżenia całkowitego kosztu kredytu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas trwania umowy.
• Sankcja kredytu darmowego: Jeżeli kredytodawca nie dopełnił ciążących na nim obowiązków informacyjnych, na przykład w umowie brakowało informacji o terminie, sposobie i skutkach odstąpienia, lub kredytodawca błędnie obliczył koszty kredytu, konsument może złożyć oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. W takim przypadku, konsument zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu w terminie i w sposób ustalony w umowie.
• Negocjacje z kredytodawcą: W przypadku trudności finansowych, konsument może podjąć negocjacje z bankiem lub firmą pożyczkową w celu ustalenia dogodniejszych warunków spłaty, restrukturyzacji zadłużenia lub innego rozwiązania problemu.

Podsumowanie

Prawo do odstąpienia od umowy kredytu konsumenckiego w terminie 14 dni stanowi istotny instrument ochrony praw konsumentów na rynku usług finansowych. Znajomość terminów, procedur oraz skutków odstąpienia jest kluczowa dla świadomego korzystania z tego uprawnienia. Konsumenci powinni pamiętać o dochowaniu formy pisemnej oświadczenia oraz terminowym doręczeniu go kredytodawcy. W przypadku wątpliwości lub problemów związanych z odstąpieniem od umowy kredytu, warto skorzystać z pomocy rzecznika praw konsumentów lub zasięgnąć porady prawnej. Przed podjęciem decyzji o zaciągnięciu kredytu, zaleca się dokładne zapoznanie się z warunkami umowy oraz wzorem oświadczenia o odstąpieniu.

Słownik kluczowych pojęć

• Odstąpienie od umowy kredytu konsumenckiego: Jednostronne oświadczenie woli konsumenta o wycofaniu się z zawartej umowy kredytu w określonym terminie, powodujące, że umowa uważana jest za niezawartą.
• Termin 14 dni: Kluczowy okres czasu, w którym konsument ma prawo odstąpić od umowy kredytu konsumenckiego bez podania przyczyny, liczony od dnia zawarcia umowy.
• Oświadczenie pisemne: Forma, w jakiej musi być złożone oświadczenie o odstąpieniu od umowy, zawierające określone dane i podpis konsumenta.
• Zwrot udostępnionej kwoty kredytu: Obowiązek konsumenta polegający na zwróceniu otrzymanej od kredytodawcy kwoty pieniędzy w przypadku odstąpienia od umowy.
• Odsetki za okres korzystania z kapitału: Koszt, jaki konsument ponosi w przypadku odstąpienia od umowy, obejmujący naliczone odsetki od dnia wypłaty kredytu do dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu.
• Ustawa o kredycie konsumenckim: Akt prawny regulujący prawa i obowiązki stron umowy o kredyt konsumencki, w tym prawo do odstąpienia.
• Kredyt konsumencki: Umowa o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł (lub równowartość w innej walucie), udzielany przez kredytodawcę w zakresie swojej działalności konsumentowi.
• Kredyt wiązany: Umowa o kredyt konsumencki, która służy wyłącznie sfinansowaniu umowy sprzedaży określonych towarów lub usług, a obie umowy są ze sobą ściśle powiązane.
• Sankcja kredytu darmowego: Instrument prawny, z którego konsument może skorzystać w przypadku naruszenia przez kredytodawcę obowiązków informacyjnych, polegający na zwrocie kredytu bez odsetek i innych kosztów.
• Umowa zawarta na odległość: Umowa zawarta bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, np. przez Internet lub telefon.

Najczęściej zadawane pytania – Odstąpienie od umowy kredytu konsumenckiego