Zastrzeżenie numeru PESEL – nowe przepisy od 1 czerwca 2024 roku

Od 1 czerwca 2024 roku w Polsce zostaną wprowadzone istotne zmiany dotyczące zastrzegania numeru PESEL. Wszystkie instytucje finansowe (m.in. banki) oraz notariusze będą mieli obowiązek weryfikowania, czy numer PESEL klienta nie został zastrzeżony w Rejestrze Zastrzeżeń Numerów PESEL, przed zawarciem z nim umów kredytowych lub pożyczkowych lub sprzedaży nieruchomości. Zmiana ta ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa obywateli i ograniczenie możliwości wykorzystania skradzionych danych osobowych do nielegalnych transakcji finansowych. Możliwość zastrzeżenia numeru PESEL została wprowadzona już w listopadzie 2023 roku, ale dopiero od czerwca 2024 roku weryfikacja ta stanie się obowiązkowa dla instytucji finansowych.

Rozwiązanie to jest odpowiedzią na rosnącą liczbę przestępstw polegających na wykorzystywaniu danych osobowych przez oszustów. Wprowadzone przepisy są również ważnym elementem działań prewencyjnych, mających na celu edukację obywateli i podniesienie poziomu świadomości na temat ryzyka związanego z kradzieżą tożsamości.

W czym pomoże zastrzeżenie numeru PESEL?

Zastrzeżenie numeru PESEL to istotny środek prewencyjny umożliwiający ochronę przed oszustwami finansowymi, mający za zadanie ograniczenie zawierania umów lub dokonywania czynności na skradzione dane osobowe lub bez zgody zainteresowanego, takich jak: zaciągnięcie pożyczki lub kredytu, otwarcie konta bankowego, sprzedaż nieruchomości oraz założenie działalności gospodarczej.  Obywatele mogą korzystać z systemu online oraz odpowiednich formularzy, aby zabezpieczyć swoje dane w Rejestrze Zastrzeżeń.

Dzięki temu będzie możliwe ograniczenie liczby wyłudzanych pożyczek, kredytów na skradzione dane osobowe. Z drugiej strony, dla instytucji finansowych, będzie oznaczało ograniczenie strat z tytułu przestępstw z użyciem skradzionych danych (tzw. fraudów), co może przełożyć się na zmniejszenie np. kosztów kredytów i pożyczek ze względu na ograniczenie ryzyka ich udzielania.

Usługa jest reakcją na rosnącą liczbę przypadków nadużyć, gdzie dane osobowe wykorzystywane są bez wiedzy i zgody właściciela. Zastrzeżenie PESEL jest środkiem mającym na celu zabezpieczenie obywateli przed tego typu oszustwami i naruszeniami prywatności.

Zasady te są częścią szerszych działań Ministerstwa Cyfryzacji, które od listopada 2023 roku umożliwiły bezpieczne zastrzeżenie numeru PESEL, co znacząco wzmacnia ochronę danych personalnych w Polsce.

od 1 czerwca 2024 roku notariusze w Polsce również będą zobowiązani do weryfikacji, czy numer PESEL klienta został zastrzeżony w rejestrze zastrzeżeń. To oznacza, że przed podjęciem czynności notarialnych, notariusze będą musieli sprawdzić, czy nie istnieje zastrzeżenie dotyczące numeru PESEL osoby, na rzecz której mają być dokonane te czynności. 

Zmiany te mają na celu zwiększenie ochrony danych osobowych obywateli i zapobieganie wykorzystaniu tych danych przez oszustów, na przykład do nieautoryzowanego zaciągania kredytów.

• Usługa „Zastrzeż PESEL” – umożliwia obywatelom zastrzeżenie swojego numeru PESEL w celu ochrony przed nadużywaniem danych osobowych.
• Weryfikacja przez instytucje – od 1 czerwca każda instytucja finansowa, w tym banki, przy zawieraniu umów kredytowych czy pożyczkowych, będzie miała obowiązek sprawdzenia, czy numer PESEL klienta nie jest zastrzeżony. Analogiczny obowiązek dotyczy notariuszy i sądów.
• Konsekwencje zastrzeżenia PESEL – W przypadku zastrzeżonego numeru PESEL, instytucje nie będą udzielać pożyczek ani kredytów, a także zostanie zabezpieczony przed innymi formami nieautoryzowanego wykorzystania danych.

