Banki oraz instytucje pożyczkowe udzielające kredytów powinny bardzo ostrożnie i uważnie stosować wymogi ustawy o kredycie konsumenckim, w tym także kontrolować swoich pośredników kredytowych, za których działanie odpowiadają. Jeśli kredytodawca nie wywiązuje się z obowiązków określonych w ustawie, naraża się na tzw. sankcję kredytu darmowego. Wielu kredytobiorców nie ma nawet świadomości istnienia takiego przepisu. Z tego artykułu dowiesz się: co to jest sankcja kredytu darmowego oraz kiedy i jak możesz ją zastosować?
Cel sankcji kredytu darmowego
Sankcja kredytu darmowego ma za zadanie ochronę konsumenta przed nieuczciwymi praktykami instytucji finansowych w wyniku braku lub przekazywania błędnych, niezgodnych z prawem informacji. Przeciętny konsument powinien mieć możliwość uzyskania i zapoznania się z kompletnymi, rzetelnymi i zrozumiałymi informacjami dotyczącymi zawieranej umowy kredytowej, bez konieczności zdobywania dodatkowej wiedzy lub wynajmowania prawnika. Dzięki temu kredytobiorca ma bardziej wyrównane szanse w stosunku do instytucji finansowych zatrudniających sztaby prawników, tworzących skomplikowane umowy i regulaminy.
Sankcja kredytu darmowego ustawa
Sankcja kredytu darmowego ma zastosowanie w przypadku naruszenia obowiązków określonych w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim. Ustawa wprowadza zapisy art. 23 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki. Obowiązki, których kredytodawca powinien przestrzegać dotyczą kwestii prawidłowego informowania klienta oraz zawyżonych kosztów kredytu, w stosunku do maksymalnych określonych w ustawie.
Nieprawidłowe stosowanie przez bank lub instytucję pożyczkową obowiązku informacyjnego wobec konsumenta, w momencie zawierania umowy kredytowej, może polegać na:
- nieprzekazaniu informacji,
- przekazaniu nieprawidłowej informacji,
- braku stosownej informacji w formularzu informacyjnym kredytu konsumenckiego.
Kiedy stosowana jest sankcja kredytu darmowego?
Sankcja kredytu darmowego ma zastosowanie, gdy:
- umowa nie została sporządzona pisemnie zgodnie z art. 29 ust.1 (za wyjątkiem przypadków, gdy inne przepisy dopuszczają formę szczególną, np. elektronicznie, sporządzane na tzw. trwałym nośniku, czyli bez możliwości zmiany treści);
- treść umowy nie zawiera elementów określonych w art. 30 ust. 1 pkt 1–8, 10, 11, 14–17 (pełna lista poniżej);
- wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu przekracza limit określony w ustawie;
- wysokość opłat z tytułu opóźnienia w spłacie zobowiązania jest wyższa niż pułap ustalony w ustawie.
W poniższej tabeli znajdują się szczegółowe informacje w zakresie możliwości zastosowania sankcji kredytu darmowego.
Sankcja kredytu darmowego
| Rodzaj naruszenia ustawy | Naruszenie ustawy | Przepis ustawy o kredycie konsumenckim |
|---|---|---|
| obowiązek informacyjny w momencie zawierania umowy kredytowej (podanie informacji błędnych lub ich brak) | brak formy pisemnej umowy (w tym elektronicznej na tzw. trwałym nośniku) | art. 29 ust.1 |
| obowiązek informacyjny w momencie zawierania umowy kredytowej (podanie informacji błędnych lub ich brak) | dane identyfikacyjne, imię, nazwisko, nazwę, adresy stron umowy (kredytobiorcy, kredytodawcy i pośrednika kredytowego jeśli występuje) | art. 30 ust. 1 pkt 1 |
| obowiązek informacyjny w momencie zawierania umowy kredytowej (podanie informacji błędnych lub ich brak) | określenie rodzaju kredytu | art. 30 ust. 1 pkt 2 |
| obowiązek informacyjny w momencie zawierania umowy kredytowej (podanie informacji błędnych lub ich brak) | określenie czasu obowiązywania umowy kredytowej | art. 30 ust. 1 pkt 3 |
| obowiązek informacyjny w momencie zawierania umowy kredytowej (podanie informacji błędnych lub ich brak) | podanie całkowitej kwoty kredytu | art. 30 ust. 1 pkt 4 |
| obowiązek informacyjny w momencie zawierania umowy kredytowej (podanie informacji błędnych lub ich brak) | termin i sposób wypłaty kredytu | art. 30 ust. 1 pkt 5 |
| obowiązek informacyjny w momencie zawierania umowy kredytowej (podanie informacji błędnych lub ich brak) | stopa oprocentowania kredytu, warunki jej stosowania oraz zasady jej zmiany (w tym stosowany do jej wyznaczania indeks lub stopa referencyjna, jeśli dotyczy) | art. 30 ust. 1 pkt 6 |
| obowiązek informacyjny w momencie zawierania umowy kredytowej (podanie informacji błędnych lub ich brak) | rzeczywista roczna stopy oprocentowania (RRSO) oraz całkowita kwoty do zapłaty na dzień zawarcia umowy, wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia | art. 30 ust. 1 pkt 7 |
