Korzystając z usług bankowych i gromadząc środki na rachunkach i lokatach nie zastanawiamy się, co się z nimi stanie w przypadku naszej śmierci. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z możliwości zabezpieczenia najbliższej rodziny na wypadek śmierci. Warto wcześniej o tym pomyśleć i skorzystać z możliwości złożenia w swoim banku dyspozycji wkładem na wypadek śmierci (zapis bankowy na wypadek śmierci).
Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci w prawie bankowym
Szczegółowe zasady ustanawiania dyspozycji wkładem na wypadek śmierci określa ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe.
Zgodnie z art. 56 Prawa bankowego “posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie – po swojej śmierci – wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom”. Każdy bank ma obowiązek przyjąć taką dyspozycję.
Czym jest dyspozycja wkładem na wypadek śmierci?
Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci ma za zadanie zabezpieczyć możliwość wypłaty większej kwoty zgromadzonych środków przez posiadacza rachunku (zapisodawcę), wskazanej osobie z najbliższej rodziny (zapisobiercy), bez przeprowadzania postępowania spadkowego lub dziedziczenia, ponad kwotę wydatkowaną na koszty pogrzebu. Dzięki temu bardzo potrzebne środki (szczególnie w przypadku nagłej śmierci) trafią do właściwej osoby znacznie szybciej, szczególnie, gdy uprawnionych jest więcej osób i niekoniecznie cała sprawa spadkowa odbędzie się w sposób szybki i bezproblemowy, co czasem może trwać nawet kilka lat.
Dyspozycji wkładem na wypadek śmierci nie należy mylić z pełnomocnictwem do rachunku, które wygasa wraz ze śmiercią właściciela.
Kto może być wskazany w dyspozycji wkładem na wypadek śmierci?
Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci może zostać ustanowiona na rzecz wąskiej grupy najbliższej rodziny, do których zaliczani są:
- małżonek;
- wstępni (rodzice, dziadkowie);
- zstępni (dzieci, wnuki);
- rodzeństwo.
Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci może być w każdym czasie przez posiadacza rachunku zmieniona lub odwołana na piśmie, bez wiedzy osoby, której dotyczy.
Czego może dotyczyć dyspozycja wkładem na wypadek śmierci?
Klient banku może ustanowić dyspozycję wkładem na wypadek śmierci do:
- rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego (ROR), czyli konta osobistego;
- rachunku oszczędnościowego;
- rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej.
Nie ma możliwości ustanowienia dyspozycji do rachunków wspólnych. Warto o tym pamiętać szczególnie w przypadku przekształcenia rachunku indywidualnego w rachunek wspólny, ponieważ wcześniej złożona dyspozycja na wypadek śmierci wygasa automatycznie z dniem przekształcenia rachunku.
Jaka kwota może być wypłacona na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci?
Maksymalna kwota wypłaty na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci (bez względu na ich liczbę) nie może przekroczyć (art 56. 2.) dwudziestokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego GUS za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku. Wskazane powyżej przeciętne wynagrodzenie w marcu 2024 r. wynosiło 8 408,17 zł. Maksymalna kwota wypłaty wynosi 168 163,40 zł. Aktualną wysokość przeciętnego wynagrodzenia można znaleźć na stronie GUS.
Pozostała kwota stanowiąca nadwyżkę wchodzi do spadku i jest dziedziczona odpowiednio do postanowienia sądu lub aktu dziedziczenia. Jeżeli została złożona większa liczba dyspozycji i ich łączna suma przekracza powyższy limit, dyspozycja wydana później ma pierwszeństwo przed dyspozycją wydaną wcześniej.
Inaczej wygląda sytuacja w SKOK-ach, gdzie zgodnie z art. 14. 1. ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych SKOK “wypłaca kwotę nieprzekraczającą ogółem sumy przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, ogłaszanej przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, w okresie 5 lat kalendarzowych poprzedzających wypłatę – jeżeli członek kasy pisemnie wskazał kasie osoby, na których rzecz wypłata ma nastąpić.”
Jak złożyć dyspozycję wkładem na wypadek śmierci?
Zapis w banku wkładem na wypadek śmierci na ogół składa się w oddziale banku, w formie pisemnej, ale część z nich umożliwia wykonanie tej czynności w bankowości internetowej.