Obowiązek weryfikacji zastrzeżenia PESEL przez instytucje finansowe

Ustawa zobowiązuje instytucje finansowe do każdorazowego weryfikowania, przed zawarciem umowy z klientem, czy w bazie znajduje się zastrzeżenie numeru PESEL. 

Na instytucji finansowej będzie ciążył obowiązek potwierdzenia, udokumentowania przeprowadzonej weryfikacji oraz oceny, czy umowa może być zawarta. Instytucja finansowa będzie ponosić odpowiedzialność w przypadku zgłoszenia roszczenia przez osobę, na której skradzione dane zawarto umowę, pomimo zgłoszenia zastrzeżenia w bazie.

Po stronie instytucji finansowych powstała konieczność przygotowania i podłączenia do bazy zastrzeżeń PESEL swoich systemów informatycznych oraz dostosowania dokumentacji i wewnętrznych procedur.

Do instytucji finansowych, których dotyczą nowe obowiązki weryfikowania zastrzeżenia numeru PESEL, należą:

• banki krajowe, 
• instytucje kredytowe (w tym pożyczkowe), 
• oddziały instytucji kredytowych,
• oddziały banku zagranicznego.

przed zawarciem umowy:

• o prowadzenie rachunku bankowego 
• o prowadzenie rachunku maklerskiego, 
• kredytu, 
• pożyczki, 
• leasingu,
• karty kredytowej,
• limitu w koncie,
• aneksu do umowy zwiększającego zadłużenie.

Zastrzeżenie PESEL a wypłata gotówki w oddziale

Zastrzeżenie PESEL będzie również weryfikowane, gdy będziesz chciał wypłacić w oddziale banku sumę przekraczającą trzykrotność minimalnego wynagrodzenia (od 1 stycznia 2024 r. wynosi 12 726 zł). To ograniczenie odnosi się do całkowitej kwoty wypłat ze wszystkich Twoich kont, w ciągu jednego dnia, we wszystkich placówkach banku.

Jeżeli numer PESEL jest zastrzeżony, banki wstrzymują wypłatę gotówkową na okres 12 godzin od chwili, gdy posiadacz konta bankowego zgłosi dyspozycję wypłaty gotówkowej, nawet jeśli w międzyczasie zastrzeżenie numeru PESEL zostanie cofnięte w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL.

Jakie produkty i usługi dotyczy obejmuje sprawdzenie zastrzeżenia numeru PESEL w Banku PKO BP?

PKO BP sprawdzi, czy Twój numer PESEL nie jest na liście zastrzeżonych przed:

• zakładaniem konta bankowego,
• udzieleniem pożyczki,
• aktywacją bankowości elektronicznej,
• wypłatą kwoty przekraczającej trzykrotność minimalnego wynagrodzenia.

Nie będziesz mógł skorzystać z tych usług, jeśli Twój numer PESEL będzie zastrzeżony. Możesz jednak w każdej chwili anulować to zastrzeżenie. Pozostałe produkty i usługi nie będą dotknięte tą zmianą.

Kiedy należy anulować blokadę numeru PESEL w przypadku Santander Bank Polska?

Konieczne jest dokonanie tego, jeśli:

• chcesz podpisać umowy dotyczące: kont osobistych, kont oszczędnościowych, kredytów gotówkowych, limitów na koncie, kredytów hipotecznych, kart kredytowych, usług Santander online oraz aneksów do umów kredytowych zwiększających zadłużenie,
• wypłacić gotówkę w oddziale – jeśli suma wypłat gotówki w danym dniu we wszystkich placówkach przekracza trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Co obejmuje zastrzeżenie PESEL w BNP Paribas?

Jako instytucja bankowa BNP Paribas będzie sprawdzać, czy Twój numer nie został zastrzeżony. Proces weryfikacji będzie obejmował m.in. podpisywanie umowy kredytowej, udzielanie pożyczek oraz otwieranie nowych rachunków bankowych.

Jakie czynności nie zostaną podjęte przez BOŚ Bank, gdy numer PESEL jest zastrzeżony?

