W poprzednich wpisach dotyczących kredytu konsumenckiego wskazywałem podmioty, które udzielają kredytów w rozumieniu ustawy o kredycie konsumenckim. Specyfika działalności, ograniczona liczba oddziałów oraz chęć zwiększenia sprzedaży prowadzi do zawierania przez kredytodawców umów pośrednictwa i na tej podstawie udzielania kredytów przy pomocy pośredników kredytowych.
W rzeczywistości dosyć często umowy nie są zawierane bezpośrednio w banku lub firmie pożyczkowej, ale np. przy okazji zakupów na raty w sklepach ze sprzętem AGD i RTV, salonach samochodowych lub salonach meblowych. Umowy zawierać można również w firmach zajmujących się zarobkowo pośrednictwem finansowym, także przez internet, oferujących produkty kilku banków i firm pożyczkowych.
Definicja pośrednika kredytowego
Pośrednikiem kredytowym zgodnie z art. 5 pkt 3 ustawy o kredycie konsumenckim jest „przedsiębiorca w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, inny niż kredytodawca, który w zakresie swojej działalności gospodarczej lub zawodowej uzyskuje korzyści majątkowe, w szczególności wynagrodzenie od konsumenta, dokonując czynności faktycznych lub prawnych związanych z przygotowaniem, oferowaniem lub zawieraniem umowy o kredyt”.
Pośrednik kredytowy dokonuje czynności faktycznych i prawnych związanych z przygotowaniem, oferowaniem lub zawieraniem umowy o kredyt. Do takich czynności zalicza się przede wszystkim: przedstawianie propozycji kredytu (oferta), złożenie wniosku w imieniu klienta, przygotowanie umowy kredytowej a także podpisanie tej umowy w imieniu i na rzecz kredytodawcy.
Ważnym aspektem definicji pośrednika kredytowego jest kwestia „uzyskiwania korzyści majątkowych”. Korzyścią majątkową pośrednika kredytowego będzie zarówno wynagrodzenie od konsumenta jak i wynagrodzenie od kredytodawcy (najczęściej w formie prowizji). Warunki korzyści majątkowej z tytułu pośrednictwa kredytowego są na ogół określone w umowie pośrednictwa zawartej pomiędzy kredytodawcą a pośrednikiem. Umowa taka może uzależniać uzyskanie korzyści majątkowej od np. osiągnięcia założonego planu sprzedaży lub sprzedaży konkretnego produktu kredytowego.
Jakie warunki musi spełnić pośrednik kredytowy, aby zostać wpisanym do rejestru pośredników kredytowych kredytu konsumenckiego?
22 lipca 2017 roku zaczęła obowiązywać zmiana w ustawie o kredycie konsumenckim (tekst ujednolicony – art. 59da–59de) wprowadzająca obowiązek wpisu do rejestru pośredników kredytowych, prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF). Obowiązek powyższy został wprowadzony ustawą z dnia 23 marca 2017 roku o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (Dz. U. z 2017r., poz. 819).
Wprowadzony został Rejestr Pośredników Kredytowych, który został podzielony na dwa działy:
- Dział I – dotyczy pośredników i agentów kredytu hipotecznego;
- Dział II – dotyczy pośredników kredytu konsumenckiego.
Zgodnie z ustawą pośrednik kredytowy może podjąć wykonywanie działalności pośrednictwa w zakresie kredytów konsumenckich po uzyskaniu wpisu do Rejestru Pośredników Kredytowych. Podmiot zajmujący się pośrednictwem w zakresie obu rodzajach kredytów, musi dokonać oddzielnych wpisów. Jeśli podmiot zajmujący się pośrednictwem kredytowym nie dokona rejestracji w rejestrze naraża się na dotkliwe konsekwencje finansowe w postaci kary grzywny w wysokości 100 000 złotych.
KNF dokonuje wpisu do rejestru na wniosek podmiotu zamierzającego podjąć wykonywanie działalności pośrednictwa w zakresie kredytów konsumenckich w terminie 14 dni od dnia jego otrzymania. Wniosek składa pisemnie pośrednik kredytowy bez względu na to, czy prowadzi działalność jako osoba fizyczna, czy jako osoba prawna. Rejestruje się tylko raz bez względu na to z iloma bankami, instytucjami pożyczkowymi współpracuje.
