Pranie pieniędzy to poważny problem o charakterze międzynarodowym. Kraje oraz instytucje finansowe podejmują różne środki, aby przeciwdziałać temu procederowi. W przypadku niektórych państw, ryzyko prania pieniędzy jest wyższe niż w innych – są to tak zwane “kraje trzecie wysokiego ryzyka prania pieniędzy”. W celu identyfikacji i przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu stworzono ośrodek monitorujący, organizację międzynarodową o nazwie FATF (Financial Action Task Force).
Kluczowe informacje warte zapamiętania – kraje podwyższonego ryzyka:
- W niektórych krajach występuje wysokie ryzyko prania pieniędzy
- FATF to instytucja odpowiedzialna za wspieranie standardów przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu
- Instytucje obowiązane w krajach podwyższonego ryzyka stosują wzmożone środki bezpieczeństwa finansowego
Przeciwdziałanie praniu pieniędzy w transakcjach z krajami podwyższonego ryzyka
W świecie współczesnej gospodarki, pranie pieniędzy i finansowanie terroryzmu stają się coraz poważniejszym problemem. W związku z tym, niektóre kraje są uznawane za obszary o podwyższonym ryzyku prania pieniędzy. Instytucje finansowe muszą wprowadzać specjalne środki bezpieczeństwa, które pozwolą na skuteczniejsze monitorowanie i przeciwdziałanie nielegalnym praktykom.
W procesie identyfikacji krajów o podwyższonym ryzyku prania pieniędzy, istotne są takie czynniki jak: brak przejrzystości systemu finansowego, niewystarczające regulacje prawne, a także słaba współpraca międzynarodowa. Lista tych krajów jest poddawana regularnym aktualizacjom, a instytucje finansowe są zobowiązane do stosowania wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego w przypadku współpracy z klientami z takich obszarów.
Stosowanie się do tych wytycznych jest kluczowe dla utrzymania stabilności finansowej i bezpieczeństwa na świecie. Współpraca międzynarodowa oraz dążenie do przyjęcia wysokich standardów w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy pozwalają na aktywne zwalczanie tego zjawiska.
Należy pamiętać, że zastosowanie odpowiednich praktyk prewencyjnych i przestrzeganie przepisów AML jest nie tylko obowiązkiem instytucji finansowych, ale również sektorów szczególnie narażonych na ryzyko prania pieniędzy, takich jak handel nieruchomościami czy usługi prawnicze.
Kraje trzecie wysokiego ryzyka AML
Jakie są najważniejsze cechy państw trzecich o wysokim ryzyku?
Państwa trzecie o wysokim ryzyku to kraje, które mają strategiczne braki w swoich systemach przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. W rezultacie, takie kraje stają się atrakcyjne dla przestępców i organizacji terrorystycznych. Cechy wspólne dla tych krajów to:
- Słabe prawne i regulacyjne ramy przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu
- Niedostatecznie rozbudowane systemy kontroli finansowej i nadzoru
- Słaba współpraca międzynarodowa
- Duża liczba struktur finansowych o wysokim ryzyku
- Brak przejrzystości i odpowiedzialności władz
Czy istnieje wspólna lista krajów o podwyższonym ryzyku?
Komisja Europejska określa listę państw trzecich o wysokim ryzyku (High risk third countries and the International context content of anti-money laundering and countering the financing of terrorism). Pełną listę można znaleźć na jej stronie internetowej. Lista ta jest często aktualizowana i obejmuje kraje, które mają poważne braki w przypadku przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmowi.
Wykaz państw trzecich wysokiego ryzyka – stan z dnia 18 sierpnia 2023 r.
