Co zastąpi WIBOR?

Kilka miesięcy temu, we wcześniejszym artykule, opisywałem likwidację LIBOR-u, na którym oparte są m.in. kredyty frankowe. Tym razem przyszedł czas na temat jakim jest likwidacja WIBOR.

WIBOR jest wskaźnikiem referencyjnym, na którym oparte jest w zdecydowanej większości oprocentowanie kredytów i pożyczek w polskich złotych. Wskaźnik WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) jest opracowywany i stosowany od wielu lat, jednak ze względu na swoją niedoskonałość musi być zastąpiony innym wskaźnikiem. W tym artykule znajdują się informacje co zastąpi WIBOR?

Dlaczego likwidacja WIBOR?

W związku z tym, że wskaźnik WIBOR nie jest do końca wiarygodnym wskaźnikiem referencyjnym, który odzwierciedlałby rzeczywiste transakcje, a tym samym spełniał wymogi określone w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne… (Rozporządzenie BMR), powstała potrzeba stworzenia nowego wskaźnika, który w większym stopniu obrazuje transakcje pieniężne pomiędzy wieloma podmiotami, nie tylko bankowymi i byłby bardziej reprezentatywny dla rynku pieniężnego w Polsce.

Likwidacja WIBOR stała się nieunikniona. W związku z tym, że na rynku międzybankowym występuje duża nadpłynność pieniądza, banki (poza kilkoma wyjątkami) nie są skłonne do handlu pomiędzy sobą, co może przekładać się na poziom WIBOR, który jest ustalany na podstawie transakcji depozytowych na rynku międzybankowym. Co gorsze, w związku z tym, że oparty jest na kwotowaniach transakcyjnych (stanowią jedynie punkt odniesienia do rzeczywiście realizowanych transakcji) przez podmioty uczestniczące w fixingu, których deklaracje brane są pod uwagę, może być podatny na oderwanie się od rynku pieniądza, a ustalanie wskaźnika może odbywać się według potrzeb banków.

Warto zauważyć, że dosyć często poziom WIBOR-u rósł w pierwszych dniach miesiąca (ok. 5 dnia każdego miesiąca) kiedy przypada termin płatności rat oraz ustalania poziomu zmiennego oprocentowania wielu kredytów mieszkaniowych (w polskich złotych).

Zamiennik kluczowego wskaźnika referencyjnego w ustawie o pomocy kredytobiorcom

Prace nad wyborem nowego wskaźnika trwały już od kilku lat, od czasu wprowadzenia Rozporządzenia BMR, ale postępowały do przodu bardzo opornie.

Przyspieszenie prac nastąpiło w momencie uchwalenia ustawy o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom. Ustawa wręcz wymusiła jego wybór do końca 2022 roku. W przypadku, gdyby do tego nie doszło, ustawodawca planował wprowadzenie wskaźnika POLONIA publikowanego przez Narodowy Bank Polski. W Rozdziale 10a (art. 85.1.) ustawy zostały uchwalone przepisy na wypadek zaprzestania publikowania wskaźnika WIBOR. Dla wszelkich umów na rynku finansowym opartych o ten wskaźnik, możliwe jest wprowadzenie zamiennika “na podstawie stawki procentowej obliczonej w wyniku procesu ustalenia (fixingu) Stawki Referencyjnej POLONIA organizowanego przez Narodowy Bank Polski”.

Zgodnie z tymi przepisami, bankom zostało niewiele czasu do ustalenia i przyjęcia innego wskaźnika, jeśli nie chciały wprowadzenia wskaźnika opartego o indeks POLONIA.

Narodowa Grupa Robocza ds. reformy wskaźników referencyjnych

W celu opracowania optymalnego wskaźnika, który ma zastąpić WIBOR, Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF) powołał Narodową Grupę Roboczą (NGR) ds. reformy wskaźników referencyjnych, a w jej skład weszli (zgodnie z informacją na stronie UKNF) przedstawiciele: Ministerstwa Finansów, Narodowego Banku Polskiego, UKNF, Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, Polskiego Funduszu Rozwoju, Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie, Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych, Banku Gospodarstwa Krajowego, GPW Benchmark, banków komercyjnych, banków zrzeszających banki spółdzielcze, towarzystw funduszy inwestycyjnych oraz zakładów ubezpieczeń oraz organizacje branżowe zrzeszające podmioty rynku finansowego.