Jeśli Twój PESEL jest zastrzeżony, nie będzie w stanie:

• przyznać Ci kredytu ani pożyczki, w tym także karty kredytowej;
• otworzyć dla Ciebie rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub oszczędnościowego;
• dokonać zmian w umowach kredytowych lub pożyczkowych, w przypadku wzrostu Twojego zadłużenia;
• wypłacić w oddziale banku więcej niż trzykrotność minimalnej pensji (od 1 stycznia 2024 r. jest to 12 726 zł). Ograniczenie to dotyczy łącznej kwoty wypłat ze wszystkich Twoich kont, w ciągu jednego dnia, we wszystkich oddziałach banku.

Ochrona klienta w Banku Millennium dzięki zastrzeżeniu PESEL 

Bank Millennium implementował nowe rozwiązania, które umożliwią weryfikację danych klientów bezpośrednio poprzez połączenie z rejestrem PESEL. Proces ten dotyczyć będzie osób ubiegających się o kredyt lub pożyczkę, otwierających rachunek osobisty lub oszczędnościowy oraz wypłacających gotówkę w placówce bankowej (jeśli suma przekracza trzykrotność minimalnego wynagrodzenia).

Czym skutkuje zastrzeżenie numeru PESEL przy korzystaniu z VeloBanku?

Od 1 czerwca 2024 roku VeloBank będzie sprawdzał, czy Twój numer PESEL jest zastrzeżony przed:
– podpisaniem umowy o konto oszczędnościowe lub rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy,
– zaciągnięciem kredytu, pożyczki, karty kredytowej lub limitu na koncie,
– zmianą warunków umowy kredytowej lub pożyczki, która będzie skutkować zwiększeniem zadłużenia,
– wypłatą gotówki w placówce banku na kwotę przewyższającą trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę. Ograniczenie to dotyczy sumy wypłat z wszystkich posiadanych kont w ciągu jednego dnia.

W jakich przypadkach mBank będzie monitorować, czy Twój numer PESEL jest zastrzeżony?

mBank sprawdzi zastrzeżenie PESEL w przypadku, gdy:

• podpisujesz umowę na konto oszczędnościowe i rachunek rozliczeniowy
• podpisujesz umowę na kredyt albo pożyczkę
• modyfikujesz warunki umowy, których rezultatem jest wzrost zadłużenia
• wypłacasz gotówkę w placówce przekraczającą trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę

Procedura zastrzeżenia numeru PESEL

Wprowadzenie elektronicznego zastrzegania PESEL

Utworzony został oddzielny Rejestr Zastrzeżeń numerów PESEL przez Ministerstwo Cyfryzacji wraz z infrastrukturą umożliwiającą dostęp do e-usług na platformie gov.pl oraz aplikacji mobilnej mObywatel. 

Stworzenie wydzielonego rejestru (poza Systemem Rejestrów Państwowych: Rejestrem PESEL, Rejestrem Dowodów Osobistych, rejestrem danych kontaktowych) było niezbędne ze względu na konieczność udostępniania gromadzonych danych podmiotom zewnętrznym (instytucje finansowe, notariusze), co w znacznym stopniu ma przyspieszyć i uprościć integrację m.in. systemów bankowych z nowo utworzonym systemem, bez konieczności tworzenia odrębnej sieci dostępowej.

Kiedy i jak można zastrzec numer PESEL?

Proces zastrzegania numeru PESEL jest dostępny dla obywateli od momentu wejścia w życie odpowiednich przepisów, które umożliwiły tę czynność. Od 17 listopada 2023 roku obywatele mają możliwość zastrzeżenia swojego numeru PESEL. Ustawa zakłada możliwość korzystania bezpłatnie przez obywateli (także obcokrajowców posiadających PESEL) z rejestracji zastrzeżenia numeru PESEL lub jego odwołania. 

Zgłoszenie lub odwołanie zastrzeżenia jest możliwe:

• drogą elektroniczną na platformie gov.pl lub za pomocą mObywatel;
• w drodze osobistego zgłoszenia w urzędzie prowadzącym ewidencję ludności;
• z urzędu, w przypadku zgłoszenia utraty dowodu osobistego.

