Rzecznik Finansowy jest jednym z podmiotów, który uczestniczy w polubownym, pozasądowym rozwiązywaniu sporów pomiędzy klientami (konsumentami i osobami prowadzącymi działalność gospodarczą) i podmiotami rynku finansowego (m.in. bankami, firmami ubezpieczeniowymi, funduszami emerytalnymi, instytucjami płatniczymi, firmami pożyczkowymi, SKOK-ami). Głównym celem powołania tej instytucji było inicjowanie działań związanych z ochroną klientów instytucji finansowych, reprezentując ich interesy. Z tego artykułu dowiesz się, jak pomaga Rzecznik Finansowy?
Podmiotem rynku finansowego nie jest pośrednik kredytowy.
Rzecznik Finansowy ustawa
Instytucja Rzecznika Finansowego została utworzona w celu ochrony konsumentów na podstawie ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym (Rozdział 3), dalej jako Ustawa o Rzeczniku Finansowym.
Funkcję Rzecznika Finansowego pełni osoba powołana przez Prezesa Rady Ministrów na czteroletnią kadencję. Maksymalnie może sprawować tę funkcję przez dwie kadencje. Zadania Rzecznika realizuje Biuro Rzecznika Finansowego, w tym do trzech powołanych zastępców. W dalszej części artykułu, powołując się na Rzecznika Finansowego, odwołuję się do pracowników Biura Rzecznika, w tym właściwych Wydziałów.
Do zadań Rzecznika Finansowego wskazanych w art. 17.1. ustawy należy:
- rozpatrywanie wniosków klientów w indywidualnych sprawach nieuznanych reklamacji;
- rozpatrywanie wniosków klientów dotyczących niezrealizowania w terminie uznanych przez instytucję finansową roszczeń klienta wynikających reklamacji;
- opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących organizacji i funkcjonowania podmiotów rynku finansowego;
- składanie wniosków do odpowiednich organów o wprowadzenie lub zmianę ustaw, wydanie lub zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących działania rynku finansowego;
- informowanie właściwych organów nadzorczych (m.in. UKNF, UOKiK) o stwierdzonych nieprawidłowościach w działalności podmiotów rynku finansowego;
- działalność edukacyjna i informacyjna dotycząca ochrony interesów klientów;
- informowanie UKNF, dwa razy w roku, o liczbie i charakterze skarg dotyczących naruszenia ustawy o usługach płatniczych.
Finansowanie działalności Rzecznika i Biura Rzecznika Finansowego zapewniane jest ze składek odprowadzanych przez instytucje finansowe.
Czym zajmuje się Rzecznik Finansowy?
Rzecznik Finansowy przede wszystkim prowadzi pozasądowe postępowania w sprawie rozwiązywania sporów między klientami oraz podmiotami rynku finansowego. W ramach świadczonej pomocy możesz wnioskować o:
- przeprowadzenie postępowania interwencyjnego;
- przeprowadzenie postępowania polubownego;
- wydanie istotnego poglądu w sprawie.
Poniższy schemat przedstawia możliwe sposoby uzyskania pomocy od Rzecznika Finansowego.
Oprócz działania na wniosek klienta, Rzecznik Finansowy może podejmować czynności z urzędu, a także na wniosek organu nadzoru, kontroli lub innego organu władzy publicznej oraz organizacji konsumenckich w zakresie sprzedaży ubezpieczeń.
Rzecznik Finansowy uprawnienia
Rzecznik Finansowy w ramach swoich uprawnień może występować do podmiotów finansowych oraz innych związanych z rozpatrywaną sprawą, o przekazanie informacji, wyjaśnień, dokumentów:
- w indywidualnych sprawach klientów, wyłącznie za zgodą klienta, którego sprawa dotyczy,
- w sprawach dotyczących niekorzystnych dla klientów postanowień umów,
- w sprawach dotyczących niekorzystnych dla klientów wewnętrznych regulacji tych podmiotów finansowych,
- w sprawach dotyczących nieprawidłowej obsługi klientów przez podmioty finansowe.