Nr | Kraje trzecie wysokiego ryzyka |
---|---|
1 | Afganistan |
2 | Barbados |
3 | Burkina Faso |
4 | Kamerun |
5 | Kajmany |
6 | Demokratyczna Republika Konga |
7 | Gibraltar |
8 | Haiti |
9 | Jamajka |
10 | Jordania |
11 | Mali |
12 | Mozambik |
13 | Mjanma/Birma |
14 | Nigeria |
15 | Panama |
16 | Filipiny |
17 | Senegal |
18 | Republika Południowej Afryki |
19 | Sudan Południowy |
20 | Syria |
21 | Tanzania |
22 | Trynidad i Tobago |
23 | Uganda |
24 | Zjednoczone Emiraty Arabskie |
25 | Vanuatu |
26 | Wietnam |
27 | Jemen |
Jakie konsekwencje niesie dla firm współpraca z krajami wysokiego ryzyka?
Współpraca z krajami wysokiego ryzyka może prowadzić do znaczących konsekwencji dla firm, zwłaszcza w zakresie przepisów prawa gospodarczego. Firmy muszą stosować specjalne środki bezpieczeństwa finansowego w stosunku do klientów, dostawców i innych partnerów mających swoją siedzibę lub działających w krajach podwyższonego ryzyka. Konsekwencje dla firm mogą obejmować:
- Większy obowiązek monitorowania i zgłaszania transakcji
- Konieczność stosowania ścisłych procedur weryfikacji tożsamości klientów i beneficjentów rzeczywistych
- Ryzyko nałożenia sankcji administracyjnych, finansowych lub prawnych w przypadku nieprzestrzegania przepisów
- Potencjalne straty reputacji oraz ograniczenie dostępu do rynków międzynarodowych
Stosowanie się do restrykcji i wymagań w odniesieniu do krajów podwyższonego ryzyka jest kluczowe dla utrzymania stabilności rynków finansowych oraz ochrony przed ryzykiem związanymi z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu.
W praktyce, jeśli odbierasz lub składasz zlecenie przelewu do jednego z krajów określonych jako kraje o wysokim ryzyku, ta operacja płatnicza zostanie zawieszona do czasu dostarczenia dodatkowych informacji i dokumentów dotyczących zlecającego, odbiorcy i transakcji.
Jeżeli instytucja finansowa nie otrzyma potrzebnych danych oraz dokumentów w określonym terminie, nie będzie w stanie przeprowadzić zawieszonej operacji. W skrajnym przypadku, taka sytuacja może prowadzić nawet do wypowiedzenie umowy np. o prowadzenie rachunku bankowego.
Rola FATF i wytyczne wobec państw trzecich wysokiego ryzyka
Organizacje międzynarodowe, takie jak FATF, opracowują rekomendacje i wytyczne dla państw, które mają na celu zminimalizowanie ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.
FATF (Financial Action Task Force) to międzynarodowa instytucja, której głównym celem jest wypracowywanie standardów w dziedzinie przeciwdziałania praniu pieniędzy, finansowaniu terroryzmu i innych powiązanych zagrożeń dla międzynarodowego systemu finansowego, a także promowanie skutecznego ich wdrażania.
FATF promuje skuteczne wdrażanie międzynarodowych standardów przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. W krajach podwyższonego ryzyka, instytucje obowiązane takie jak banki, są zobligowane do stosowania bardziej rygorystycznych środków bezpieczeństwa finansowego w relacjach z klientami, dostawcami oraz innymi partnerami biznesowymi.
W jaki sposób FATF określa kraje wysokiego ryzyka?
FATF regularnie analizuje sytuację w poszczególnych krajach, oceniając skuteczność wdrożonych przez nie środków przeciwdziałających praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Na podstawie tych analiz, FATF identyfikuje kraje, które nie wdrażają odpowiednich przepisów i nie utrzymują efektywnego systemu zapobiegania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
Priorytetem FATF jest identyfikacja, ocena i zrozumienie ryzyka. FATF przyjmuje ukierunkowane podejście w obszarach, które wykazują wyższe ryzyko, lub tam, gdzie wdrażanie środków może być usprawnione. Efektem tych działań jest publikacja listy krajów podwyższonego ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu.
