Kody QR stały się nieodłącznym narzędziem ułatwiającym dostęp do informacji, płatności i usług cyfrowych. Ich wygoda i prostota użycia sprawiają, że zarówno firmy, jak i konsumenci chętnie z nich korzystają. Niestety, tę samą technologię wykorzystują także cyberprzestępcy, przeprowadzając oszustwa znane jako quishing.
Kluczowe informacje warte zapamiętania
- Kody QR mogą być wykorzystywane przez oszustów do przeprowadzenia oszustwa quishingu.
- Skanowanie kodów QR powinno być ograniczone do tych z zaufanych źródeł.
- Weryfikacja autentyczności stron internetowych po skanowaniu QR jest niezbędna dla ochrony danych.
Co to jest QR code?
Kody QR (ang. QR Code czyli Quick Response Code), to dwuwymiarowe grafiki składające się z czarno-białych figur, które publikowane są w intenecie, w prasie, na ulotkach czy afiszach. Te unikalne kody umożliwiają przechowywanie znacznej ilości informacji w ograniczonej przestrzeni. Skanując taki kod, jesteśmy przenoszeni bezpośrednio na żądaną stronę internetową lub aplikację, co znacznie usprawnia korzystanie z różnych serwisów. Nie ma potrzeby przekazywania adresów URL, poszukiwania danych za pomocą wyszukiwarki czy ręcznego wprowadzania adresów stron internetowych, wystarczy tylko skierować kamerę smartfona na kwadratowe wzory i cała operacja zostaje wykonana automatycznie.
Rozpoznawanie quishingu
Quishing (również jako qrishing) jest formą oszustwa polegającą na wykorzystaniu fałszywych kodów QR, które cyberprzestępca prezentuje jako linki najczęściej do dokonania płatności czy przekazania prezentu. Skanowanie takiego kodu przenosi ofiarę na podróbkę legalnej strony (np. serwisu bankowego) lub prowadzi do ściągnięcia szkodliwego oprogramowania.
Quishing inaczej to złośliwa praktyka, która polega na stworzeniu sfałszowanych kodów QR, które mogą służyć do przekierowania użytkowników na fałszywe strony internetowe lub do pobrania złośliwego oprogramowania mającego na celu kradzież danych osobowych lub finansowych.
W rozpoznawaniu quishingu kluczowe jest świadome identyfikowanie podejrzanych kodów QR oraz zrozumienie technik stosowanych przez cyberprzestępców w celu wyłudzenia danych.
Znaki ostrzegawcze nieautentycznych kodów QR
Wzrost popularności kodów QR wiąże się również ze wzrostem zagrożeń bezpieczeństwa, w tym z pojawieniem się nieautentycznych lub złośliwych kodów QR. Oto kilka znaków ostrzegawczych, które powinny wzbudzić naszą czujność i mogą wskazywać na to, że kod QR może być niebezpieczny:
- Nieoczekiwane lokalizacje: Jeśli kod QR pojawia się w miejscu lub w kontekście, który wydaje się podejrzany lub niezgodny z oczekiwaniami, na przykład na nieoficjalnym plakacie lub ulotce a nawet w publicznej toalecie, powinien wzbudzić podejrzenia.
- Brak identyfikacji źródła: Autentyczne kody QR zazwyczaj są wydrukowane lub wyświetlane wraz z jakąś formą identyfikacji źródła, taką jak logo firmy, nazwa kampanii lub informacje kontaktowe. Jeśli takie informacje są nieobecne, warto być ostrożnym.
- Zmiana wyglądu: Kody QR mają określony wzór kwadratów w określonym układzie. Jeśli kod wygląda na zmodyfikowany, z dodatkowymi np. doklejonymi elementami graficznymi lub jeśli jego struktura wygląda na uszkodzoną, może to być znak, że kod został zmanipulowany.
- Instrukcje do skanowania: Jeśli obok kodu QR znajdują się instrukcje nakłaniające do natychmiastowego skanowania, zwłaszcza z obietnicami niewiarygodnych nagród lub pilnych ostrzeżeń, może to być próba oszustwa.