Instytucja finansowa, do której Rzecznik Finansowy skierował wniosek, ma 30 dni na udzielenie informacji o podjętych działaniach lub swoim stanowisku oraz przekazanie wskazanych dokumentów.
Jeśli wniosek Rzecznika Finansowego dotyczy przekazania wzorca umowy o świadczenie usług oraz pozostałych dokumentów i formularzy przy ich zawieraniu i wykonywaniu, instytucja finansowa ma 14 dni na odpowiedź od dnia otrzymania wniosku.
Jeśli podmiot nie stosuje się do przepisów ustawy, Rzecznik Finansowy może nałożyć karę pieniężną, w drodze decyzji, do kwoty 100000 zł. Kara dotyczy naruszenia ustawy w zakresie:
- przekazywania informacji dotyczących procedury składania i rozpatrywania reklamacji;
- nieudzielenia odpowiedzi na złożoną reklamację w terminie 30 dni (lub w trudnych przypadkach w ciągu 60 dni) od dnia jej otrzymania;
- odpowiedzi na reklamację nie zawierających wymaganych elementów, w tym m.in. brak uzasadnienia w przypadku odmowy, oraz pouczenia o możliwości odwołania się od decyzji;
- przekazywania na wniosek Rzecznika Finansowego dokumentacji umownej lub odpowiedzi w wymaganym terminie.
Ustawa o Rzeczniku Finansowym daje uprawnienia do składania wniosków o zmianę przepisów dotyczących funkcjonowania podmiotów rynku finansowego.
Rzecznik Finansowy ma uprawnienia prokuratorskie i może “wytoczyć powództwo na rzecz klientów podmiotów rynku finansowego w sprawach dotyczących nieuczciwych praktyk rynkowych dotyczących działalności tych podmiotów, jak również za zgodą powoda wziąć udział w toczącym się już postępowaniu”.
Po dokonaniu analizy Rzecznik Finansowy podejmuje jedno z poniższych działań:
- informuje wnioskodawcę, że nie stwierdził naruszenia jego praw lub interesów;
- zwraca się o ponowne rozpatrzenie sprawy do podmiotu finansowego, u którego stwierdził naruszenie praw lub interesów klientów;
- zwraca się o zbadanie sprawy do właściwego organu, m.in. do Komisji Nadzoru Finansowego, Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, prokuratury albo organów kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej.
Kiedy złożyć wniosek do Rzecznika Finansowego?
Wniosek do Rzecznika Finansowego można złożyć jedynie po wcześniejszym przejściu procesu reklamacyjnego, gdy:
- reklamacja została przez instytucję finansową rozpatrzona negatywnie;
- pomimo uznanej reklamacji instytucja finansowa w określonym terminie nie wywiązała się ze swojego zobowiązania (wymagane potwierdzenie stosownym dokumentem);
- instytucja finansowa nie udzieliła w terminie 30 dni odpowiedzi na złożoną reklamację (w skomplikowanych sprawach 60 dni) (wymagana kopia reklamacji z potwierdzeniem terminu jej złożenia).
- instytucja finansowa nie wywiązała się z innych obowiązków wynikających z ustawy o Rzeczniku Finansowym, jak np. brak w umowie informacji o procedurze składania i rozpatrywania reklamacji, brak wymaganych informacji w odpowiedzi na reklamację (wymagane potwierdzenie stosownym dokumentem).
Składanie wniosku do Rzecznika Finansowego
Składany wniosek do Rzecznika Finansowego musi zawierać poniższe elementy:
- dane wnioskodawcy (klienta instytucji finansowej): imię i nazwisko, adres zamieszkania i adres do korespondencji (jeżeli jest inny) oraz opcjonalnie numer telefonu i/lub adres e-mail;
- dane instytucji finansowej (nazwa i adres siedziby), do której skierowane jest żądanie;
- przy postępowaniu polubownym, szczegółowo wskazane żądania klienta, przede wszystkim wartość roszczenia pieniężnego (m.in. należność główna, odsetki, kwota zadośćuczynienia, odszkodowania) czy i w jakiej wysokości zostały już częściowo zaspokojone lub oczekiwane zachowanie instytucji finansowej;
- przy postępowaniu polubownym, propozycję polubownego zakończenia sporu – warunków ugody;
- wskazanie zastrzeżeń i wątpliwości wraz z argumentami, które stanowią powód sprzeciwu wobec stanowiska instytucji finansowej;
- jakie są oczekiwania klienta co do sposobu zakończenia sporu;
- opis stanu faktycznego sprawy, czyli czego sprawa dotyczy wraz z opisem kolejnych zdarzeń;
- wskazanie kiedy została złożona reklamacja oraz czy została udzielona odpowiedź;
- przy postępowaniu polubownym, wskazanie rodzaju postępowania przez zbliżenie stanowisk obu stron lub przedstawienie stronom przez Rzecznika Finansowego propozycji rozwiązania sporu;
- podpis klienta lub podpis pełnomocnika w przypadku jego ustanowienia.
