Czy Urząd Skarbowy ma dostęp do kont bankowych? Zmiany od 2022 roku

W ostatnim czasie bardzo często w przestrzeni publicznej pojawia się pytanie, czy Urząd Skarbowy ma dostęp do kont bankowych? 

Odpowiedź na to pytanie jest prosta. Uprawnienia do żądania od banków (SKOK-ów, biur maklerskich i innych instytucji finansowych) informacji o posiadanych rachunkach bankowych i innych produktach miał już od dawna Szef Krajowej Administracji Skarbowej lub naczelnik urzędu celno-skarbowego, ale tylko, gdy dotyczyło to podmiotów o statusie podejrzanych.

Jednak z dniem 1 lipca 2022 r. sytuacja zasadniczo zmieniła się za sprawą ustawy podatkowej uchwalonej jeszcze w 2021 roku w ramach Programu “Polski Ład”. Niewiele osób zwróciło uwagę na pewien zapis ukryty pomiędzy zmianami podatkowymi, a okres pół roku od kiedy weszła w życie ustawa (1 stycznia 2022 r.), a kiedy zaczęły obowiązywać przepisy dotyczące dostępu organów skarbowych do danych podatnika w banku, również spowodował, że wiele osób o tym zapomniało.

Reklama

Zmiana Ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej. Czy Urząd Skarbowy ma dostęp do kont?

1 lipca 2022 r. weszły w życie przepisy art. 20 pkt 8 ustawy z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw, które zmieniają art. 48 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej.

Art. 48 wskazanej Ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej otrzymał brzmienie (pogrubioną czcionką zostały wskazane zmiany):

„Na sporządzone na piśmie żądanie Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, naczelnika urzędu celno-skarbowego lub naczelnika urzędu skarbowego wydane w związku z wszczętym postępowaniem przygotowawczym lub czynnościami wyjaśniającymi odpowiednio w sprawie o przestępstwa lub wykroczenia oraz przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, bank jest obowiązany do sporządzania i przekazywania informacji dotyczących osoby fizycznej [podejrzanego] lub osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej lub danych pełnomocników wskazanego w żądaniu rachunku bankowego w przypadku, gdy postępowanie przygotowawcze lub czynności wyjaśniające są prowadzone w związku z czynami popełnionymi w zakresie działalności osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, w zakresie: (…)”

Zgodnie z nowym przepisem, uprawnienie dotyczące uzyskiwania informacji od banków na temat klientów zostały rozszerzone o naczelnika Urzędu Skarbowego. Ważne jest podkreślenie, że do tej pory dostęp do rachunków bankowych był możliwy dla postępowań przygotowawczych lub czynności wyjaśniających prowadzonych wobec osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej a po zmianie dotyczy również działalności osoby fizycznej. Dodatkowo żądanie do banku w sprawie o udostępnienie informacji dotyczyć może również pełnomocników do danego rachunku bankowego.

Reklama

Kiedy urząd skarbowy kontroluje konto?

Do tej pory Szef Krajowej Administracji Skarbowej lub naczelnik urzędu celno-skarbowego nie mógł wystąpić do banku lub innej wskazanej w ustawie instytucji finansowej o informacje dotyczące podatnika, jeśli nie było prowadzone postępowanie przeciwko niemu oraz nie był podejrzanym w sprawie i zostały mu postawione zarzuty o przestępstwa lub wykroczenia skarbowe. Zmiana wprowadza możliwość wystąpienia do banku na wcześniejszym etapie, czyli w postępowaniu przygotowawczym lub prowadząc czynności wyjaśniające, zanim podatnikowi zostaną postawione zarzuty. Stąd, podatnik często nawet nie będzie wiedział o tym, że Urząd Skarbowy uzyskał dostęp do informacji przekazanych z banku lub innej wskazanej w ustawie instytucji finansowej. W tym przypadku nie będą obowiązywały przepisy dotyczące tajemnicy bankowej.

Co ciekawe dostęp dla Urzędów Skarbowych, do wskazanych powyżej rachunków bankowych, stawia je w uprzywilejowanej sytuacji w odróżnieniu od innych organów ścigania, które na tym etapie prowadzenia postępowania takiego przywileju nie mają.

Jakie podmioty są zobowiązane do przekazywania informacji?

Wskazane powyżej uprawnienia dotyczą uzyskiwania informacji w związku z wszczętą kontrolą podatkową lub prowadzonym postępowaniem podatkowym od:

  • banków, SKOK-ów (w zakresie kont bankowych i kredytów), biur maklerskich (w zakresie papierów wartościowych);
  • dostawców usług płatniczych (m.in. organizacje płatnicze, dostawców terminali płatniczych).