- Niewiarygodny adres strony internetowej, do której kieruje kod QR: Po zeskanowaniu kodu QR, zanim przejdziesz do strony, sprawdź wyświetlony adres URL. Jeśli wygląda on na podejrzany, zawiera losowe ciągi znaków lub nie jest związany z oczekiwanym źródłem, może to być próba przekierowania na szkodliwą stronę.
- Brak szyfrowania: Jeśli po zeskanowaniu kodu QR i przejściu na stronę internetową adres URL nie zaczyna się od „https”, co wskazuje na zabezpieczone połączenie, może to być dodatkowy sygnał ostrzegawczy.
- Wymagania dotyczące pobierania: Jeśli po zeskanowaniu kodu QR zostaniesz poproszony o pobranie aplikacji lub oprogramowania, zwłaszcza jeśli nie pochodzi ono ze znanych i zaufanych źródeł, takich jak oficjalne sklepy z aplikacjami, może to być próba zainfekowania urządzenia złośliwym oprogramowaniem.
Zawsze warto zachować ostrożność podczas skanowania kodów QR i upewnić się, że kod pochodzi z zaufanego źródła. W razie wątpliwości lepiej jest zrezygnować ze skanowania niż ryzykować bezpieczeństwo danych lub urządzenia.
Porównanie quishing i phishing
Quishing i phishing to metody cyberprzestępczości, które zazwyczaj mają na celu wydobyć wrażliwe dane. Phishing najczęściej realizowany jest poprzez e-maile lub podejrzane linki w komunikatach, natomiast quishing używa kodów QR, w celu przekierowania użytkowników do fałszywych stron internetowych. Celem obu tych praktyk jest zmuszenie ofiary do ujawnienia danych osobowych lub zainstalowania złośliwego oprogramowania, lecz metoda dostarczenia tego zagrożenia różni się ze względu na użyty format.
Częste metody stosowane przez cyberprzestępców
Cyberprzestępcy stosują różnorodne metody, by zwiększyć skuteczność quishingu:
- Fałszywe strony logowania: Po przeskanowaniu fałszywego kodu QR, użytkownik może zostać przekierowany na stronę, która Imituje autentyczny serwis, prosząc o wprowadzenie loginu i hasła.
- Rozsyłanie kodów QR przez e-mail lub media społecznościowe: Cyberprzestępcy mogą wysyłać kody QR w wiadomościach, które pozornie pochodzą od znanych marek lub instytucji.
- Aplikacje do skanowania: Niektóre aplikacje do skanowania kodów QR mogą nierzetelnie weryfikować autentyczność strony przed przekierowaniem użytkownika, co dodatkowo zwiększa ryzyko.
Bezpieczne użytkowanie kodów QR
Korzystanie z kodów QR stało się powszechne w wielu aspektach życia codziennego, w tym w bankowości, logowaniu oraz w dostępie do różnych usług internetowych. Ważne jest zachowanie środków ostrożności, by uniknąć zagrożenia związanego z quishingiem.
Aby uchronić się przed quishingiem, należy zachować szczególną ostrożność podczas skanowania kodów QR. Ważne jest, aby skanować kody tylko z zaufanych źródeł. Wrażliwość na potencjalne zagrożenia i wiedza na temat metod działania oszustów są kluczowe dla bezpieczeństwa w cyfrowej przestrzeni.
Weryfikacja źródła kodu QR
Podstawowym elementem bezpiecznego korzystania z kodów QR jest weryfikacja ich źródła. Użytkownik powinien skanować kody QR tylko z zaufanych źródeł, takich jak oficjalne materiały instytucji czy zaufanych firm. W przypadku otrzymania kodu QR za pośrednictwem e-mail lub mediów społecznościowych, zaleca się sprawdzenie, czy nadawca jest rzeczywiście tym, za kogo się podaje, szczególnie jeśli od użytkownika wymagane jest logowanie na stronie internetowej lub wykonanie transakcji bankowej.
Użycie zaufanych skanerów kodów QR
Do skanowania kodów QR zaleca się korzystanie z aplikacji pochodzących od renomowanych deweloperów lub wbudowany skaner w urządzeniu mobilnym, jeśli jest dostępny. Zaawansowane skanery często oferują dodatkowe funkcje bezpieczeństwa, takie jak podgląd URL przed przekierowaniem do strony, co umożliwia wykrycie potencjalnie szkodliwych linków.