Wnioskodawca musi dołączyć do wniosku:
- kopie dokumentów potwierdzających opisany we wniosku stan faktyczny lub informację o braku takich dokumentów;
- kopię dokumentu, który potwierdza zakończenie rozpatrywania reklamacji przez instytucję finansową lub informację dlaczego dokument nie może być załączony (np. brak odpowiedzi w terminie);
- potwierdzenie dokonania opłaty lub wniosek o zwolnienie z opłaty;
- pełnomocnictwo, w przypadku wniosku składanego przez pełnomocnika.
Wzory wniosków i pełnomocnictw dostępne są na stronie Rzecznika Finansowego.
Wniosek należy złożyć w formie pisemnej listownie lub przez platformę ePUAP, z wykorzystaniem profilu zaufanego.
Biuro Rzecznika Finansowego |
---|
ul. Nowogrodzka 47A |
00-695 Warszawa |
Kiedy Rzecznik Finansowy odmówi rozpatrzenia wniosku klienta?
Rzecznik Finansowy odmówi rozpatrzenia wniosku, o czym poinformuje w terminie nie dłuższym niż 3 tygodnie od dnia wpływu wniosku, jeżeli:
- przedmiot sporu wykracza poza jego uprawnienia;
- nie został zakończony proces reklamacyjny;
- wniosek spowoduje uciążliwości dla instytucji finansowej;
- roszczenie wskazane we wniosku między tymi samymi stronami jest w trakcie rozpatrywania lub było rozpatrzone przez Rzecznika w postępowaniu, przez sąd polubowny, inny właściwy podmiot lub sąd;
- spowodowałoby to poważne zakłócenie działania Rzecznika;
- nie została wniesiona opłata.
W przypadku odmowy, na wniosek klienta, przysługuje zwrot opłaty, jeśli została wniesiona.
Rozpatrywanie złożonego wniosku
Po otrzymaniu wniosku i zapoznaniu się z nim, Rzecznik Finansowy:
- podejmuje czynność wskazaną we wniosku;
- wskazuje wnioskodawcy przysługujące mu prawa i środki działania;
- przekazuje sprawę według właściwości;
- wskazuje wnioskodawcy możliwość przeprowadzenia pozasądowego postępowania w sprawie rozwiązywania sporów;
- nie podejmuje czynności, informując (wraz z uzasadnieniem) wnioskodawcę.
Rzecznik Finansowy podejmując czynność wskazaną we wniosku musi stwierdzić, czy działanie lub zaniechanie działania podmiotu rynku finansowego spowodowało naruszenie praw lub interesów klienta.
Jeśli wniosek jest niekompletny, Rzecznik Finansowy wzywa wnioskodawcę do jego uzupełnienia w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania. W przypadku braku odpowiedzi, wniosek pozostaje bez rozpatrzenia.
Postępowanie interwencyjne Rzecznika Finansowego
Jedną z dróg odwołania od negatywnie rozpatrzonej reklamacji w banku jest skierowanie wniosku o przeprowadzenie postępowania interwencyjnego. Postępowanie interwencyjne prowadzone jest bezpłatnie i jest szczególnie pomocne (w odróżnieniu od postępowania polubownego), gdy klient nie ma odpowiedniej wiedzy, nie chce korzystać z kosztownej pomocy prawnej, a odpowiedź na reklamację jest niejasna i nie jest pewien swoich praw lub instytucja finansowa nie udzieliła odpowiedzi w terminie. Zawsze może później skorzystać z postępowania polubownego.