Zgłoszenie przejdzie automatyczną weryfikację poprawności oraz czy taki numer istnieje w rejestrze PESEL. Wszystkie zarejestrowane zgłoszenia zastrzeżenia i jego wycofania będą zapisywane i przechowywane przez okres 6 lat, od ostatniego dnia roku kalendarzowego, w którym powstał zapis. Wynika to z konieczności zapewnienia możliwości weryfikacji istnienia zastrzeżenia numeru PESEL, nie tylko w dniu weryfikacji, ale również we wskazanej dacie w przeszłości (dla celów dowodowych). 

Osoba, której dane są przetwarzane w rejestrze zastrzeżeń, będzie mogła drogą elektroniczną sprawdzić kto i kiedy dokonywał sprawdzenia zastrzeżenia jej numeru PESEL.

Jak zastrzec numer PESEL online?

Aby zastrzec numer PESEL online, obywatele powinni wykonać następujące kroki:

1. Przejdź na oficjalną stronę usługi: mobywatel.gov.pl lub gov.pl.
2. Zaloguj się przy użyciu bezpiecznej metody autoryzacji, takiej jak np. Profil Zaufany.
3. Wypełnij elektroniczny formularz zastrzeżenia, podając wymagane informacje i wskazując przyczynę zastrzeżenia.
4. Zatwierdź wniosek, korzystając jednej z opcji „elektronicznego” podpisu.

Każde elektroniczne zgłoszenie zastrzeżenia numeru PESEL, z wykorzystaniem Profilu Zaufanego, podpisu kwalifikowanego, podpisu osobistego w e-dowodzie, jest rejestrowane natychmiast, tego samego dnia. a cofnięcie zastrzeżenia dnia następnego, bez konieczności udziału urzędnika. W dalszej części artykułu wyjaśniam dlaczego wycofanie zastrzeżenia numeru PESEL staje się skuteczne dopiero od dnia następnego po jego zgłoszeniu.

Wymagane dokumenty do zastrzeżenia numeru PESEL w urzędzie?

Dokumenty wymagane do zastrzeżenia numeru PESEL to:

• Dowód osobisty lub inny dokument potwierdzający tożsamość osoby zastrzegającej PESEL.
• Wypełniony formularz zastrzeżenia udostępniony za pośrednictwem dostępnych serwisów internetowych, takich jak mobywatel.gov.pl lub gov.pl.

Konsekwencje zastrzeżenia numeru PESEL

Nowe regulacje, które weszły w życie 1 czerwca 2024 roku, mają kluczowe znaczenie dla ochrony obywateli przed kradzieżą tożsamości. Zastrzeżenie numeru PESEL to narzędzie umożliwiające monitorowanie i kontrolowanie nieautoryzowanego wykorzystania danych osobowych.

Zastrzeżenie numeru PESEL powinno być zgłoszone do Rejestru Zastrzeżeń Numerów PESEL.

Ochrona przed nieupoważnionym użyciem

Zastrzeżenie numeru PESEL ma na celu zabezpieczenie obywateli przed nieuprawnionym użyciem ich danych osobowych w kontekście usług finansowych. Przy zawieraniu umowy kredytu lub pożyczki, instytucje muszą upewnić się, że numer PESEL klienta nie figuruje w rejestrze zastrzeżonych numerów, co zwiększa bezpieczeństwo transakcji i zapobiega potencjalnej kradzieży tożsamości.

Dzięki nowym przepisom:

• Obywatele otrzymują skuteczną ochronę ich danych osobowych.
• Instytucje finansowe mają obowiązek rutynowej kontroli statusu PESEL.

Ograniczenia w korzystaniu z usług

Zastrzeżenie numeru PESEL jest źródłem ochrony przed nadużyciami, jednak niesie ze sobą pewne praktyczne komplikacje w codziennym funkcjonowaniu obywateli i w ich interakcjach z instytucjami finansowymi.

Warto zauważyć, że w przypadku zgłoszenia zastrzeżenia np. przez osoby, które nie chcą zaciągać zobowiązań finansowych, powinny o nim pamiętać, gdyż to ograniczenie dotyczy także innych czynności, jak np. zakładanie konta bankowego i innych wskazanych powyżej. Jeśli o tym zapomni, zawarcie umowy opóźni się minimum o 1 dzień.

Kiedy numer PESEL jest zastrzeżony, uzyskanie kredytu lub innych usług finansowych może być utrudnione. Wszystkie instytucje finansowe od 1 czerwca 2024 roku mają obowiązek weryfikowania numeru PESEL w centralnym rejestrze przed udzieleniem pożyczki czy zawarciem umowy.

