Banki w ofertach i umowach produktów kredytowych, określając wysokość oprocentowania, powołują się na różne pojęcia dotyczące odsetek ustawowych. W tym artykule znajdziesz wyjaśnienie, które pozwoli na zrozumienie różnic pomiędzy nimi.
Z poniższego artykułu dowiesz się:
- co to są odsetki ustawowe?
- co to są maksymalne odsetki ustawowe?
- co to są odsetki ustawowe za opóźnienie?
- co to są maksymalne odsetki ustawowe za opóźnienie?
- ile wynoszą odsetki ustawowe?
- ile wynoszą maksymalne odsetki ustawowe?
- ile wynoszą odsetki ustawowe za opóźnienie?
- ile wynoszą maksymalne odsetki ustawowe za opóźnienie?
Ile wynoszą odsetki maksymalne ustawowe?
Wpływ na zmiany odsetek ustawowych oraz za opóźnienie (w tym maksymalnych) mają decyzje Rady Polityki Pieniężnej a w szczególności zmiany stopy referencyjnej. Od stopy referencyjnej zależą wszystkie wskaźniki ustawowe dotyczące stosowanych w umowach odsetek. W poniższej tabeli znajdują się aktualnie obowiązujące wartości.
Ile obecnie wynoszą odsetki maksymalne?
| Odsetki ustawowe (kapitałowe) | Maksymalne odsetki ustawowe | Odsetki ustawowe za opóźnienie | Maksymalne odsetki ustawowe za opóźnienie | |
|---|---|---|---|---|
| Aktualna wartość obowiązuje od 05.10.2023 r. (w skali roku) | 9,25% | 18,5% | 11,25%* | 22,5% |
| Jak wyliczyć odsetki ustawowe? Wzór | stopa referencyjna NBP + 3,5% | 2 x odsetki ustawowe | stopa referencyjna NBP + 5,5% | 2 x odsetki ustawowe za opóźnienie |
| Wyliczenie | 5,75% + 3,5% = 9,25% | 9,25 x 2 = 18,5% | 5,75% + 5,5% = 11,25% * | 11,25% x 2 = 22,5% |
| Zastosowanie w bankach i instytucjach kredytowych | odsetki nie zostały określone w umowie i naliczane są na podstawie decyzji sądu | maksymalne oprocentowanie jakie może stosować w produktach kredytowych | odsetki za opóźnienie w spłacie kredytu lub pożyczki nie zostały określone w umowie i naliczane są na podstawie decyzji sądu | maksymalne oprocentowanie jakie może stosować w przypadku opóźnienia w spłacie kredytu lub pożyczki |
| terminowe spłacanie zobowiązań | terminowe spłacanie zobowiązań | nieterminowe spłacanie zobowiązań | nieterminowe spłacanie zobowiązań | |
| Podstawa prawna Kodeks Cywilny | art. 359 § 2 | art. 359 § 2 (1) | art. 481 § 2 | art. 481 § 2 (1) |
stan na dzień 25.04.2024 r.
* jeżeli oprocentowanie kredytu lub pożyczki jest wyższe niż wynika ze wzoru, bank może żądać odsetek za opóźnienie według wyższej stopy procentowej, wynikającej z umowy.
Źródło: opracowanie własne Bankowe ABC
W poniższej tabeli znajdują się dane historyczne. Jak kształtowały się odsetki maksymalne na przestrzeni lat?