| obowiązek informacyjny w momencie zawierania umowy kredytowej (podanie informacji błędnych lub ich brak) | zasady i terminy spłaty kredytu, m.in. kolejności zaliczania rat kredytu na poczet należności banku, w tym informacja o prawie do otrzymania, na wniosek, w każdym czasie bezpłatnie harmonogramu spłaty | art. 30 ust. 1 pkt 8 |
| obowiązek informacyjny w momencie zawierania umowy kredytowej (podanie informacji błędnych lub ich brak) | inne koszty związane z kredytem (opłaty, w tym za prowadzenie rachunku, prowizje, marże, koszty usług dodatkowych, np. ubezpieczeń), jeżeli są znane bankowi, oraz wskazanie warunków, na jakich mogą ulec zmianie | art. 30 ust. 1 pkt 10 |
| obowiązek informacyjny w momencie zawierania umowy kredytowej (podanie informacji błędnych lub ich brak) | roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego oraz warunków jej zmiany i ewentualnych innych opłat z tytułu zaległości w spłacie kredytu | art. 30 ust. 1 pkt 11 |
| obowiązek informacyjny w momencie zawierania umowy kredytowej (podanie informacji błędnych lub ich brak) | sposób zabezpieczenia i ubezpieczenia spłaty kredytu, jeśli występują | art. 30 ust. 1 pkt 14 |
| obowiązek informacyjny w momencie zawierania umowy kredytowej (podanie informacji błędnych lub ich brak) | zasady odstąpienia konsumenta od umowy oraz kwota odsetek należnych w stosunku dziennym | art. 30 ust. 1 pkt 15 |
| obowiązek informacyjny w momencie zawierania umowy kredytowej (podanie informacji błędnych lub ich brak) | wskazanie prawa konsumenta do spłaty kredytu przed terminem oraz określenie zasad w tym zakresie (wcześniejsza spłata kredytu) | art. 30 ust. 1 pkt 16 |
| obowiązek informacyjny w momencie zawierania umowy kredytowej (podanie informacji błędnych lub ich brak) | informacja o prawie kredytodawcy do otrzymania prowizji za spłatę kredytu przed terminem i o sposobie jej ustalania, o ile takie prawo zastrzeżono w umowie | art. 30 ust. 1 pkt 17 |
| obowiązek informacyjny w momencie zawierania umowy kredytowej (podanie informacji błędnych lub ich brak) | (dotyczy kredytu wiązanego lub w formie odroczonej płatności) dodatkowo określenie szczegółowe towaru/usługi wraz z ich ceną nabycia | art. 31 |
| obowiązek informacyjny w momencie zawierania umowy kredytowej (podanie informacji błędnych lub ich brak) | (dotyczy umowy o kredyt w rachunku) dodatkowo podany limit kredytu, całkowity koszt kredytu;, informacja o możliwości żądania w dowolnym momencie spłaty pełnej kwoty kredytu przez konsumenta, informacja o opłatach stosowanych od chwili zawarcia umowy oraz warunkach ich zmiany | art. 32 |
| obowiązek informacyjny w momencie zawierania umowy kredytowej (podanie informacji błędnych lub ich brak) | (dotyczy umowy restrukturyzacyjnej) dodatkowo opis towaru lub usługi oraz ceny nabycia towaru lub usługi | art. 33 |
| przekroczenia maksymalnych limitów kosztów kredytu w momencie zawierania umowy (w treści dokumentów) lub w trakcie jej trwania (domaganie się od klienta) | wysokość opłat i odsetek z tytułu zaległości w spłacie kredytu przekracza kwotę odsetek maksymalnych za opóźnienie zgodnie art. 481 § 2 Kodeksu Cywilnego | art. 33a |
| przekroczenia maksymalnych limitów kosztów kredytu w momencie zawierania umowy (w treści dokumentów) lub w trakcie jej trwania (domaganie się od klienta) | wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu przekracza maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów określonych w ustawie nie dotyczy kredytu w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym oraz umowy o kartę kredytową | art. 36a |
| przekroczenia maksymalnych limitów kosztów kredytu w momencie zawierania umowy (w treści dokumentów) lub w trakcie jej trwania (domaganie się od klienta) | Koszty kredytu w przypadku odroczenia spłaty zadłużenia wynikającego z umowy o kredyt konsumencki w okresie 120 dni od dnia wypłaty tego kredytu przekraczają maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów określonych w ustawie nie dotyczy kredytu w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym oraz umowy o kartę kredytową | art. 36b |
| przekroczenia maksymalnych limitów kosztów kredytu w momencie zawierania umowy (w treści dokumentów) lub w trakcie jej trwania (domaganie się od klienta) | Koszty kredytu w przypadku udzielenia kolejnych kredytów przed dokonaniem spłaty kredytu wcześniejszego w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszego kredytu przekraczają maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów określonych w ustawie nie dotyczy kredytu w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym oraz umowy o kartę kredytową | art. 36c |
Jak skorzystać z sankcji kredytu darmowego?
