Śmierć bliskiej osoby to tragiczna informacja dla rodziny i najbliższych. Życie jednak idzie dalej i przychodzi moment, gdy trzeba pomyśleć o pieniądzach, które zmarły pozostawił po sobie na rachunkach bankowych. W tym artykule znajdują się szczegółowe informacje odpowiadające na pytanie jak wygląda wypłata z rachunku bankowego po śmierci posiadacza rachunku?
Z jakiego tytułu przysługuje wypłata pieniędzy z konta po śmierci posiadacza rachunku bankowego?
W przypadku śmierci właściciela rachunku bankowego, bank dokona wypłaty z konta osoby zmarłej zgromadzonych środków:
- z tytułu pokrycia kosztów pogrzebu właściciela rachunku,
- w przypadku złożonej dyspozycji wkładem na wypadek śmierci,
- na podstawie stwierdzenia nabycia spadku przez sąd lub poświadczenia dziedziczenia przez notariusza.
Powyższa lista tytułów, kiedy przysługuje wypłata z konta po śmierci posiadacza, pokazuje również kolejność wypłaty środków zgromadzonych na rachunku zmarłego klienta. Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci podlega pierwszeństwu otrzymania pieniędzy z konta bankowego przed stwierdzeniem nabycia spadku po posiadaczu rachunku.
Najważniejsze kwestie związane z sytuacją, gdy nastąpi śmierć posiadacza rachunku, reguluje ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe.
Jak bank dowiaduje się o śmierci klienta? Zgłoszenie śmierci posiadacza rachunku
Zgłoszenia o śmierci klienta banku może dokonać każda osoba, nawet niespokrewniona, która zgłosi się do oddziału banku z aktem zgonu. Nie oznacza to, że automatycznie uzyska pieniądze z rachunku.
Bank również może pozyskać we własnym zakresie informacje o zmarłym posiadaczu rachunku, od organów i instytucji (np. ZUS), czasem w sposób przypadkowy (zwrot korespondencji).
Dodatkowo, jeśli od ostatniej operacji zleconej przez klienta na rachunku minęło 5 lat, bank ma obowiązek wystąpić do rejestru PESEL w celu ustaleniu, czy jego posiadacz żyje.
W sytuacji, gdy bank pozyska informacje o śmierci posiadacza rachunku, zgodnie z art. 59a ustawy Prawo bankowe, umowa o prowadzenie rachunku bankowego (niezwiązanego z prowadzeniem działalności gospodarczej), którego posiadaczem jest osoba fizyczna, ulega rozwiązaniu z dniem śmierci posiadacza rachunku. Jest jednak nadal wiążąca dla banku do chwili wypłaty przez bank środków osobie, która posiada jeden z tytułów prawnych wymienionych powyżej (jeśli stan środków przekracza kwotę minimalną określoną w umowie).
Rozwiązanie umowy oznacza zablokowanie wszelkich środków do czasu zgłoszenia się spadkobierców a jeśli była ustanowiona dyspozycja wkładem na wypadek śmierci, informuje wskazane w niej osoby.
Ile bank zabiera po śmierci? Rachunek staje się rachunkiem technicznym i bank zaprzestaje naliczać opłaty. Warto wiedzieć, że naliczanie przez bank opłat zostaje wstrzymane dopiero po skutecznym zawiadomieniu, czyli nie wystarczy jedynie zgłoszenie np. telefoniczne a konieczne jest dostarczenie dokumentu.
Wypłata z konta z tytułu pogrzebu
Zgodnie z art. 55 ustawy z Prawo bankowe bank jest zobowiązany do wypłaty z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego, rachunku oszczędnościowego lub lokaty “kwotę wydatkowaną na koszty pogrzebu posiadacza rachunku osobie, która przedstawiła rachunki stwierdzające wysokość poniesionych przez nią kosztów – w wysokości nieprzekraczającej kosztów urządzenia pogrzebu zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym środowisku”.
Zwrot wydatków poniesionych w związku z organizacją pogrzebu jest dokonywany osobie, która zgłosi się do banku z aktem zgonu właściciela oraz oryginałami rachunków potwierdzających wysokość tych wydatków. Kwota wypłacona z tytułu kosztów pogrzebu nie wchodzi do spadku (spadkobiercy nie mogą domagać się jej zwrotu).