Po złożeniu wniosku i jego przeanalizowaniu, Rzecznik Finansowy, reprezentując klienta, skieruje do instytucji finansowej pismo z prośbą o ponowną ocenę sporu oraz przesłanie dokumentów wraz ze stanowiskiem instytucji.
Zadaniem Rzecznika Finansowego, w ramach prowadzonego postępowania interwencyjnego, jest przedstawienie argumentów, mających na celu zmianę decyzji instytucji finansowej w sprawie reklamacji, które nie są jednak dla tego podmiotu wiążące. Niestety, instytucja finansowa może tych argumentów nie przyjąć i decyzja pozostanie odmowna.
W takim przypadku Rzecznik Finansowy przygotuje tzw. pismo kończące, zawierające argumenty, które nie zostały uwzględnione przez instytucję finansową, ale mogą być jednak przydatne dla klienta przy składaniu wniosku o przeprowadzenia podstępowania polubownego lub składaniu pozwu do sądu, o czym w dalszej części. Warto również pamiętać, że postępowanie interwencyjne nie przerywa biegu przedawnienia a Rzecznik Finansowy nie ma określonego czasu na jego przeprowadzenie, co w przypadku dużej liczby wniosków do rozpatrzenia i złożoności sprawy, może trwać długo.
Postępowanie polubowne Rzecznika Finansowego
Na wniosek złożony przez klienta Rzecznik Finansowy przeprowadza postępowanie polubowne pomiędzy klientem a instytucją finansową. Postępowanie polubowne ma doprowadzić do rozwiązania sporu przez zbliżenie stanowisk obu stron lub przedstawienie stronom przez Rzecznika Finansowego propozycji rozwiązania sporu.
W związku z tym, przed złożeniem wniosku warto przemyśleć, na ile jesteśmy gotowi ustąpić i zrezygnować z całości roszczenia a zatem ograniczyć je do satysfakcjonującego poziomu.
Zasady określa Ustawa o Rzeczniku Finansowym w rozdziale 4 – pozasądowe postępowanie w sprawie rozwiązywania sporów między klientem a podmiotem rynku finansowego oraz Ustawa o pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich.
Zgodnie z art. 37 Ustawy o Rzeczniku Finansowym, instytucja finansowa nie może odmówić udziału w postępowaniu. O wszczęciu postępowania Rzecznik Finansowy zawiadamia strony w terminie 7 dni.
Przyjęcie kompletnego wniosku o postępowanie polubowne przez Rzecznika Finansowego przerywa bieg przedawnienia dochodzonego roszczenia.
Rozpatrzenie wniosku klienta wymaga wniesienia opłaty w kwocie 50 zł na rachunek Rzecznika.
Składając wniosek o przeprowadzenie postępowania polubownego klient ma możliwość wyboru, czy chce, aby Rzecznik Finansowy:
- umożliwił zbliżenie stanowisk stron w celu rozwiązania sporu przez jego strony, i/lub
- przedstawił stronom propozycje rozwiązania sporu.
Warto zaznaczyć, że Rzecznik Finansowy w postępowaniu polubownym jest bezstronny i nie reprezentuje żadnej ze stron, w odróżnieniu od postępowania interwencyjnego, gdzie reprezentuje klienta.
W przypadku, gdy przed postępowaniem polubownym było prowadzone postępowanie interwencyjne, nie musi być brany pod uwagę efekt wcześniejszej interwencji Rzecznika Finansowego.
Rzecznik Finansowy, analizując okoliczności sprawy, jeśli uzna za możliwe, przedstawia propozycję ugody. Strony mają co najmniej 7 dni na akceptację przedstawionej przez Rzecznika propozycji.
Jeśli postępowanie nie zakończy się porozumieniem stron, Rzecznik Finansowy, na podstawie przedstawionych dokumentów i wyjaśnień stron oraz innych materiałów pozyskanych w trakcie rozpatrywania sprawy, sporządza opinię zawierającą ocenę prawną stanu faktycznego, jak również jego elementy, których ustalenie nie było możliwe, a mogło mieć wpływ na ocenę sprawy w przeprowadzonym postępowaniu.