Dodatkowo na pisemne żądanie Szefa Krajowej Administracji Skarbowej lub naczelnika urzędu celno-skarbowego (nie dotyczy Naczelnika Urzędu Skarbowego) informacje przekazują również:

Reklama
  • towarzystwa funduszy inwestycyjnych o dacie nabycia i odkupienia, liczbie, cenie i wartości nabytych jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych a także wypłaconych dochodach;
  • zakłady ubezpieczeniowe o stronie umowy ubezpieczeniowej oraz o wpłaconych i wypłaconych kwotach w związku z zawartymi umowami ubezpieczeniowymi;
  • fundusze emerytalne o osobie będącej członkiem otwartego funduszu emerytalnego oraz o opłaconych składkach i środkach wypłaconych, jak również przekazanych na fundusz emerytalny Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z członkostwem w otwartym funduszu emerytalnym.

Zakres udostępnianych przez banki informacji

Art. 48.1. Ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (oraz Art. 182. § 1. Ordynacji Podatkowej) wskazuje zakres informacji, które banki są zobowiązane do przekazania na pisemne żądanie podmiotów wskazanych powyżej:

  • właścicieli, współwłaścicieli lub pełnomocników rachunków bankowych obejmujących liczbę rachunków lub pełnomocnictw, obrotów i sald rachunków oraz historii wpłat i wypłat zawierających daty, kwoty oraz dane ich nadawców i odbiorców (w tym tytułów przelewów);
  • właścicieli, współwłaścicieli lub pełnomocników rachunków pieniężnych, papierów wartościowych, liczbę rachunków, obrotów i sald rachunków oraz historii transakcji;
  • zawartych umów kredytowych lub pożyczek obejmujących okres obowiązywania, kwotę zobowiązania, celu na jaki zostały zaciągnięte, ustanowionych zabezpieczeń oraz umów depozytowych, umów udostępniania skrytek sejfowych oraz ich historii;
  • o nabytych za pośrednictwem banku papierów wartościowych, akcji spółek Skarbu Państwa lub obligacji Skarbu Państwa, w tym historii obrotów nimi;
  • o obrocie wydawanymi przez banki certyfikatami depozytowymi lub innymi papierami wartościowymi.

W ramach wprowadzonych zmian bank ma dodatkowo przekazywać informacje o szczegółowej historii rachunków (dat, kwot i tytułów poszczególnych transakcji) oraz okresów na jakie zostały zawarte kredyty lub pożyczki.

Jeśli w wymienionej powyżej umowie z bankiem lub inną instytucją finansową figurują inne podmioty (np. współwłaściciel, współkredytobiorca), które nie są wskazane w piśmie, zgodnie z art. 184 § 1a. Ordynacji Podatkowej, informacje ich dotyczące nie są przekazywane.

Okres udostępnianych przez banki informacji

Zgodnie z przepisami ustawy o Rachunkowości (art. 74) należy założyć, że zakres historii przekazywanych danych będzie sięgać do 5 lat wstecz. Okres ten liczy się przez 5 lat od początku kolejnego roku po roku, w którym operacje, transakcje lub umowy zostały zakończone, spłacone i rozliczone.

Reklama

Z tego względu zamknięcie rachunku, wcześniejsze spłacenie kredytu, sprzedaż papierów wartościowych nie chroni klienta przed ewentualnym przekazaniem przez instytucję finansową informacji o historii m.in. przelewów, zaciągniętych kredytów, czy posiadanych akcji lub obligacji.

Udostępnianie przez banki danych o właścicielach rachunków

Oddzielnym zagadnieniem, którego przepisy obowiązują od 2016 roku, jest sytuacja odwrotna, gdy bank ma obowiązek udzielenia informacji, nie o stanie rachunków danego podatnika, a danych podatnika posiadających wskazany rachunek bankowy.

Z takim żądaniem, na podstawie art. 49a ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, może wystąpić Szef Krajowej Administracji Skarbowej lub naczelnik urzędu celno-skarbowego, kiedy w ramach prowadzonych czynności analitycznych pozyska informacje, które wskazują na prawdopodobne wykorzystanie danego rachunku bankowego do:

  • prowadzenia niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej,
  • uzyskiwania przychodów bez pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych,
  • uzyskiwania przychodów niezadeklarowanych albo przychodów nieujawnionych w złożonych deklaracjach.

Bank jest zobowiązany do przekazania danych osobowych, adresowych i kontaktowych o posiadaczach, pełnomocnikach, osobach reprezentujących posiadacza rachunku, oraz danych beneficjenta rzeczywistego tego rachunku bankowego.

Reklama

Udostępnienie przez agentów rozliczeniowych danych o transakcjach kartami

Na podstawie art. 49aa ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, naczelnik urzędu skarbowego lub urzędu celno-skarbowego, może wystąpić do tzw. agenta rozliczeniowego, czyli uogólniając operatora transakcji kartami płatniczymi, który świadczy usługi na rzecz akceptanta (sprzedawcy przyjmującego płatności kartą) przy użyciu terminala płatniczego, o informacje o wszystkich wykonanych transakcjach (m.in. rodzaj, wartość, waluta, data i godzina autoryzacji transakcji), wskazując dane akceptanta i okres, którego ma dotyczyć ta informacja. 