Odsetki maksymalne historycznie
| Data obowiązywania | Stopa referencyjna NBP | Odsetki ustawowe (kapitałowe) | Maksymalne odsetki ustawowe | Odsetki ustawowe za opóźnienie | Maksymalne odsetki ustawowe za opóźnienie |
|---|---|---|---|---|---|
| od 05.10.2023 r. | 5,75% | 9,,25% | 18,5% | 11,25% | 22,5% |
| od 07.09.2023 r. do 04.10.2023 | 6,0% | 9,5% | 19,0% | 11,5% | 23,0% |
| do 08.09.2022 r. do 06.09.2023 | 6,75% | 10,25% | 20,5% | 12,25% | 24,5% |
| od 08.07.2022 r. do 07.09.2022 r. | 6,5% | 10% | 20% | 12% | 24% |
| od 09.06.2022 r. do 07.07.2022 r. | 6,0% | 9,5% | 19,0% | 11,5% | 23,0% |
| od 06.05.2022 r. do 08.06.2022 r. | 5,25% | 8,75% | 17,5% | 10,75% | 21,5% |
| od 07.04.2022 r. do 05.05.2022 r. | 4,5% | 8,0% | 16,0% | 10,0% | 20,0% |
| od 09.03.2022 r. do 06.04.2022 r. | 3,5% | 7,0% | 14,0% | 9,0% | 18,0% |
| od 09.02.2022 r. do 08.03.2022 r. | 2,75% | 6,25% | 12,50% | 8,25% | 16,50% |
| od 05.01.2022 r. do 08.02.2022 r. | 2,25% | 5,75% | 11,50% | 7,75% | 15,50% |
| od 09.12.2021 r. do 04.01.2022 r. | 1,75% | 5,25% | 10,50% | 7,25% | 14,50% |
| od 04.11.2021 r. do 08.12.2021 r. | 1,25% | 4,75% | 9,50% | 6,75% | 13,50% |
| od 07.10.2021 r. do 03.11.2021 r. | 0,50% | 4,00% | 8,00% | 6,00% | 12,00% |
| od 29.05.2020 r. do 06.10.2021 r. | 0,10% | 3,60% | 7,20% | 5,60% | 11,20% |
| od 09.04.2020 r. do 28.05.2020 r. | 0,50% | 4,00% | 8,00% | 6,00% | 12,00% |
| od 18.03.2020 r. do 08.04.2020 r. | 1,00% | 4,50% | 9,00% | 6,50% | 13,00% |
| od 05.03.2015 r. do 17.03.2020 r. | 1,50% | 5,00% | 10,00% | 7,00% | 14,00% |
źródło: strona internetowa NBP
Odsetki ustawowe (kapitałowe)
Odsetki ustawowe (nazywane również jako umowne lub kapitałowe) to odsetki, które są należne bankowi lub innej instytucji finansowej w wyniku korzystania z użyczonego przez tę instytucję kapitału (w uproszczeniu, odsetki od udzielonego kredytu). W Kodeksie Cywilnym, odsetki ustawowe zgodnie z art. 359. § 2 mają zastosowanie ”jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona”. W takim przypadku, “należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych”. Należy mieć jednak na uwadze, że zgodnie z § 1 “odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu”.
W praktyce każdy bank i instytucja finansowa ustala w umowie (wtedy są nazywane odsetkami umownymi) wysokość odsetek, określając oprocentowanie danej czynności bankowej (np. kredytu). Jeśli jednak w umowie lub w innych dokumentach np. tabeli oprocentowania, nie zostało to określone, bank może się domagać zapłaty odsetek jedynie w wysokości odsetek ustawowych. W rzeczywistości, w przypadku instytucji kredytowych i pożyczkowych, mają jedynie zastosowanie, gdy odsetki naliczane są na podstawie decyzji sądu.
Warto przeczytać:
Maksymalne odsetki ustawowe
Ustalając w umowie wysokość odsetek (np. kredytu), bank lub instytucja finansowa musi brać pod uwagę maksymalne odsetki ustawowe. Ile wynoszą maksymalne odsetki ustawowe określa art. 359 § 2 (1) Kodeksu Cywilnego: “maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne)”. Pojęcie maksymalnych odsetek ustawowych ma zastosowanie do kredytów oraz pożyczek i określa najwyższe możliwe oprocentowanie w skali roku, które banki i instytucje pożyczkowe mogą stosować w umowach z klientami, zarówno nowo zawieranych, jak również wcześniej udzielonych. W przypadku kredytów lub pożyczek wcześniej udzielonych, nowa stawka maksymalnych odsetek ustawowych, dotyczy okresu od dnia ich obowiązywania określonej w komunikacie Rady Polityki Pieniężnej (nie dotyczy odsetek od wcześniej zapłaconych rat kredytowych).