Zadaniem NGR było wypracowanie rozwiązania dotyczącego nowego wskaźnika referencyjnego stopy procentowej zgodnie z rekomendacjami Rozporządzenia BMR. Zgodnie z Rozporządzeniem BMR powinien zostać przyjęty wskaźnik RFR (risk-free-rate), czyli oparty o rzeczywiste transakcje pomiędzy podmiotami, a nie bazujący na danych, deklaracjach, które nie odzwierciedlają sytuacji rynkowej. Wybór wskaźnika został poprzedzony analizą kilku wskaźników rynkowych i oceny ich wiarygodności, przejrzystości, rzetelności opracowywania i stosowania, uwzględniając poniższe kryteria ilościowe i jakościowe:

• dostępność informacji dotyczących liczby i wartości transakcji;
• prawdopodobieństwo wystąpienia sytuacji, gdy wskaźnik nie będzie opublikowany ze względu na brak wymaganej liczby i wartości transakcji w poszczególnych dniach;
• terminy publikacji wskaźnika niezbędne dla niezakłóconego działania rynku finansowego.

W ramach prowadzonych prac, 1 września 2022 r., NGR wybrała indeks WIRD (obecnie WIRON) jako alternatywny do WIBOR-u wskaźnik referencyjny stopy procentowej.

Co to jest WIRON?

WIRON to indeks transakcyjny (Warsaw Interest Rate Overnight), poprzednio WIRD (Warszawski Indeks Rynku Depozytowego), tworzony na podstawie transakcji depozytowych overnight (z terminem zwrotu kolejnego dnia roboczego) zawieranych przez podmioty przekazujące dane z instytucjami finansowymi oraz z dużymi przedsiębiorstwami. 

Indeks jest opracowywany, podobnie jak WIBOR, przez należącą do Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. spółkę GPW Benchmark S.A. od 2 stycznia 2019 roku. Kalkulowany jest codziennie o godzinie 12:15 i publikowany o godzinie 13:00, na podstawie danych dotyczących transakcji z poprzedniego dnia roboczego. Spółka posiada zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego na pełnienie funkcji administratora wskaźników referencyjnych stopy procentowej w rozumieniu Rozporządzenia Unii Europejskiej o Wskaźnikach Referencyjnych a jej przedstawiciel zasiada w Narodowej Grupie Roboczej (NGR) ds. reformy wskaźników referencyjnych.

Oprócz wyznaczania indeksu ON (overnight) wyznaczane są indeksy terminowe:

• WIRON 1M dla okresu jednego miesiąca;
• WIRON 3M dla okresu trzech miesięcy;
• WIRON 6M dla okresu sześciu miesięcy.

Indeksy terminowe są wyznaczane jako procent składany wyliczony z wskaźników ON w danym okresie (np. WIRON 3M z wyznaczonych wskaźników jednodniowych z ostatnich 3 miesięcy) i podawane z dokładnością do 5 miejsc po przecinku.

Jak obliczany jest WIRON?

WIRON powstaje na podstawie transakcji depozytowych zawieranych przez podmioty (przekazujące dane) z instytucjami finansowymi oraz z dużymi przedsiębiorstwami.

Zasady ustalania zostały opisane w Procedurze Przekazywania Danych (PPD), w której określono, że rynek referencyjnego indeksu obejmuje transakcje 9 podmiotów przekazujących dane (uczestników fixingu, kontrybutorów):

• z innymi instytucjami kredytowymi (między sobą, innym bankami i NBP),
• instytucjami finansowymi (bankami zagranicznymi, niemonetarnymi instytucjami finansowymi, bankami hipotecznymi, bankami spółdzielczymi oraz SKOK-ami),
• pozostałymi instytucjami finansowymi,
• dużymi przedsiębiorstwami.

Wartość indeksu WIRON wyznaczana jest jako średnia stopa procentowa ważona wolumenem (publikowana z dokładnością do 3 miejsc po przecinku) obliczona na podstawie zbioru transakcji z danego dnia poddanego korekcie.

Ustalając wartość indeksu WIRON przyjmuje się określone minimalne i maksymalne wartości parametrów, które kwalifikują do uwzględnienia w obliczaniu indeksu dla danego dnia:

W przypadku braku możliwości wyznaczenia indeksu WIRON, ustala się zastępczo (fallback) jako sumę wartości stopy referencyjnej NBP z danego dnia oraz średniego spreadu między stopą referencyjną NBP a indeksem WIRON z 5 poprzednich dni roboczych.