Przygotowana opinia ma być obiektywna, stąd dla stanowiska jednej ze stron może być korzystna, dla drugiej nie (dotyczy też klienta). Opinia nie jest rozstrzygająca, nie jest wiążąca i nie nakazuje określonego zachowania, ani nie nakłada kar.
Jednak w przypadku, gdy nie jest możliwe ustalenie stanu faktycznego sprawy lub istnieją rozbieżności (np. w przepisach prawa lub orzecznictwa sądów), w opinii znajdzie się wyjaśnienie, co może być pomocne przy prowadzeniu postępowania sądowego.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 15 lutego 2017 r. w sprawie pozasądowego postępowania przed Rzecznikiem Finansowym, Rzecznik Finansowy przedstawia stronom protokół z wynikiem postępowania w terminie 90 dni od dnia wpływu kompletnego wniosku. Jeżeli sprawa jest szczególnie skomplikowana Rzecznik Finansowy może ten termin wydłużyć, informując strony postępowania o spodziewanym terminie jego zakończenia.
Postępowanie polubowne ma kilka istotnych zalet. Klient ma możliwość pełnej kontroli nad proponowanymi rozwiązaniami i nie musi zgodzić się na proponowaną ugodę. Dodatkowymi atutami jest niski koszt oraz krótszy czas niż postępowanie sądowe.
Istotny pogląd w sprawie Rzecznika Finansowego
Jeśli żadne z powyższych postępowań nie przyniosło satysfakcjonującego rozwiązania i masz zamiar lub też od razu kierujesz sprawę do sądu, możesz również skorzystać z pomocy Rzecznika Finansowego, występując o wydanie tzw. istotnego poglądu w sprawie. Istotny pogląd w sprawie może być również wydany na wniosek sądu.
Rzecznik Finansowy przedstawia istotny pogląd, jeśli jest to możliwe, celowe oraz korzystne dla klienta. Istotny pogląd może być wydany zarówno w sprawach dotyczących sporów pojedynczych klientów, jak i postępowań grupowych (np. dotyczących kredytów frankowych, zwrotu prowizji bankowej).
Pomimo, iż wydany istotny pogląd w sprawie jest wyłącznie opinią i sąd nie ma obowiązku zastosować się do niego, to argumenty przedstawione przez Rzecznik Finansowego mogą stanowić znaczącą pomoc w rozstrzygnięciu sporu przed sądem, a sąd nie może go odrzucić a wręcz uzasadniając wydane orzeczenie musi się do niego ustosunkować.
Przed wystąpieniem do Rzecznika Finansowego z wnioskiem o wydanie istotnego poglądu w sprawie należy złożyć do sądu pozew.
Jeśli wcześniej korzystałeś z pomocy Rzecznika Finansowego w ramach postępowania interwencyjnego lub polubownego, przy składaniu pozwu, warto posłużyć się przedstawionymi argumentami lub wydanym orzeczeniem.
Po otrzymaniu odpowiedzi na pozew od instytucji finansowej, złóż wniosek o wydanie istotnego poglądu w sprawie, załączając:
- kopie wszystkich dokumentów związanych z pozwem (pozew i odpowiedź oraz inne pisma procesowe),
- wszystkie składane oraz otrzymane pisma i odpowiedzi dotyczące sporu, w ramach wymiany z instytucją finansową,
- dokumenty związane z zawartą umową, w tym regulaminy, ogólne warunki umowy, załączniki, aneksy (chyba, że dotyczą sprawy, którą zajmował się wcześniej Rzecznik Finansowy i jest w ich posiadaniu).
We wniosku należy koniecznie podać datę rozprawy, aby Rzecznik mógł złożyć w sądzie istotny pogląd przed jej terminem, a jeśli nie jest jeszcze znana, należy ją niezwłocznie przekazać do Biura Rzecznika.
Wniosek należy złożyć w Biurze Rzecznika Finansowego lub przesłać elektronicznie (pamiętając o własnoręcznym podpisie lub podpisie elektronicznym).