Opłata za złożenie wniosku wynosi 600 zł. Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego o niekaralności. Pośrednikiem kredytowym nie może być osoba, która była karana za fałszowanie dokumentów, przestępstwa przeciwko mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi oraz przestępstwa skarbowe. Powyższe dotyczy osoby fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą, wszystkich wspólników spółki nieposiadającej osobowości prawnej (np. spółka cywilna) oraz wszystkich członków zarządu w przypadku osoby prawnej.
Na poniższej stronie internetowej Komisji Nadzoru Finansowego znajduje się rejestr pośredników kredytowych: https://www.knf.gov.pl/podmioty/posrednictwo_kredytowe/dzial_II
W rejestrze znajdziemy zarówno firmy zajmujące się usługami finansowymi jak również salony samochodowe, biura podróży, sklepy ze sprzętem komputerowym, AGD i RTV, ogrodnicze, salony meblowe, a ze znanych podmiotów np.: Fabrykę Mebli Bodzio, Travelplanet.pl, Empik, Carrefour Polska, Media Markt, Castorama.
Czy wpis do rejestru pośredników kredytowych kredytu konsumenckiego zabezpiecza interesy klientów?
Wprowadzone ustawą przepisy nałożyły na KNF obowiązek prowadzenia rejestru pośredników kredytowych. KNF dokonuje wpisu tylko i wyłącznie na podstawie wymaganych dokumentów przedstawionych przez zgłaszającego się pośrednika kredytowego. Ustawa nie kwalifikuje pośrednictwa kredytowego jako działalności regulowanej wymagającej koncesji lub zezwolenia. Rejestr pełni rolę jedynie ewidencji podmiotów prowadzących działalność pośrednictwa kredytowego.
Warto zaznaczyć, że powstało fałszywe wrażenie, że KNF, jako instytucja nadzorująca rynek finansowy, prowadząc rejestr, sprawuje nadzór nad zarejestrowanymi podmiotami. W rzeczywistości KNF nie posiada w stosunku do tych podmiotów uprawnień do ich kontrolowania. KNF nie został nawet zobowiązany do tego, aby wzywać zarejestrowane podmioty do aktualizacji danych i nie może od nich tego wymagać. Oznacza to, że informacja zawarta w rejestrze nie świadczy o tym, że taki podmiot stosuje się do wymogów stawianych wobec pośredników kredytowych i przestrzega wszystkich przepisów zawartych w ustawie o kredycie konsumenckim.
Jako konsument, nie możesz sugerować się tym, że podmiot wpisany do rejestru należycie wypełnia wszystkie wymogi dotyczące pośrednictwa w udzielaniu kredytów konsumenckich.
Rejestr ma zadanie chronić konsumentów przed podmiotami nieuczciwymi i ograniczenie im dostępu do rynku pośrednictwa kredytowego zapobiegając potencjalnej możliwości ich oszukiwania. Niestety w dosyć prosty sposób można zarejestrować firmę, w której zarządzie zasiadają osoby podstawione a w rzeczywistości jest ona zarządzana przez osobę niespełniającą wymogu niekaralności. Jeśli będziesz chciał sprawdzić pośrednika kredytowego, wpis jedynie potwierdzi, że na dzień jego dokonania pośrednik kredytowy spełnił wymogi określone w ustawie, co do rejestracji podmiotu. Możesz jedynie stwierdzić fakt, że zarejestrował się, ale nie masz pewności, że podane tam dane są aktualne, ponieważ to na pośredniku kredytowym ciąży obowiązek aktualizacji tych danych.
Najczęściej pojawiające się wątpliwości związane z rejestracją pośredników kredytowych
Kiedy nie ma obowiązku rejestracji jako pośrednik kredytowy?
Ważnym elementem wspomnianym na początku wpisu jest „uzyskiwanie korzyści majątkowych”. Jeżeli podmiot spełnia warunki „dokonując czynności faktycznych lub prawnych związanych z przygotowaniem, oferowaniem lub zawieraniem umowy o kredyt” zgodnie z definicją pośrednika kredytowego ale nie uzyskuje korzyści majątkowych, czyli wynagrodzenia z tytułu zawieranej umowy kredytu konsumenckiego, to nie jest zobowiązany do rejestracji w rejestrze pośredników kredytowych. Z takim przypadkiem mamy m.in. do czynienia, gdy sprzedawca „pośredniczy” w zawarciu umowy kredytowej, ale z tytułu sprzedaży otrzymuje wyłącznie zapłatę w wysokość ceny sprzedawanego towaru.
