15 czerwca 2023 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał dwa korzystne dla kredytobiorców wyroki w sprawie kredytów frankowych (sprawa C-520/21 i C-287/22) dotyczące skutków uznania umowy za nieważną (potwierdził wcześniejszą opinię Rzecznika TSUE) oraz w sprawie zawieszenia wykonywania umowy kredytu na czas trwania postępowania.
Z tego artykułu dowiesz się, jakie niesie konsekwencje wyrok TSUE w sprawie kredytów frankowych dla kredytobiorców i banków.
Szczegółowe informacje dotyczące sprawy C-520/21 zostały opisane w artykule Opinia Rzecznika TSUE w sprawie kredytów frankowych.
Wyrok TSUE w sprawie kredytów frankowych C-520/21
Wydany wyrok w sprawie kredytów frankowych można podsumować, cytując dosłownie wydany komunikat prasowy TSUE:
“Prawo Unii nie stoi na przeszkodzie temu, by w przypadku uznania umowy kredytu hipotecznego zawierającej nieuczciwe warunki za nieważną, konsumenci żądali od banku rekompensaty wykraczającej poza zwrot zapłaconych rat miesięcznych.
Prawo to stoi natomiast na przeszkodzie temu, by banki dochodziły podobnych roszczeń względem konsumentów.”
W skrócie: w przypadku umowy uznanej za nieważną, kredytobiorca może domagać się od banku odszkodowania ponad zapłacone kwoty, z kolei bank nie może tego zrobić wobec kredytobiorcy.
Wyrok odnosi się do zastosowania przepisów dyrektywy 93/13 z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, zgodnie z którymi, pomimo braku określenia bezpośrednio w dyrektywie skutków nieważności umowy po usunięciu nieuczciwych warunków, przepisy krajowe powinny uwzględniać cele zgodne z dyrektywą 93/13 i “pozwalają na przywrócenie pod względem prawnym i faktycznym sytuacji konsumenta, w której znajdowałby się on w braku umowy uznanej za nieważną” oraz “nie zagrażają realizacji odstraszającego skutku określonego w dyrektywie”.
Czy kredytobiorca ma prawo dochodzenia roszczeń od banku?
Możliwość dochodzenia przez kredytobiorcę roszczeń wobec banku (poza zwrot miesięcznych rat) nie stoi w sprzeczności z celami określonymi Dyrektywą 93/13.
Możliwość dochodzenia roszczeń ma za zadanie zniechęcić do stosowania nieuczciwych warunków w umowach a sąd krajowy ma za zadanie ocenić w toku prowadzenia sprawy, czy uwzględnienie tychże roszczeń jest zgodne z zasadą proporcjonalności (adekwatne do poniesionych kosztów i strat). Zasada proporcjonalności ma ograniczyć sytuację, że kredytobiorca w nieuzasadniony sposób wzbogaci się kosztem banku.
Czy bank ma prawo żądać rekompensaty od kredytobiorcy?
Banki dosyć często, w przypadku unieważnienia umowy, pozywały kredytobiorców o bezumowne korzystanie z kapitału i w związku z tym o należne wynagrodzenie.
Zgodnie z wyrokiem, TSUE wskazuje, że dyrektywa 93/13 uniemożliwia by “bank miał prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot wypłaconego kapitału oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę”.
Zadaniem tych przepisów jest odstraszanie przedsiębiorców (banków) przed stosowaniem niedozwolonych zapisów w umowach a także uniknięcie ryzyka dla konsumenta sytuacji, gdy rekompensata byłaby na tyle niekorzystna, że dla kredytobiorcy byłoby bardziej opłacalne dalsze spłacanie kredytu według umowy zawierającej te nieuczciwe zapisy.
Jakie skutki niesie wyrok w sprawie kredytów frankowych dla kredytobiorców?
Warto zwrócić uwagę, że wyrok TSUE w sprawie frankowiczów nie oznacza, że automatycznie wszystkie kredyty frankowe staną się “darmowym kredytem” a kredytobiorca będzie zobowiązany jedynie do spłaty kwoty kapitału, którą pożyczył. Zgodnie z wyrokiem to po stronie sądów krajowych (polskich) będzie nadal ustalanie, czy w konkretnym przypadku, doszło do zawarcia umowy kredytowej zawierającej klauzule niedozwolone oraz czy kredytobiorcy należy się rekompensata.
Wyrok TSUE jedynie nakierowuje sądy, wyznaczając interpretację przepisów, które mają w pierwszej kolejności chronić kredytobiorcę, a bank jedynie pozbawić możliwości domagania się dodatkowego wynagrodzenia od pożyczonej kwoty środków na zakup nieruchomości.
Stąd trzeba mieć na uwadze, że wymagane będzie złożenie pozwu przeciwko bankowi i oczekiwanie na wyrok. W obecnej sytuacji, po wydaniu wyroku przez TSUE, liczba spraw dotyczących kredytów frankowych znacząco wzrośnie, co oznacza, że oczekiwanie na wyrok w sądzie jeszcze bardziej się wydłuży.
