Przymusowa restrukturyzacja polega na przejęciu kontroli nad instytucją finansową, która zagrożona jest możliwością niewypłacalności, w celu ograniczenia skutków, które wystąpiłyby w przypadku standardowej upadłości. Przymusową restrukturyzację banku zagrożonego upadłością (inaczej nazywaną uporządkowaną likwidacją, ang. resolution) przeprowadza Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG).
Przymusową restrukturyzacją mogą być objęte:
- banki,
- SKOK-i,
- niektóre biura maklerskie.
Przymusowa restrukturyzacja przepisy
Przymusowa restrukturyzacja i zasady jej przeprowadzania zostały opisane w ustawie z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (Rozdział III). W ramach unijnych przepisów prawa zastosowanie ma dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiającej ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych (Dyrektywa BRRD).
Cel przeprowadzania przymusowej restrukturyzacji
Ustawa (art. 66) określa w jakim celu przeprowadzana jest przez BFG przymusowa restrukturyzacja danej instytucji finansowej:
- zapewnienie stabilności finansowej, w tym podtrzymanie zaufania do sektora finansowego i dyscypliny rynkowej;
- ograniczenie konieczności interwencji przez zaangażowanie środków publicznych w celu ustabilizowania działalności pojedynczej instytucji finansowej lub całego sektora finansowego dla realizacji pozostałych celów;
- zapewnienie ciągłości działalności instytucji finansowej, możliwości realizacji podstawowych czynności bankowych (funkcji krytycznych) dla klientów i gospodarki;
- ochrona deponentów i inwestorów objętych systemem rekompensat;
- zabezpieczenie środków zdeponowanych w przez klientów w danej instytucji finansowej.
Wspomniane funkcje krytyczne podlegają analizie przez BFG, wobec danej instytucji finansowej, pod względem pozycji, udziału w rynku oraz liczby klientów, przez ocenę stopnia zastępowalności w przypadku zaprzestania ich wykonywania, czyli możliwości wykonywania usług, operacji lub innej działalności przez inne podmioty.
Kiedy stosuje się przymusową restrukturyzację?
Przed przystąpieniem do realizacji przymusowej restrukturyzacji musi zostać przygotowany przez BFG stosowny plan, który określa sposób oraz formę instrumentu, który będzie miał zastosowanie. Zastosowanie przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny planów przymusowej restrukturyzacji ma miejsce, gdy zaistnieją łącznie poniższe przyczyny:
- występuje zagrożenie w postaci niewypłacalności a co za tym upadłości instytucji finansowej;
- prowadzone działania naprawcze przez instytucję finansową i/lub Komisję Nadzoru Finansowego i BFG wobec podmiotu nie są w stanie w odpowiednim czasie zapobiec upadłości instytucji finansowej;
- przeprowadzenie przymusowej restrukturyzacji jest niezbędne w interesie publicznym (m.in. dla ochrony klientów i całego sektora finansowego zgodnie z w/w celami).
Sposoby przeprowadzania przymusowej restrukturyzacji
Przymusowa restrukturyzacja polega na przejęciu przez BFG kontroli nad instytucją finansową zagrożoną upadłością w jednej z poniższych form:
- przejęcie instytucji finansowej (przejęcie przedsiębiorstwa),
- utworzenie instytucji pomostowej,
- umorzenie lub konwersję zobowiązań podmiotu w restrukturyzacji,
- wydzielenie praw majątkowych.
Przejęcie instytucji finansowej w ramach przymusowej restrukturyzacji
W ramach przejęcia instytucji finansowej następuje przeniesienie, sprzedaż wybranych części lub całości instytucji finansowej podlegającej przymusowej restrukturyzacji. W ramach przeniesienia, nowa instytucja, chętna do udziału w procesie przymusowej restrukturyzacji, zobowiązuje się do przejęcia zobowiązań instytucji przejmowanej, w zamian za prawa do jej wartości majątkowych. Klienci instytucji przejmowanej automatycznie stają się klientami nowej i podlegają dalszej ochronie depozytów w tym podmiocie.
Przejmująca instytucja ma zadanie nieprzerwanie, w sposób niezakłócony, prowadzić dalej jej dotychczasową działalność i obsługę klientów, zapewniając dalszy stabilny rozwój.