Czy zarejestrowane muszą być osoby wykonujące czynności pośrednictwa zatrudnione u pośrednika kredytowego?
Rejestracji podlega wyłącznie przedsiębiorca w zakresie swojej działalności gospodarczej lub zawodowej. Taki przedsiębiorca może do wykonywania zadań związanych z pośrednictwem kredytowym zatrudniać inne osoby, doradców kredytowych, specjalistów ds. sprzedaży produktów finansowych, itp. Nie rejestruje się pracowników pośrednika, którzy faktycznie wykonują czynności pośrednictwa.
O czym pośrednik musi pamiętać oprócz rejestracji w rejestrze pośredników kredytowych?
Pośrednik kredytowy musi pamiętać o tym, że jest zobowiązany do umieszczenia we wpisach do CEiDG lub KRS, jako rodzaj wykonywanej działalności gospodarczej / przedmiot działalności przedsiębiorcy, pośrednictwa kredytowego w zakresie kredytów konsumenckich w postaci właściwych kodów PKD (Polska Klasyfikacja Działalności) m.in.: 64.19.Z; 64.99.Z; 66.19.Z.
Rejestracja podmiotu w formie spółki cywilnej
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej. W przypadku takiego podmiotu zgłoszenie do rejestru pośredników kredytowych muszą złożyć jako osoby fizyczne wszyscy wspólnicy spółki. Sprawdzając taki podmiot w rejestrze należy wyszukiwać po nazwiskach wspólników a nie po nazwie firmy.
Dotyczy to również innych podmiotów nieposiadających osobowości prawnej. W przypadku, gdy udziałowcem spółki jest osoba prawna wnioski powinni złożyć również członkowie zarządu tego podmiotu.
Jakie organy są odpowiedzialne za działanie pośredników kredytowych? (weryfikacja pośrednika kredytowego)
W ramach działających instytucji należy wskazać dwa organy w zależności od tego, czy sprawa dotyczy ogólnie działania danego podmiotu na rynku finansowym, czy też dotyczy konkretnego kredytobiorcy i przypadku jego umowy kredytu konsumenckiego.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK)
UOKiK (www.uokik.gov.pl) jest odpowiedzialny m.in. za ochronę konsumentów i zapobieganie niedozwolonym praktykom w stosunku do nich, tzw. „praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów”, także w zakresie stosowania przepisów ustawy o kredycie konsumenckim. W przypadku stwierdzenia w ramach prowadzonego postępowania, podejrzenia stosowania niedozwolonych praktyk, Prezes UOKiK może wydać tzw. ostrzeżenie konsumenckie, które jest publikowane na stronach urzędu: https://www.uokik.gov.pl/ostrzezenia_konsumenckie.php
Rzecznik Finansowy
W sprawach dotyczących indywidualnych zastrzeżeń konsumenta w zakresie wykonywanych przez pośrednika kredytowego czynności związanych z przygotowaniem, oferowaniem lub zawieraniem umowy o kredyt konsumencki, instytucją właściwą do kierowania takich spraw jest Rzecznik Finansowy: www.rf.gov.pl
Podsumowanie
Jak widać rejestr pośredników kredytowych nie spełnia ważniejszych funkcji z punktu widzenia konsumenta. W niewielkim stopniu wykluczył z rynku osoby karane, ale nie stanowi bariery nie do przejścia. W żadnym wypadku kredytobiorca nie może uważać, że rejestr prowadzony przez KNF stanowi ochronę jego praw konsumenckich. KNF nie posiada uprawnień do kontrolowania takich podmiotów. Z punktu widzenia konsumenta najważniejsze jest możliwość weryfikacji pośrednika w publikowanych przez UOKiK ostrzeżeniach konsumenckich a w przypadku konkretnej sprawy zwrócenie się do Rzecznika Finansowego.