Dyspozycja może dotyczyć jednej lub kilku osób oraz wskazywać poszczególne rachunki lub lokaty dla każdego upoważnionego z osobna, ze wskazaniem określonych kwot (niekoniecznie całej znajdującej się na rachunkach kwoty na dzień śmierci) lub procentowo od całej kwoty, które mają być im wypłacone w przypadku śmierci posiadacza rachunku.
Jeśli posiadasz rachunki w różnych bankach, dyspozycję można złożyć w każdym z nich.
Jeśli chcemy złożyć dyspozycję na wypadek śmierci, oprócz własnych danych musimy podać dane osoby, której mają być wypłacone środki (zapisobiercy). Najczęściej będą wymagane podstawowe dane osobowe jak imię i nazwisko, seria numer dokumentu tożsamości, numer PESEL. W dyspozycji będzie wymagane wskazanie stopnia pokrewieństwa zapisobiercy.
Należy pamiętać o dokładnym adresie, na który w razie śmierci właściciela rachunku, zostanie przez bank wysłane powiadomienie o możliwości wypłaty określonej kwoty wynikającej z dyspozycji. Bank nie informuje zapisobiercy o ustanowionej dyspozycji, ani też o jej zmianie lub odwołaniu.
W treści dyspozycji znajdzie się również oświadczenie, w którym należy wskazać czy w innym banku została złożona również dyspozycja na wypadek śmierci, a jeśli tak to na jaką kwotę.
Koszt złożenia dyspozycji na wypadek śmierci
Złożenie dyspozycji na wypadek śmierci na ogół wiąże się z uiszczeniem opłaty. Bank pobierze często również opłatę za modyfikację lub odwołanie wcześniej złożonej dyspozycji. Zakres zmian, które są objęte opłatą, zależy od banku.
W poniższej tabeli znajdują się informacje o opłatach w największych bankach w Polsce.
| Nazwa Banku | Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci – opłata |
|---|---|
| Alior Bank | 0 zł |
| BNP Paribas | 35 zł 0 zł – Konto na Teraz, Bankowość Prywatna, Bankowość Prywatna Diamond, |
| Citi Handlowy | 0 zł |
| Bank BPS | 50 zł (przyjęcie, zmiana lub odwołanie dyspozycji) |
| Bank Millennium | 0 zł |
| Bank Pekao | 20 zł / 10 zł / 5 zł za każdą dyspozycję: w oddziale lub placówce partnerskiej / bankowość telefoniczna / bankowość elektroniczna |
| Bank Pocztowy | 11 zł (15 zł od 01.11.2023 r.) za każde ustanowienie/odwołanie |
| BFF Bank | 0 zł |
| BOŚ Bank | 30 zł – przyjęcie dyspozycji 20 zł – zmiana lub odwołanie dyspozycji |
| Credit Agricole | 15 zł – ustanowienie, zmiana lub odwołanie dyspozycji |
| ING Bank | 15 zł przyjęcie i 0 zł odwołanie dyspozycji |
| mBank | 15 zł – ustanowienie, zmiana lub odwołanie dyspozycji (0 zł – mKonto Intensive) |
| Nest Bank | 25 zł – w oddziale lub listownie lub mailem 0 zł – w bankowości internetowej lub mobilnej (przyjęcie, modyfikacja, odwołanie) |
| PKO BP | 10 zł w iPKO (od 01.06.2023 r.) / 25 zł (0 zł posiadacze rachunku PLATINIUM oraz konta Platinium II) |
| Santander Bank Polska | 7 zł (nie dotyczy byłych klientów Deutsche Bank) |
| Santander Consumer Bank | 10 zł – zmiana lub odwołanie dyspozycji |
| SGB Bank | 20 zł |
| Toyota Bank | 0 zł |
| Velo Bank | 19,99 zł – dyspozycja, przyjęcie, zmiana 0 zł – VeloKonto Premium, Private Banking |
Wypłata środków na podstawie dyspozycji po śmierci właściciela rachunku
Jeżeli bank uzyska informację o śmierci właściciela rachunku, do którego została wydana dyspozycja wkładem na wypadek śmierci, ma on obowiązek niezwłocznie poinformować osoby, które zostały wskazane w dyspozycji o możliwości wypłaty określonej kwoty. Na ogół banki wysyłają powiadomienie listownie na adres wskazany w dyspozycji.