Środki ostrożności przy skanowaniu kodów QR
Użytkownicy powinni również stosować zdrowy rozsądek przy skanowaniu kodów QR. Zamiast natychmiastowego otwierania linku, należy zawsze upewnić się, co zostanie wywołane po zeskanowaniu. Jeżeli skanowanie ma na celu logowanie się do serwisu internetowego lub wykonanie operacji bankowej, istotne jest upewnienie się, że strona ma zabezpieczenia, a adres URL jest prawidłowy i zgodny z oczekiwaniami. W razie wątpliwości zaleca się kontakt z właściwym organem, takim jak CERT Polska lub CSIRT NASK, oferujące wsparcie i informacje na temat bezpieczeństwa w sieci.
Ochrona danych osobowych i zarządzanie ryzykiem
W celu ochrony danych osobowych i zarządzaniu ryzykiem w kontekście kodów QR, istotne jest stosowanie konkretnych zasad bezpieczeństwa, edukacja oraz zapobieganie próbom quishingu. Poniższe sekcje przedstawiają skuteczne metody zabezpieczenia przed tym rosnącym zagrożeniem.
Zasady bezpieczeństwa dotyczące kodów QR
- Nie skanuj kodów QR z niepewnych źródeł: Należy unikać skanowania kodów QR, które pojawiają się w wiadomościach SMS od nieznanych nadawców lub w miejscach publicznych, gdzie ich pochodzenie jest niejasne.
- Wykorzystuj zaufane aplikacje do skanowania: Zaleca się używanie aplikacji do skanowania kodów QR udostępnianych przez renomowane firmy, takie jak Google, które często oferują dodatkowe funkcje bezpieczeństwa.
Edukacja i świadomość zagrożeń cyfrowych
Edukacja odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu cyberoszustwom. Uświadamianie użytkowników o ryzyku związanym z quishingiem oraz metodach ochrony powinno być nieustanne i docierać do wszystkich grup wiekowych, zwłaszcza do dzieci i młodzieży, którzy są aktywni cyfrowo.
Zabezpieczanie danych osobowych przed quishingiem
- Instalacja oprogramowania antywirusowego: Zabezpieczenie urządzeń mobilnych przed atakami cybernetycznymi, w tym przed quishingiem, wymaga aktualnego oprogramowania antywirusowego.
- Korzystanie z systemów e-płatności z dodatkowymi warstwami zabezpieczeń: Po skanowaniu kodu QR w celu dokonania płatności, należy upewnić się, że witryna lub aplikacja oferują zabezpieczenia typu SSL i weryfikację dwuetapową.
Zarządzanie ryzykiem w kontekście kodów QR i quishingu wymaga odpowiedniej ostrożności oraz zastosowania wymienionych zasad oraz narzędzi.
Postępowanie po stwierdzeniu próby oszustwa na QR kod
W momencie wykrycia próby oszustwa z użyciem kodu QR, niezwykle ważne jest błyskawiczne działanie, mające na celu ograniczenie potencjalnych szkód dla użytkownika oraz zapobieżenie rozprzestrzeniania się cyberzagrożenia.
Zgłaszanie podejrzanych kodów QR do odpowiednich instytucji
Jeżeli stwierdzisz, że dany kod QR może stanowić próbę oszustwa, powinieneś niezwłocznie zgłosić te informacje do odpowiednich instytucji zajmujących się cyberbezpieczeństwem. W Polsce, taką instytucją jest CERT Polska, który przyjmuje zgłoszenia i działania mające na celu ochronę przed cyberzagrożeniami. Zgłoszenie powinno zawierać jak najwięcej szczegółów, w tym lokalizację znalezienia kodu QR oraz wszelkie informacje wskazujące na potencjalnie zainfekowany plik lub strony internetowe, do których przekierowywał kod.
(Zespół CERT Polska działa w strukturach NASK)
Przeciwdziałanie skutkom quishingu
W przypadku, gdy użytkownik zeskanował szkodliwy kod QR i istnieje podejrzenie, że mógł on przenieść do zainfekowanego pliku lub próby oszustwa związanej z bramkami płatności, konieczne jest niezwłoczne działanie. Obejmuje to zmianę haseł do wszelkich kont, które mogły zostać naruszone, oraz monitorowanie rachunków bankowych i kart kredytowych w celu wykrycia nieautoryzowanych transakcji. Ponadto, jeżeli doszło do pobrania pliku, urządzenie należy przeskanować za pomocą aktualnego oprogramowania antywirusowego.