Sankcja kredytu darmowego nie działa automatycznie. Kredytobiorca, który stwierdzi, że kredytodawca nie przestrzega choćby jednego z wymienionych powyżej wymogów ustawy, musi wystąpić do niego składając pisemne oświadczenie. Należy pamiętać, aby otrzymać potwierdzenie odebrania przez kredytodawcę (oświadczenie wysłanie listem poleconym za potwierdzeniem odbioru) lub doręczyć osobiście (potwierdzenie otrzymania na kopii dokumentu).
Należy zwrócić uwagę na szczególną sytuację, gdy zgodnie z decyzją UOKiK, instytucja finansowa naruszyła zbiorowe interesy konsumentów, w zakresie opisanym powyżej. W takim przypadku nadal wymagane jest złożenie przez kredytobiorcę oświadczenia.
Spłata kredytu z zastosowaniem sankcji kredytu darmowego
W przypadku zaistnienia wymienionych przesłanek kredytobiorca spłaca wyłącznie kwotę kapitału, która została mu pożyczona, bez odsetek kapitałowych, dodatkowych opłat (za wyjątkiem opłat dotyczących ustanowienia zabezpieczenia kredytu i innych opłat dla organów publicznych, ogółem opłat niestanowiących przychodu banku).
Kredytodawca w związku z udzieleniem kredytu konsumenckiego nie uzyskuje wówczas żadnych przychodów z tego tytułu.
Wyjątek stanowią również odsetki za opóźnienie, do których opłacenia kredytobiorca nadal jest zobowiązany. Z punktu widzenia przepisów prawnych, odstąpienie od ich pobierania prowadziłoby do sytuacji, gdzie kredytobiorca mógłby skorzystać na nieterminowej, niezgodnej z umową, spłacie kredytu.
Jeżeli kredytodawca nie podał w umowie harmonogramu spłaty kredytu ustawa precyzuje, że kredytobiorca spłaca kredyt w miesięcznych ratach równych, licząc od dnia zawarcia umowy. Jeżeli w umowie brak jest terminu spłaty kredytu, kredytobiorca spłaca kredyt w terminie pięciu lat, gdy kwota kredytu nie przekracza 80 000 zł lub dziesięciu lat, gdy kwota kredytu wynosi ponad 80 000 zł.
Jeżeli kredytobiorca spłacił już odsetki i/lub inne opłaty i prowizje lub też oświadczenie złożył po spłacie kredytu, instytucja finansowa musi je niezwłocznie zwrócić.
Sankcja kredytu darmowego kredyt hipoteczny
Niestety przepisy dotyczące sankcji kredytu darmowego nie dotyczą kredytów hipotecznych. Oprócz kredytu hipotecznego wykluczone są m.in.: kredyt będący wynikiem ugody sądowej oraz ugody będącej wynikiem postępowania w sprawie pozasądowego rozwiązywania sporów konsumenckich (Arbiter Bankowy, Rzecznik Finansowy), odwrócony kredyt hipoteczny.
Sankcja kredytu darmowego przysługuje wyłącznie w stosunku do umowy o kredyt konsumencki, także z przeznaczeniem na remont domu lub mieszkanie, pod warunkiem, że nie jest zabezpieczony hipoteką.
Sankcja kredytu darmowego przedawnienie
Uprawnienie sankcji kredytu darmowego przysługuje również przez 1 rok od od dnia wykonania umowy. Zatem, jeśli o naruszeniu obowiązków przez instytucję finansową dowiedziałeś się w ciągu roku od spłaty zobowiązania, wciąż możesz złożyć oświadczenie. W tym przypadku powinieneś się domagać zwrotu zapłaconych odsetek, prowizji i innych kosztów z tytułu umowy o kredyt konsumencki.
Termin ten nie zawsze będzie liczony od daty spłaty ostatniej raty kredytu określonej w umowie kredytowej. Jeśli po stronie kredytodawcy lub kredytobiorcy istnieje jakiekolwiek zobowiązanie, okres prawa do zastosowania sankcji kredytu darmowego biegnie od momentu spłaty zaległego zobowiązania.