Jeżeli osoba wskazana w dyspozycji również posiada informację o śmierci posiadacza rachunku i wie, że taka dyspozycja została złożona, nie musi czekać na powiadomienie z banku i sama może zgłosić się do oddziału banku.
Nie wiesz czy i gdzie zmarły posiadał rachunki bankowe? Przeczytaj artykuł o Centralnej Informacji o Rachunkach Bankowych.
Zgłaszając się do banku w celu wypłaty środków po zmarłym należy przedstawić dokument tożsamości, dane osoby zmarłej (m.in. PESEL i datę zgonu), akt zgonu oraz w niektórych bankach dokument potwierdzający pokrewieństwo zapisobiercy z zapisodawcą.
W przypadku zgłoszenia przez osobę trzecią, wymagane jest pełnomocnictwo, z którego wynika zakres występowania w imieniu zapisobiercy. Jeżeli złożona dyspozycja dotyczy osoby niepełnoletniej lub ubezwłasnowolnionej, osoba ją reprezentująca (opiekun prawny) musi przedstawić prawomocne postanowienie sądu opiekuńczego, które wskazuje, że może dysponować środkami z dyspozycji.
W przypadku, gdy posiadacz rachunku wydał kilka dyspozycji, w kilku bankach, dla kilku osób, określony powyżej limit należy liczyć łącznie. Osoby, którym wypłacono kwoty przekraczające limit, są zobowiązane do ich zwrotu spadkobiercom posiadacza rachunku.
Wypłata kwoty wydatkowanej na koszty pogrzebu posiadacza rachunku, zgodnie z art. 55 ustawy z Prawo bankowe, jest wypłacana w pierwszej kolejności, przed dyspozycją wkładem na wypadek śmierci, osobie, która zgłosi się z fakturami potwierdzającymi wydatki związane z pogrzebem (nie musi być to osoba wskazana w dyspozycji).
Dyspozycja na wypadek śmierci a podatek
Dyspozycja na wypadek śmierci nie wchodzi do spadku i nie jest przedmiotem dziedziczenia na zasadach ogólnych, ale to nie zwalnia osoby, która otrzymała środki, od obowiązku poinformowania Urzędu Skarbowego i złożenia deklaracji SD-Z2.
Podobnie jak w przypadku otrzymania spadku lub dziedziczenia, termin złożenia deklaracji podatkowej wynosi 6 miesięcy, jednak w tym przypadku jest liczony od dnia śmierci właściciela rachunku, a nie daty nabycia spadku lub zarejestrowania poświadczenia dziedziczenia.
W związku z tym, że dyspozycja dotyczy najbliższych zmarłemu osób, będzie podlegać zwolnieniu na podstawie art. 4a ustawy. Warto dopilnować tego obowiązku, aby nie narazić się na konieczność zapłacenia podatku w przypadku niedotrzymania terminu.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące dyspozycji na wypadek śmierci:
Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i edukacyjny i nie stanowi porady podatkowej. Autor nie jest licencjonowanym doradcą podatkowym ani specjalistą ds. podatkowych. Informacje zawarte w artykule są oparte na ogólnej wiedzy i doświadczeniach autora i nie powinny być traktowane jako rekomendacje podatkowe.
Decyzje podatkowe podejmowane na podstawie informacji zawartych w artykule są podejmowane na własne ryzyko czytelnika. Autor oraz wydawca nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek konsekwencje finansowe wynikające z zastosowania się do tych porad. Przed podjęciem jakichkolwiek decyzji podatkowych zaleca się skonsultowanie się z licencjonowanym doradcą podatkowym lub innym odpowiednio wykwalifikowanym specjalistą.
Prawo podatkowe jest skomplikowane i często się zmienia, dlatego ważne jest, aby uzyskać aktualne i profesjonalne porady dostosowane do indywidualnej sytuacji podatkowej.
Wszelkie informacje zawarte w artykule mogą nie być odpowiednie dla wszystkich czytelników i nie zastępują profesjonalnej konsultacji podatkowej.
Niniejszy artykuł został stworzony na podstawie dostępnych źródeł, według stanu na dzień publikacji. Podane informacje nie mogą być traktowane jako doradztwo podatkowe w rozumieniu art. 2.1. ustawy o doradztwie podatkowym. Jeśli chcesz uzyskać wiążącą opinię musisz wystąpić o indywidualną interpretację podatkową lub skontaktować się z doradcą podatkowym.