Domaganie się przez bank lub firmę pożyczkową odsetek (oprocentowanie w skali roku przekraczające dwukrotność odsetek ustawowych) wyższych niż maksymalne odsetki ustawowych jest lichwą.
W rzeczywistości wysokość maksymalnych odsetek ustawowych jest regulowana decyzjami podejmowanymi przez Radę Polityki Pieniężnej. Każda zmiana stopy referencyjnej NBP ma bezpośredni wpływ na maksymalne oprocentowanie kredytów i pożyczek. Od 7 kwietnia 2022 r. maksymalne oprocentowanie kształtuje się na poziomie 16,0% w skali roku ale odsetki maksymalne historycznie wynosiły od maja 2020 r. do października 2021 r. tylko 7,2%. Maksymalne odsetki ustawowe najczęściej mają zastosowanie dla kredytów i pożyczek gotówkowych oraz zadłużenia na karcie kredytowej po okresie bezodsetkowym. Bank lub instytucja finansowa, w trakcie trwania umowy kredytowej, mogą domagać się jedynie odsetek w wysokości maksymalnych odsetek ustawowych, nawet jeśli pierwotnie w umowie było zapisane wyższe oprocentowanie.
Odsetki ustawowe za opóźnienie
W przypadku, gdy kredytobiorca lub pożyczkobiorca nie będzie regulował swoich zobowiązań zgodnie z harmonogramem spłat, instytucja finansowa będzie domagać się kary od dłużnika w postaci odsetek za opóźnienie w regulowaniu zobowiązań wynikających z umowy kredytowej. Podobnie jak w przypadku odsetek ustawowych, odsetki ustawowe za opóźnienie są stosowane w przypadku, gdy instytucja finansowa nie określiła ich w umowie.
W art. 481 § 2 Kodeksu Cywilnego znajduje się informacja ile wynoszą odsetki ustawowe za opóźnienie, “jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona”. W takim przypadku “należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych”. Warto zwrócić uwagę na kolejne zdanie: “jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy”.
Odpowiedź na pytanie, kiedy należą się odsetki ustawowe za opóźnienie dla banku lub instytucji finansowej, znajduje się w art. 481 § 1 Kodeksu Cywilnego: “jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”.
Odsetki za opóźnienie są naliczane za każdy dzień powstałego opóźnienia (licząc od kolejnego dnia po terminie spłaty określonym w umowie) w spłacie według stopy określonej w umowie lub jeśli tego nie określono, zgodnie z zapisami Kodeksu Cywilnego. Ich wysokość, znacznie przewyższająca odsetki kapitałowe, ma za zadanie “zachęcać” kredytobiorców do terminowego regulowania swoich zobowiązań.
Maksymalne odsetki ustawowe za opóźnienie
Instytucja finansowa może określić wysokość odsetek za opóźnienie w umowie z klientem i najczęściej stosuje maksymalne odsetki ustawowe za opóźnienie. Kodeks Cywilny w art. 481 § 2 (1) wskazuje ile wynoszą maksymalne odsetki ustawowe za opóźnienie: “Maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie)”. Jeżeli bank lub instytucja finansowa nalicza wyższe odsetki to i tak według art. 481 § 2 (2) “należą się odsetki maksymalne za opóźnienie”.
Jak obliczyć odsetki maksymalne za opóźnienie?
Obliczenie odsetek za opóźnienie można wykonać na podstawie poniższego wzoru:
kwota zaległości * liczba dni opóźnienia * maksymalne odsetki ustawowe za opóźnienie
___________________________________________
365 dni
Przykład:
Kwota zaległości = 5000 zł
Liczba dni zaległości = 21 dni
Maksymalne odsetki ustawowe za opóźnienie obowiązujące od 9 grudnia 2021 r. = 14,5%
5000 zł * 21 dni * 14,5%
365 dni
Zgodnie ze wzorem maksymalne odsetki ustawowe za opóźnienie dla powyższego przykładu wyniosą 41,71 zł.