Ponadto, FATF współpracuje z różnymi instytucjami międzynarodowymi, takimi jak Grupa Specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy, oraz z krajowymi jednostkami analityki finansowej, które monitorują transakcje podejrzane oraz gromadzą informacje na temat potencjalnych zagrożeń i ryzyk.
Dobrym przykładem regulacji mających na celu powstrzymanie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu jest wspomniane już Rozporządzenie delegowane Komisji UE 2016/1675 z dnia 14 lipca 2016 r., które wymienia kraje podwyższonego ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu.
W związku z tym, rola FATF oraz Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy jest kluczowa we współpracy międzynarodowej mającej na celu identyfikację i przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz innym zagrożeniom dla międzynarodowego systemu finansowego.
Na zakończenie każdego spotkania plenarnego, które odbywa się w lutym, czerwcu i październiku, FATF wydaje dwa komunikaty. Znajduje się w nich krótkie streszczenie niedawno przeprowadzonych działań zgodnie z planem przyjętym przez każdy kraj, a także wykaz strategicznych braków do usunięcia. Każde z tych oświadczeń odzwierciedla różne stopnie ryzyka generowanego w danym czasie przez niedociągnięcia w badanych krajach.
W październiku 2023 r., FATF przekazała informacje o państwach podlegających wzmożonemu nadzorowi na podstawie dokonanej analizy postępów w takich krajach jak: Barbados, Burkina Faso, Demokratyczna Republika Konga, Gibraltar, Haiti, Jamajka, Mali, Mozambik, Nigeria, Filipiny, Senegal, Południowa Afryka, Sudan Południowy, Tanzania, Turcja, Zjednoczone Emiraty Arabskie i Uganda.
Kamerun, Chorwacja, Syria i Wietnam zdecydowały się na odłożenie raportowania, a zatem obowiązują dla nich wcześniejsze oświadczenia, które jednak mogą nie odzwierciedlać ich najnowszych statusów systemów AML. W wyniku przeglądu, FATF obecnie weryfikuje także Bułgarię.
Kraje o wysokim ryzyku (Iran i Korea Północna), które są objęte wezwaniem do podjęcia działań, wykazują istotne strategiczne niedostatki w swoich systemach zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. W odniesieniu do wszystkich krajów określonych jako o wysokim ryzyku, FATF nawołuje do podjęcia działań przez wszystkich swoich członków i zaleca, by wszystkie kraje zastosowały intensyfikację należytej staranności, a w najbardziej krytycznych przypadkach, zaleca się krajom zastosowanie środków naprawczych, by chronić międzynarodowy system finansowy przed ryzykiem prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, które ma swoje źródło w tych krajach.
Kraje, które nie podlegają już wzmożonemu monitorowaniu przez FATF to Albania, Kajmany, Jordania i Panama.
Instytucje obowiązane, w tym banki i inne instytucje finansowe
Instytucje obowiązane, w tym banki, odgrywają kluczową rolę w identyfikacji i przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Są to podmioty odpowiedzialne za wdrożenie odpowiednich środków bezpieczeństwa finansowego w celu zapobiegania przestępczości finansowej.
W Polsce, do instytucji obowiązanych zalicza się banki krajowe, oddziały banków zagranicznych, oddziały instytucji kredytowych, instytucje finansowe mające siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz oddziały instytucji finansowych niemających siedziby na terytorium Polski. Te podmioty działają zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r.
Instytucje obowiązane są zobowiązane do stosowania szczególnych środków bezpieczeństwa finansowego w przypadku klientów, dostawców i innych partnerów z krajów o podwyższonym ryzyku prania pieniędzy. W tym celu mogą korzystać z listy krajów podwyższonego ryzyka, która pomaga im w automatycznej analizie podmiotów.
System kontroli obejmuje takie elementy jak:
- Identyfikacja i weryfikacja tożsamości klientów oraz procedura Know Your Customer.
- Stałe monitorowanie transakcji.
- Zgłaszanie podejrzanych operacji do odpowiednich organów, takich jak Generalny Inspektor Informacji Finansowej.