Jeśli została złożona dyspozycja wkładem na wypadek śmierci, zwrot kosztów pogrzebu jest wypłacany w pierwszej kolejności, osobie, która zgłosi się do banku, bez względu czy jest wskazana w dyspozycji, czy też będzie dziedziczyła lub jest spadkobiercą.
Zwrot kosztów pogrzebu nie przysługuje w przypadku konta wspólnego małżonków.
Warto wiedzieć, że banki będą wymagały okazania oryginałów (lub kopii potwierdzonych przez ZUS) opłaconych faktur i/lub rachunków, które jednoznacznie wskazują na wydatki związane z organizacją pogrzebu. Dokumenty powinny zawierać: imię i nazwisko osoby zmarłej oraz imię i nazwisko osoby ponoszącej koszty pogrzebu. Banki nie uwzględniają zaświadczeń lub paragonów, więc od razu należy prosić o wystawienie, o ile to możliwe, faktury, ewentualnie rachunku.
W zależności od banku, pokrycie kosztów pogrzebu może obejmować opłacone faktury i rachunki dotyczące następujących czynności:
- przewiezienie zmarłego, ewentualnej kremacji;
- zakupu kwatery na cmentarzu i jej przygotowania do pochówku, a także postawienia lub remontu nagrobka;
- zakupu trumny i odzieży żałobnej dla zmarłego;
- zakupu kwiatów i wieńców na pogrzeb;
- organizacji stypy.
Wskazane w fakturach i rachunkach kwoty nie mogą przekraczać kosztów urządzenia pogrzebu w danym miejscu i dla danego “środowiska”, czyli uogólniając zwracana kwota jest obliczana np. w zależności od statusu materialnego zmarłego. Ze względu na brak szczegółowych zasad i dowolność uznaniową banku, może tu dochodzić do interpretacji niezgodnej z oczekiwaniami osoby starającej się o zwrot kosztów pogrzebu.
Warto mieć na uwadze, że w przypadku kosztów przekraczających środki znajdujące się na rachunku, wypłata zostanie zrealizowana maksymalnie w tej kwocie.
Wypłata środków na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci
Właściciel konta mógł zabezpieczyć wypłatę zgromadzonych środków, wskazanej osobie lub osobom z najbliższej rodziny, bez przeprowadzania postępowania spadkowego lub dziedziczenia, ponad kwotę wydatkowaną na koszty pogrzebu. Szczegółowe informacje o sposobie wypłaty środków znajdują się w artykule: Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci – jak zabezpieczyć rodzinę?
Pełnomocnictwo do konta po śmierci właściciela
Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że ustanowione pełnomocnictwo do rachunku wraz z momentem śmierci wygasa. Pełnomocnictwo co do zasady oznacza, że pełnomocnik może jedynie dysponować środkami ale niekoniecznie musi mieć do nich prawo (może jedynie wynikać z innych praw, jak np.: spadkowe, czy dyspozycji na wypadek śmierci). Dlatego, gdy nawet wiesz, że będzie przysługiwało jedno z tych praw, do czasu ich udokumentowania, nie wolno pobierać w żaden sposób pieniędzy z konta bankowego zmarłej osoby. Wypłacanie przez pełnomocnika z konta środków zgromadzonych na koncie w oddziale, z bankomatu, czy też przelewanie środków przez bankowość elektroniczną po śmierci właściciela będzie wiązało się z odpowiedzialnością karną.
Wypłata emerytury po śmierci właściciela rachunku
Zgodnie z art. 55.1. pkt 2 ustawy Prawo bankowe, w przypadku śmierci posiadacza rachunku, na wniosek ZUS lub innego organu wypłacającego świadczenie z ubezpieczenia lub zabezpieczenia społecznego (także uposażenia w stanie spoczynku), bank ma obowiązek zwrócić kwotę wpłat, które nie przysługiwały za okres po śmierci posiadacza rachunku.
Jeśli na rachunku nie będzie wystarczających środków, bank nie będzie zobowiązany do zwrotu kwoty w całości lub części, jeżeli przed otrzymaniem wniosku dokonał z rachunku wypłaty innym uprawnionym osobom oraz w terminie 30 dni poinformuje o tym organ, wraz ze wskazaniem osób, które pobrały wypłaty. W takim przypadku ZUS (lub właściwy organ) będzie domagał się zwrotu nienależnych świadczeń od tych osób.