Żądanie udostępnienia danych może być przekazane, jeśli w ramach prowadzonych czynności analitycznych, wskazany powyżej organ, pozyska informacje, które wskazują na prawdopodobne naruszenie przepisów prawa podlegających kontroli celno-skarbowej.

Czy Urząd Skarbowy może zablokować konto bankowe?

Kwestię, czy Urząd Skarbowy może zablokować konto bankowe, reguluje ustawa Ordynacja Podatkowa. Zgodnie z art. 119zv ustawy (Rozdział 3 – Blokada rachunku podmiotu kwalifikowanego), z żądaniem blokady rachunku może wystąpić Szef Krajowej Administracji Skarbowej, maksymalnie na 72 godziny, jeśli na podstawie analizy ryzyka stwierdzono wykorzystanie rachunku w związku z wyłudzeniem skarbowym lub w ramach przeciwdziałania wykorzystania rachunku do tego celu. 

Blokada może dotyczyć podmiotów (także jeśli jest to tylko współposiadacz) wskazanych w Dziale IIIB (Przeciwdziałanie wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych), w rozdziale pierwszym (Przepisy ogólne), w art. 119zg, punkt 4, gdzie jest przedstawione pojęcie podmiotu kwalifikowanego: 

Reklama
  • osoba fizyczna będąca przedsiębiorcą;
  • osoba fizyczna prowadząca działalność zarobkową na własny rachunek, która nie jest przedsiębiorcą;
  • osoba prawna;
  • jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną.

Co ważne, zgodnie z par. 4a art. 119zv, bank nie informuje posiadacza rachunku o przekazaniu żądania lub dokonaniu jego blokady, chyba że posiadacz złoży stosowny wniosek, a bank uzyska potwierdzenie od Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, że wszystkie przekazane żądania blokady rachunków tego podmiotu zostały wykonane. 

Na podstawie postanowienia Szefa Krajowej Administracji Skarbowej blokada rachunku może zostać przedłużona na czas oznaczony, nie dłuższy niż 3 miesiące, jeśli istnieje przesłanka, że podmiot nie wykona istniejącego lub mogącego powstać zobowiązania podatkowego lub zobowiązania z tytułu odpowiedzialności podatkowej, przekraczają równowartość 10000 euro.

Podsumowanie

W praktyce zmiana przepisów oznacza, że Naczelnik Urzędu Skarbowego w każdej sytuacji, gdy prowadzone jest postępowanie przygotowawcze lub czynności wyjaśniające, może wystąpić o historię i stan rachunku w instytucji finansowej, nawet gdy nie nie jest on podejrzany o przestępstwa lub wykroczenia skarbowe. Teoretycznie, żądanie od banku udostępnienie danych musi być uzasadnione. Czy nowe uprawnienia nie będą nadużywane, okaże się w praktyce.

Urząd Skarbowy może również zainteresować się konkretnymi transakcjami sugerując się tytułem przelewu, więc warto zwracać uwagę jak je opisujemy lub jak są opisywane przez podmioty wysyłające środki na nasz rachunek.

Reklama

Urząd Skarbowy może na podstawie otrzymanych informacji z dostępnych publicznie źródeł wytypować podatnika do sprawdzenia a następnie wysłać zapytania do wszystkich banków z rozdzielnika i dopiero na podstawie analizy otrzymanej dokumentacji bankowej weryfikować posiadany stan środków, od kogo ile i kiedy otrzymał porównując ze złożonymi deklaracjami podatkowymi i uiszczonym podatkiem. 

Może to dotyczyć m.in. uzyskanych dochodów (np. ze sprzedaży, która może świadczyć, że powinna być prowadzona działalność gospodarcza), otrzymanych spadków, darowizn, pożyczek lub niezgłoszonych dochodów sprzedaży samochodu. Na podstawie tych dokumentów Urząd Skarbowy może podjąć dalsze kroki poczynając od wezwania podatnika w celu wyjaśnienia nawet do zablokowania rachunku bankowego (w przypadku przedsiębiorców).

Reklama
Podziel się swoją opinią:

Zapisz się na newslettera

Wprowadź swój adres e-mail poniżej, aby otrzymywać newslettera.

Wyrażam zgodę na przetwarzanie danych osobowych (adres e-mail) w celu otrzymywania wiadomości w ramach newslettera Bankowe ABC.
Zapisując się wyrażasz zgodę na otrzymywanie wiadomości drogą mailową. W celu uzyskania szczegółów zapoznaj się z polityką prywatności. Otrzymasz maksymalnie 2 wiadomości w miesiącu, bez reklam i spamu. Możesz wypisać się w każdej chwili.