Jeżeli zobowiązania przejmowanej instytucji przekraczają jej aktywa, BFG może przekazać instytucji przejmującej, środki z funduszu, wyrównujące ten niedobór. Przykładem przymusowej restrukturyzacji jako przejęcia przedsiębiorstwa jest przejęcie Idea Banku przez Bank Pekao SA.
Utworzenie instytucji pomostowej
Jeżeli BFG nie jest w stanie znaleźć instytucji, która byłaby skłonna do przejęcia instytucji obejmowanej przymusową restrukturyzacją, może sam stworzyć tzw. instytucję pomostową, która zapewni ciągłość działalności w krytycznych obszarach i spełni warunek zachowania stabilności finansowej. W ramach przymusowej restrukturyzacji następuje przeniesienie do nowej instytucji, utworzonej przez BFG, zobowiązań i majątku instytucji przejmowanej. Po pewnym czasie, gdy sytuacja utworzonej instytucji będzie na tyle stabilna, BFG będzie się starał ją sprzedać.
Przykładem jest przeprowadzona przymusowa restrukturyzacja Podkarpackiego Banku Spółdzielczego (PBS) z siedzibą w Sanoku przez utworzenie nowej instytucji, Banku Nowego BFG S.A.
Umorzenie lub konwersja zobowiązań podmiotu w restrukturyzacji
BFG może zdecydować się na umorzenie części zobowiązań w celu pokrycia strat lub zamianę na akcje lub udziały w przypadku, gdy ze względu na wielkość, strukturę instytucji, obszar działalności nie jest możliwe zastosowanie jednej z w/w form przymusowej restrukturyzacji.
Warunkiem zastosowania jest stwierdzenie przez BFG, że nie jest możliwe podjęcie innych działań (np. dokapitalizowanie) a instytucja dzięki temu rozwiązaniu może w dłuższej perspektywie uzyskać stabilność finansową. Dodatkowo, zgodnie z art. 70.2 ustawy, bez dokonania umorzenia lub konwersji instrumentów kapitałowych podmiot nie spełnia warunków kontynuowania działalności lub kontynuacja działalności podmiotu wymaga nadzwyczajnego wsparcia ze środków publicznych.
Umorzeniem lub konwersją zobowiązań nie mogą być objęte środki, które podlegają gwarancjom BFG lub innego zagranicznego funduszu gwarancyjnego.
Wydzielenie praw majątkowych
Wydzielenie praw majątkowych polega na przeniesieniu praw majątkowych i powiązanych z nimi zobowiązań z podmiotu w restrukturyzacji lub instytucji pomostowej do innego, utworzonego przez BFG, podmiotu zarządzającego aktywami.
Wydzielenie praw majątkowych może być stosowane wyłącznie z innym w/w instrumentem przymusowej restrukturyzacji.
Przeniesieniem mogą być objęte aktywa, których wartość dzięki podjętym działaniom wzrośnie, jeśli jest to niezbędne do dalszego kontynuowania działalności instytucji lub natychmiastowa sprzedaż mogłaby negatywnie wpłynąć na ich wycenę na rynkach finansowych.
Gwarancja depozytów w przypadku przymusowej restrukturyzacji
Istotą stosowania przymusowej restrukturyzacji jest przede wszystkim ochrona środków gwarantowanych przez BFG. Jeżeli zostanie zastosowana jedna z form przymusowej restrukturyzacji, środki będą nadal gwarantowane do kwoty równowartości 100000 Euro, przez instytucję finansową, którą przejęła instytucję objętą postępowaniem lub nową instytucję pomostową utworzoną przez BFG.
Należy jednak pamiętać, że w przypadku, gdy w banku, który przejął w ramach przymusowej restrukturyzacji inny bank, posiadaliśmy już zdeponowane środki, limit będzie liczony od łącznej kwoty.
Kto straci w przypadku przymusowej restrukturyzacji?
W przypadku przeprowadzenia przymusowej restrukturyzacji najwięcej stracą akcjonariusze lub udziałowcy instytucji finansowej ale także w przypadku SKOK-ów i banków spółdzielczych członkowie w ramach ich wkładów. Ich akcje i udziały zostają umorzone z chwilą przeprowadzenia przymusowej restrukturyzacji. Oprócz właścicieli podmiotu tracą również wierzyciele jak np. posiadacze wyemitowanych obligacji.