Poniżej krótka lista działań przy pobraniu podejrzanego pliku:
- Natychmiastowe odłączenie urządzenia od sieci – ogranicza ryzyko dalszego rozprzestrzeniania malware.
- Skanowanie antywirusowe – wykorzystanie zaufanych programów antywirusowych do zidentyfikowania i usunięcia złośliwego oprogramowania.
- Kontakt z bankiem – w razie wątpliwości co do transakcji lub podejrzeń dotyczących bramek płatności.
Działania te zmniejszą potencjalne ryzyko wyrządzenia szkody przez cyberoszustów.
Przyszłość kodów QR i quishingu
Kody QR stały się powszechne w codziennym użyciu, od biletów komunikacji miejskiej po procedury związane z pandemią COVID-19. Jednak rosnąca popularność tej technologii wiąże się z ryzykiem wzrostu cyberataków typu quishing.
Potencjalny rozwój zagrożeń związanych z kodami QR
Bezpieczeństwo użytkowników kodów QR jest zagrożone z powodu ich szerokiego zastosowania w takich obszarach jak zdalne płatności czy potwierdzanie wejść na różnego rodzaju wydarzenia. Ataki quishing mogą przybrać na sile, ponieważ przestępcy wykorzystując kod QR, mogą kierować użytkowników na spreparowane strony internetowe celem kradzieży danych, takich jak dane logowania czy informacje płatnicze. Szczególnie w obszarze komunikacji miejskiej, gdzie podróżni szybko skanują kody QR, by zakupić bilet, szybkie i niezabezpieczone połączenie może stać się łatwym celem dla oszustów. W obliczu pandemii COVID-19, wiele procedur zdrowotnych również zaczęło polegać na kodach QR, co dodatkowo podejmuje wyzwanie zabezpieczenia danych osobowych i informacji medycznych.
Innowacje technologiczne a bezpieczeństwo kodów QR
Rozwój technologiczny ma potencjał do zapewniania większego bezpieczeństwa w zakresie używania kodów QR. W przyszłości istnieje możliwość implementacji zaawansowanych metod szyfrowania oraz autoryzacji dwuetapowej przy skanowaniu kodów, co znacznie zmniejszy ryzyko quishingu. Ponadto, organizacje i instytucje mogą zacząć stosować bardziej zaawansowane systemy monitorowania i wykrywania podejrzanych aktywności związanych z kodami QR, co pozwoli na szybsze identyfikowanie i neutralizowanie zagrożeń. Dodatkowym zabezpieczeniem może być rozwój aplikacji do skanowania kodów QR, które będą w stanie rozpoznawać potencjalnie szkodliwe linki i ostrzegać użytkowników przed ich otwieraniem.
Podsumowanie
Kody QR (Quick Response Code), czyli kody szybkiej odpowiedzi, stanowią łatwy sposób na dostęp do treści online za pomocą urządzeń mobilnych. Kluczowe jest podejście z rozwagą do korzystania z tych narzędzi, aby uniknąć zagrożeń takich jak quishing. Oto kilka wskazówek:
- Weryfikacja źródła: Należy skanować kody QR tylko od znanych i zaufanych podmiotów.
- Sprawdzenie URL: Po zeskanowaniu kodu, zawsze sprawdź adres URL przed podjęciem dalszych działań.
- Ochrona danych: Nie wprowadzaj danych osobowych na podejrzane strony internetowe otwarte po zeskanowaniu kodu QR.
Zachowaniem bezpieczeństwa przy korzystaniu z kodów QR może zapobiec wielu atakom i oszustwom online. Edukacja i świadomość są niezbędne, aby skorzystanie z wygody, jaką oferują kody QR, nie przekształciło się w ryzyko bezpieczeństwa.
Najczęściej zadawane pytania
W tej sekcji znajdują się odpowiedzi na pytania dotyczące najważniejszych zagadnień bezpieczeństwa związanych z kodami QR.
.