Przygotowany przez Rzecznika Finansowego istotny pogląd w sprawie jest przekazywany bezpośrednio do sądu zajmującego się sprawą.
Postępowanie polubowne | Postępowanie interwencyjne |
---|---|
Sprawy dotyczące: osób fizycznych, zarówno konsumentów jak również prowadzących działalność gospodarczą | Sprawy dotyczące: osób fizycznych, zarówno konsumentów jak również prowadzących działalność gospodarczą |
Koszt postępowania: 50 zł (możliwość wnioskowania o zaniechanie) | Koszt postępowania: bezpłatnie |
Postępowanie przerywa bieg przedawnienia: Tak | Postępowanie przerywa bieg przedawnienia: Nie |
Orzeczenie jest wiążące dla klienta: Nie | Orzeczenie jest wiążące dla klienta: Rozpatrywanie spraw klientów nie kończy się wydaniem orzeczenia wiążącego dla klienta |
Orzeczenie jest wiążące dla banku: Nie, bank nie ma obowiązku zaakceptować rozwiązania zaproponowanego przez Rzecznika Finansowego | Orzeczenie jest wiążące dla banku: Rozpatrywanie spraw klientów nie kończy się wydaniem orzeczenia wiążącego dla banku |
Możliwość dalszego odwołania: Tak, Postępowanie interwencyjne przed Rzecznikiem Finansowym, złożenie pozwu do sądu | Możliwość dalszego odwołania: Tak, Postępowanie polubowne przed Rzecznikiem Finansowym, złożenie pozwu do sądu |
Liczba postępowań prowadzonych przez Rzecznika Finansowego
Według sprawozdania z działalności Rzecznika Finansowego w 2021 roku do Rzecznika Finansowego wpłynęło ok. 46,5 tys. wniosków i zapytań od klientów podmiotów rynku finansowego. Z tej liczby, 7902 wniosków dotyczyło zakresu rynku bankowo-kapitałowego.
Najczęściej podejmowane przez Rzecznika interwencje, udzielane porady i inne formy wsparcia klientów podmiotów rynku bankowo – kapitałowego dotyczyły następujących zagadnień przedstawionych w poniższej tabeli:
Produkt bankowy | Skargi | % udział |
---|---|---|
Kredyt, w tym: | 4345 | 55,0% |
konsumencki | 2491 | 57,3% |
hipoteczny | 1712 | 39,4% |
w rachunku bieżącym | 66 | 1,5% |
Rachunek bankowy | 1758 | 22,2% |
Karta płatnicza | 792 | 10,0% |
Fundusze inwestycyjne | 252 | 3,2% |
Leasing | 174 | 2,2% |
Forex | 125 | 1,6% |
Operacje bankomatowe | 93 | 1,2% |
Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące przeprowadzonych w 2021 roku, przez Rzecznika Finansowego, analiz złożonych przez klientów wniosków.
Działania Rzecznika Finansowego | Skargi | % udział |
---|---|---|
Analiza przez eksperta | 5004 | 63,3% |
Niepodjęcie działań – przesłane dokumenty zawierały braki formalne (klient otrzymał pismo z prośbą o uzupełnienie) | 1170 | 14,8% |
Niepodjęcie działań – brak postępowania reklamacyjnego | 468 | 5,9% |
Niepodjęcie działań – zła właściwość (podmiot nie jest podmiotem rynku bankowo-kapitałowego, np. US, ZUS) | 201 | 2,5% |
Niepodjęcie działań – zła właściwość (klient nie jest klientem rynku bankowo kapitałowego, np. sp. z o.o.) | 73 | 0,9% |
Niepodjęcie działań – brak podstaw, wyjaśnienia merytoryczne | 40 | 0,5% |
Anulowanie wniosku | 88 | 1,1% |
Pismo skierowane do wiadomości RF | 858 | 10,9% |
Z rozpatrzonych wniosków, dla których została podjęta interwencja, prawie 24% zostało uznanych przez instytucje finansowe, ale aż 76% zakończyło się wynikiem negatywnym.