Czy WIRON jest lepszy od WIBOR? Porównanie

Najbardziej miarodajnym będzie porównanie wskaźników dla najczęściej stosowanych w umowach kredytowych, czyli trzymiesięcznych i sześciomiesięcznych.

Poniższe porównanie nie uwzględnia planowanego spreadu korygującego, o który zostanie skorygowana wartość wskaźnika zastosowanego przy przeliczaniu obowiązujących umów kredytowych. Jego wartość nie jest jeszcze znana (prognozowane ogłoszenie w 2024 roku).

Na podstawie powyższych wartości wskaźników WIRON 3M i WIBOR 3M wyliczyłem średnią z ostatniego okresu oraz przeliczyłem raty kredytowe przy założeniu, że marża banku wynosi 2,75%, wskaźniki WIRON 3M 6,26774 i WIBOR 3M 7,42091, oprocentowanie wyniesie odpowiednio 9,02% i 10,17%

W poniższej tabeli znajdują się orientacyjne wartości rat dla tych samych okresów, gdyby już dziś obowiązywał wskaźnik WIRON 3M (bez spreadu korygującego).

Mapa Drogowa zastąpienia wskaźników referencyjnych

Wprowadzenie nowego wskaźnika WIRON wymaga przystosowania przepisów prawa, dostosowania umów oraz przygotowania technicznego wdrożenia w instytucjach finansowych. Przechodzenie ze wskaźnika WIBOR wymaga czasu. Stąd NGR opracowała i uchwaliła mapę drogową z terminami wprowadzenia WIRON i zaprzestania stosowania WIBOR. 

Co ciekawe, już w grudniu 2022 roku powinno być możliwe stosowanie wskaźnika WIRON przez instytucje finansowe, po opublikowaniu przez NGR zasad jego stosowania m.in. w kredytach, obligacjach oraz instrumentach pochodnych.

W 2023 roku przewidywane jest stosowanie równolegle w nowo udzielanych kredytach obu wskaźników, także dla przedsiębiorców.

Kiedy likwidacja WIBORu

W 2023 roku dojdzie również do zaistnienia zdarzenia regulacyjnego zgodnie z artykułem 23c ust. 1 Rozporządzenia BMR dotyczącego zastąpienia wskaźnika referencyjnego na mocy prawa krajowego dla dotychczasowych umów. Na tej podstawie Minister Finansów, w wydanym rozporządzeniu, wyznaczy WIRON jako zamiennik WIBOR, datę jego wprowadzenia oraz ustali jego korektę o odpowiednią wartość spreadu korygującego.

W 2024 roku zakładane jest, że oferta banków dla konsumentów, jednoosobowych działalności gospodarczych i spółek cywilnych, jest już wyliczana w oparciu o WIRON.

Ma to dotyczyć przede wszystkim kredytów mieszkaniowych, zwiększając liczbę udzielanych ze stałą/okresowo stałą stopą procentową.

Docelowo mapa drogowa przewiduje zakończenie stosowania wskaźnika WIBOR do końca 2024 roku.

Likwidacja WIBOR a umowy kredytowe

Zgodnie z założeniami mapy drogowej, od początku 2025 roku wejdzie w życie Rozporządzenie Ministra Finansów, na podstawie którego banki i inne instytucje finansowe dokonają automatycznej konwersji (zamiany) wszystkich obowiązujących umów kredytowych (oraz instrumentów finansowych) bazujących na WIBOR o ile nie przewidziano tzw. klauzuli awaryjnej wyznaczającej inny wskaźnik, na który klient wcześniej wyraził zgodę w ramach podpisanego aneksu z bankiem. Wprowadzony rozporządzeniem zamiennik wskaźnika referencyjnego będzie stosowany wyłącznie do umów zawartych przed datą jego wyznaczenia. Wszystkie odwołania do wskaźnika WIBOR w umowach zostaną zastąpione wskaźnikiem WIRON skorygowanym o ustalony współczynnik (spread korygujący). Na ten moment wysokość spreadu korygującego nie jest znana. 

Wysokość zastosowanego spreadu korygującego będzie miała kluczowe znaczenie w odniesieniu do korzyści z tytułu zmiany wskaźnika dla kredytobiorców posiadających kredyty w polskich złotych. Spread korygujący nie dotyczy nowych umów zawieranych od 2025 roku, czyli zakończenia publikacji wskaźnika WIBOR.

W związku z tym, że zamiana będzie odbywała się na podstawie zmiany ogólnej przepisów prawa, aneksowanie umowy nie będzie konieczne.