Pozew do sądu czy ugoda z bankiem?
Do sprawy należy podejść ostrożnie, rozsądnie ważąc wady i zalety pozwu do sądu czy ugody z bankiem. Przed podjęciem decyzji warto zastanowić się, która z opcji jest korzystniejsza biorąc pod uwagę koszty czy też poświęcony czas.
W przypadku ugody z bankiem możemy liczyć na znacznie mniejsze kwoty niż wygrana sprawa w sądzie.
Wyrok TSUE oznacza jeszcze większy wysyp ofert kancelarii lub innych podmiotów, które będą chciały skorzystać z okazji. Warto dokładnie zapoznać się z opiniami i korzystać tylko ze sprawdzonych podmiotów. Niestety w tak dużej ich liczbie mogą znaleźć się oszuści a najgorszym byłoby stracić podwójnie, z tytułu kredytu i jeszcze będąc oszukanym przez wątpliwej reputacji kancelarię.
Należy pamiętać, że kancelarie pobierają opłaty (opłata wstępna i/lub najczęściej procent od wygranej sprawy). Koszty sprawy mogą sięgnąć kilkudziesięciu tysięcy złotych.
Przeczytaj więcej w artykule Czy warto podpisać ugodę z bankiem w sprawie kredytu frankowego w 2023 r..
Komentarz UKNF do wyroku TSUE w sprawie kredytów frankowych
Po wydaniu wyroku przez TSUE, Urząd Komisji Nadzoru Finansowego wydał krótki komentarz. W tym komentarzu ponownie zwrócił uwagę na skutki wyroku TSUE, który ma negatywny wpływ z punktu widzenia: polskiego sektora bankowego, całej gospodarki, pewności prawa, interesu publicznego oraz elementarnych zasad sprawiedliwości społecznej.
Wyrok TSUE nie uwzględnia zasady proporcjonalności i równowagi pomiędzy ochroną kredytobiorcy zgodnie z dyrektywą 93/13, a tym co powinno być nadrzędne jak stabilność i bezpieczeństwo sektora finansowego. Postanowienie narusza również zasadę skuteczności w związku z postanowieniami dyrektywy.
Zasady sprawiedliwości społecznej według UKNF zostały naruszone w związku z uprzywilejowaniem w postaci „darmowego kredytu” pewnej grupy kredytobiorców.
UKNF zwraca uwagę, że pomimo przygotowania się banków kapitałowo i płynnościowo, do ponoszenia kosztów spraw sądowych, zapewniając bezpieczeństwo i stabilność działania całego sektora bankowego, skutki wyroku będą miały wpływ na jego funkcjonowanie w przyszłości i możliwości udzielania kredytów zarówno mieszkaniowych jak i inwestycyjnych.
UKNF zachęca banki do wspólnego ustalenia ogólnego rozwiązania w postaci ugód umożliwiających przekształcenie kredytów we frankach na kredyty w złotych na warunkach, jakby od daty ich udzielenia były kredytami złotowymi.
Wyrok TSUE w sprawie zawieszenia wykonywania umowy kredytu na czas trwania postępowania (C-287/22)
Jednocześnie został wydany wyrok TSUE w sprawie wniosków o zabezpieczenie składanych przez kredytobiorców, dotyczących zawieszenia wykonywania umowy kredytu na czas trwania postępowania (C-287/22). W ramach pozwu o stwierdzenie nieważności umowy kredytu kredytobiorcy mogą wnieść wniosek o udzielenie zabezpieczenia powództwa i zawieszenie spłaty rat kredytowych.
Wyrok TSUE nie oznacza, że każdorazowo sąd krajowy ma udzielać tego rodzaju zabezpieczenia. Sąd jest zobowiązany do dokonania oceny zasadności wniosku biorąc pod uwagę indywidualnie w każdej sprawie wszystkich jej okoliczności, ustalając czy jest konieczne do zabezpieczenia roszczeń w razie stwierdzenia nieuczciwości postanowień umowy.
Zgodnie z artykułem 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich sąd krajowy nie powinien oddalać składanego “przez konsumenta wniosku o zastosowanie środków tymczasowych mających na celu zawieszenie, w oczekiwaniu na ostateczne rozstrzygnięcie w przedmiocie unieważnienia zawartej przez tego konsumenta umowy kredytu ze względu na to, że owa umowa kredytu zawiera nieuczciwe warunki, spłaty rat miesięcznych należnych na podstawie wspomnianej umowy kredytu, w sytuacji gdy zastosowanie takich środków tymczasowych jest konieczne dla zapewnienia pełnej skuteczności tego orzeczenia”.
Wyrok w sprawie C-287/22 nie dotyczy “możliwości wykonania zabezpieczenia roszczenia pieniężnego w drodze egzekucji, czy też wszczęcia jakiegokolwiek postępowania zabezpieczającego w stosunku do podmiotu w przymusowej restrukturyzacji”. W tej sprawie TSUE prowadzi odrębne postępowanie o numerze C-34/23.