W ramach działań przeciwdziałających praniu pieniędzy, banki powinny również dokonywać oceny ryzyka związane ze stosunkami gospodarczymi oraz transakcjami okazjonalnymi, a także oceniać poziom rozpoznanego ryzyka.
Wdrożenie skutecznych procedur przez instytucje obowiązane i banki jest niezbędne dla zwalczania prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. Wprowadzenie środków bezpieczeństwa finansowego oraz współpraca z odpowiednimi organami państwowymi są kluczowe dla utrzymania stabilności finansowej oraz ochrony interesów społeczeństwa przed działaniami przestępczymi.
Przejrzystość transakcji i rola klienta
W zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy, przejrzystość transakcji i rola klienta mają kluczowe znaczenie dla identyfikacji i zarządzania ryzykiem. Instytucje finansowe są zobowiązane do monitorowania transakcji, weryfikacji tożsamości swoich klientów oraz zgłaszania podejrzanej działalności.
Transakcje realizowane przez klientów powinny być monitorowane w celu wykrycia wszelkich nietypowych wzorców lub zachowań, które mogą wskazywać na próby prania pieniędzy. Szczególnie ważne jest zwracanie uwagi na transakcje o wysokiej wartości, częstotliwości czy przypadki, w których fundusze są przesyłane do lub z obszarów o wysokim ryzyku.
Klient jest odpowiedzialny za dostarczenie prawdziwych informacji o sobie oraz swojej działalności gospodarczej. Jest również zobowiązany do informowania instytucji finansowej o wszelkich istotnych zmianach w jej profilu ryzyka lub we wzorcach transakcyjnych. Aby pomóc w identyfikacji prania pieniędzy, istnieje obowiązek przestrzegania Międzynarodowych Standardów Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy.
Dokumenty wymagane od klienta mogą obejmować dowód tożsamości, dokumentację związaną z działalnością gospodarczą oraz informacje o pochodzeniu środków użytych do realizacji transakcji. Weryfikacja tych dokumentów może obejmować sprawdzanie ich autentyczności oraz ewentualne dodatkowe badania w przypadku podejrzeń o fałszowanie lub nieprawdziwość danych.
Dzięki ściślej współpracy pomiędzy klientami, instytucjami finansowymi oraz organami regulacyjnymi, możliwe jest zredukowanie ryzyka prania pieniędzy. Stosowanie procedur sprawdzania klientów, monitorowania transakcji i zgłaszania podejrzanej działalności przyczynia się do zwiększenia przejrzystości i utrzymania uczciwego systemu finansowego.
Związki z finansowaniem terroryzmu
Finansowanie terroryzmu to proces pozyskiwania i przekazywania środków finansowych na rzecz organizacji terrorystycznych i pojedynczych terrorystów. Ta forma przestępczości jest ściśle związana z praniem pieniędzy, ponieważ w obu przypadkach chodzi o ukrywanie źródła pieniędzy i przeprowadzanie nielegalnych transakcji finansowych.
Kraje podwyższonego ryzyka prania pieniędzy są często powiązane z finansowaniem terroryzmu, gdyż słabości w ich systemach przeciwdziałania praniu pieniędzy mogą być wykorzystane przez organizacje terrorystyczne. Dlatego rządy tych krajów powinny zidentyfikować, ocenić i rozumieć ryzyka związane z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu.
Stowarzyszenia mające powiązania osobowe oraz kontakty z osobami i podmiotami pochodzącymi z krajów podwyższonego ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu są również szczególnie narażone na zagrożenia związane z tymi przestępczymi działaniami (Rozporządzenie delegowane Komisji UE 2016/1675).
W związku z tym, w celu zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, UE sporządza wykaz państw trzecich wysokiego ryzyka, aby system finansowy UE był w stanie zapobiegać ryzyku związanemu z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu oraz wspierać państwa członkowskie w podejmowaniu odpowiednich środków. Zatem zrozumienie powiązań między praniem pieniędzy a finansowaniem terroryzmu ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia skutecznego ograniczenia tych zagrożeń.