Stratę mogą ponieść również osoby, które posiadały na rachunkach w danej instytucji środki powyżej limitu gwarancji BFG, równowartości 100000 Euro. Jednak w tym przypadku, wobec klientów indywidualnych oraz małych i średnich przedsiębiorstw, środki te są uprzywilejowane. Koszty restrukturyzacji mogą być z nich pokrywane tylko w przypadku, gdy pozostałe były niewystarczające.
Przymusowa restrukturyzacja banku zagranicznego będącego właścicielem polskiego banku
Wiele banków w Polsce należy do instytucji zagranicznych. Zdecydowana większość z nich działa jako odrębne instytucje finansowe w bardzo dobrej kondycji finansowej i wpływ ich właścicieli na nie jest niewielki. Jeżeli doszłoby do sytuacji, że zagraniczny bank znalazłby się w trudnej sytuacji finansowej, w pierwszej kolejności starałby się sprzedać polski bank, aby uzyskać środki na ratowanie własnej działalności.
Banki objęte przymusową restrukturyzacją
Na dzień 3 października 2022 roku w Polsce przeprowadzono cztery przymusowe restrukturyzacje instytucji finansowych.
Uwaga!!! 30 września 2022 r. Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) rozpoczął przymusową restrukturyzację Getin Noble Banku.
Przymusowa restrukturyzacja Idea Bank
W grudniu 2020 roku BFG podjął decyzję o wszczęciu przymusowej restrukturyzacji Idea Banku SA. Decyzja został podjęta ze względu na sytuację kapitałową.
Z dniem 3 stycznia 2021 r. Idea Bank SA został przejęty przez Bank Pekao S.A. W tym dniu do Pekao SA zostały przeniesione wszystkie depozyty i kredyty klientów a od 4 stycznia rozpoczął obsługę klientów w dawnych oddziałach Idea Banku. Dla klientów nie wiązało się to z żadnymi dodatkowymi czynnościami. Wszystkie umowy zawarte z Idea Bankiem były kontynuowane przez Pekao SA na tych samych warunkach.
Przymusowa restrukturyzacja Idea Banku została przeprowadzona ponieważ:
- bank był zagrożony upadłością,
- działania nadzorcze i banku nie dawały przesłanek do poprawy sytuacji w krótkim czasie,
- leżało to w interesie publicznym (stabilność sektora finansowego i ograniczenie zaangażowania funduszy publicznych).
W związku z przeprowadzoną niezależną wyceną stwierdzono, że aktywa banku nie pokrywają zobowiązań a kapitały własne są ujemne. Akcje i obligacje banku zostały umorzone. 26 lipca 2022 roku sąd ostatecznie ogłosił upadłość Idea Banku.
Przymusowa restrukturyzacja Podkarpackiego Banku Spółdzielczego w Sanoku
W ramach przeprowadzonej, 17 stycznia 2020 roku, jako pierwszej w Polsce, przymusowej restrukturyzacji Podkarpackiego Banku Spółdzielczego (PBS) w Sanoku została utworzona instytucja pomostowa Bank Nowy BFG SA (obecnie Bank Nowy SA). Do nowego banku została przeniesiona wydzielona część banku spółdzielczego składająca się ze wszystkich depozytów klientów indywidualnych oraz małych i średnich firm. Środki zdeponowane przez klientów były gwarantowane przez BFG na tych samych zasadach.
Przymusowa restrukturyzacja PBS również została przeprowadzona:
- ze względu na zagrożenie upadłością,
- gdyż działania nadzorcze i banku nie dawały przesłanek do poprawy sytuacji w krótkim czasie,
- w interesie publicznym (stabilność sektora finansowego i ograniczenie zaangażowania funduszy publicznych).
27 października 2021 r. BFG sprzedał akcje Banku Nowego BFG S.A. Wielkopolskiemu Bankowi Spółdzielczemu w Poznaniu (neoBANK). W związku, z tym zakończył się proces przymusowej restrukturyzacji PBS, a Bank Nowy BFG S.A. utracił status instytucji pomostowej.
Przymusowa restrukturyzacja Banku Spółdzielczego w Przemkowie
2 maja 2020 r. Bank Spółdzielczy w Przemkowie został objęty przymusową restrukturyzacją i jego zobowiązania (wszystkie środki klientów), zostały przejęte przez SGB-Bank S.A. Bank stał się Oddziałem SGB-Bank S.A. w Przemkowie.