Wypłata z konta po śmierci małżonka
Zgodnie z art. 51 Prawa bankowego rachunek może być prowadzony dla więcej niż jednej osoby fizycznej (tzw. rachunek wspólny, wspólne konto). Każdy bank może ustalać własne regulaminy prowadzenia rachunków wspólnych i co do zasady każdy ze współposiadaczy rachunku może dysponować samodzielnie zgromadzonymi środkami oraz wypowiedzieć umowę ze skutkiem dla pozostałych współposiadaczy.
Jednak po śmierci jednego ze współposiadaczy rachunku bankowego, jeśli chodzi o dalsze prowadzenie rachunku, to w zależności od banku, następuje przekształcenie w rachunek indywidualny lub bank rozwiązuje umowę prowadzenia rachunku.
W kwestii dotyczącej dostępu do środków na rachunkach mogą być stosowane trzy rozwiązania, przy przekształceniu w rachunek indywidualny dostęp do środków pozostaje nieograniczony lub w przypadku rozwiązania umowy będzie możliwość wypłaty połowy zgromadzonych środków przez żyjącego współmałżonka i dosyć rzadko zablokowanie całości środków na rachunku do czasu ustalenia spadkobierców.
Warto upewnić się, jak bank, w którym posiadasz konto wspólne określił w swoim regulaminie prowadzenia rachunków bankowych, zasady wypłaty środków z rachunku bankowego w chwili śmierci jednego ze współwłaścicieli.
Jakie dokumenty są wymagane przez bank?
Zgłaszając się do banku jako spadkobierca musisz dostarczyć w oryginale lub poświadczone notarialnie następujące dokumenty:
- dokument potwierdzający zgon posiadacza rachunku:
- akt zgonu
- dokument potwierdzający osoby uprawnione do spadku lub dziedziczenia:
- prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku,
- zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia od notariusza,
- europejskie poświadczenie spadkowe,
- postanowienie spadkowe zagranicznego sądu lub innej uprawnionej instytucji.
W przypadku poświadczenia nabycia spadku za granicą, stosowny dokument musi być przetłumaczony na język polski przez tłumacza przysięgłego wraz z klauzulą Apostille czyli poświadczeniem, że dany dokument pochodzi z właściwego urzędu.
- dokument potwierdzający dokonanie działu spadku:
- sądowy dział spadku lub notarialny dział spadku;
- umowę o dział spadku poświadczoną notarialnie.
Banki umożliwiają również wypłatę środków w przypadku braku dokumentu potwierdzającego podział spadku. W takim przypadku wymagane jest pojawienie się w oddziale banku jednocześnie wszystkich spadkobierców, którzy złożą w obecności pracownika banku oświadczenie o podziale środków.
Ustanowienie pełnomocnictwa do wypłaty środków ze spadku w banku
W przypadku, gdy spadkobierca nie może pojawić się osobiście w placówce bankowej, może udzielić pełnomocnictwa innej osobie, która w jego imieniu dokona czynności w banku. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że bank zaakceptuje jedynie pełnomocnictwo, które zostało udzielone do konkretnych czynności (nie może być pełnomocnictwem ogólnym) związanych z podziałem spadku i wypłatą z rachunku bankowego. Jeśli podpis pod pełnomocnictwem nie był złożony w obecności pracownika banku, musi być potwierdzony przez notariusza, ewentualnie, gdy osoba przebywa za granicą, przez konsula. Pełnomocnictwo musi trafić do banku w oryginale.
Wypłata środków ze spadku dla osoby małoletniej lub ubezwłasnowolnionej
Jeśli spadkobiercą została osoba małoletnia lub ubezwłasnowolniona, osobą reprezentującą będzie ustanowiony opiekun prawny, który musi przedstawić prawomocne postanowienie sądu rodzinnego dotyczące działu spadku.
Wykonanie przelewu lub wypłata środków, jeśli kwota przekracza kwotę tzw. zwykłego zarządu, wymaga zgody sądu rodzinnego.
Jak znaleźć konta bankowe osoby zmarłej?
Jeśli nie wiesz czy i gdzie zmarła osoba posiadała rachunki bankowe, ale jesteś osobą, która ma tytuł prawny (spadek, dziedziczenie) do jego majątku, możesz wystąpić za pośrednictwem jakiegokolwiek banku lub SKOK-u o sprawdzenie w centralnej Informacji o rachunkach bankowych. Więcej przeczytasz o tym w artykule: Centralna informacja o rachunkach bankowych.