• Proces uzyskania kredytu dla posiadaczy zastrzeżonego PESEL:
  • Sprawdzenie: Instytucje finansowe koniecznie muszą zweryfikować numer PESEL.
  • Decyzja kredytowa: Odrzucenie wniosku kredytowego, jeśli numer jest zastrzeżony.

W przypadku kredytów, leasingów zawarcie umowy również będzie mogło nastąpić dopiero następnego dnia, co dotyczy także bardzo popularnych zakupów internetowych z zapłatą po 30 dniach, płatności odroczonych (tzw. “kup teraz, zapłać później”).

Zastrzeżenie PESEL a wyrobienie karty SIM

Zastrzeżenie numeru PESEL wpływa również na możliwość wyrobienia duplikatu karty SIM. Jest to istotne zabezpieczenie przed tzw. SIM Swap, czyli przejęciem numeru telefonu przez oszustów. Dzięki zastrzeżeniu PESEL, operatorzy telekomunikacyjni będą weryfikować, czy numer PESEL nie jest zastrzeżony, zanim wydadzą nową kartę SIM. W ten sposób zminimalizowane jest ryzyko, że ktoś bezprawnie uzyska dostęp do twojego numeru telefonu i wykorzysta go do przejęcia kontroli nad twoimi kontami bankowymi lub innymi usługami. Podobnie jak w przypadku kart SIM, zastrzeżenie PESEL uniemożliwi podpisanie umowy na nowy numer telefonu lub internet.

Cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL

Gdy obywatel stwierdzi, że potrzebuje ponownie udostępnić swój numer PESEL dla instytucji finansowych lub innych podmiotów, ma możliwość cofnięcia zastrzeżenia. Proces ten jest uproszczony i może być wykonany przez samodzielnie.

W dowolnym momencie masz możliwość wycofania zastrzeżenia numeru PESEL. Dzięki usłudze „Zastrzeż PESEL” w aplikacji mObywatel możesz łatwo i szybko zarządzać jego statusem.

Możesz to zrobić, wybierając jedną z dwóch możliwości:

• bezterminowe cofnięcie zastrzeżenia – oznacza, że Twój PESEL przestanie być chroniony, dopóki ponownie go nie zastrzeżesz.
• tymczasowe anulowanie zastrzeżenia – w tym przypadku określasz dzień i godzinę, kiedy Twój PESEL zostanie automatycznie znowu zastrzeżony. W ten sposób nie musisz martwić się o ponowne włączenie ochrony.

Procedura i warunki

Cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL można przeprowadzić bez żadnych ograniczeń czasowych zgodnie z dyspozycją, co oznacza, że jest to działanie bezterminowe lub na czas określony. Obywatel, który chce cofnąć zastrzeżenie, powinien:

1. Zalogować się na platformę mobywatel.gov.pl.
2. Wybrać opcję odpowiadającą cofnięciu zastrzeżenia numeru PESEL.
3. Postępować zgodnie z instrukcjami wyświetlanymi na ekranie, które poprowadzą przez cały proces.

Warunkiem koniecznym jest, aby osoba miała aktywne konto na ww. platformie, co umożliwia identyfikację oraz potwierdzenie tożsamości.

Umowy zawarte na skradzione dane a zastrzeżenie PESEL

Zastrzeżenie PESEL, jeśli zostanie wcześniej zgłoszone, będzie stanowiło zabezpieczenie w przypadku dokonania kradzieży tożsamości oraz zawarcia wskazanych umów z jego wykorzystaniem, poprzez uniemożliwienie dochodzenia roszczeń.

Jeżeli zostanie zawarta umowa lub dokonana czynność z wykorzystaniem skradzionych danych osobowych, pomimo zgłoszonego zastrzeżenia numeru PESEL, osoba, której dotyczy kradzież danych, nie będzie ponosiła odpowiedzialności za zobowiązania. Stosowne ograniczenie co do zgłaszania roszczeń znajduje się w przepisach poszczególnych ustaw. Umowa pozostaje ważna, ale dochodzenie przez instytucję finansową roszczeń a także sprzedaż wierzytelności np. w drodze jej przelewu do innego podmiotu (np. firmy windykacyjnej) nie będzie możliwe. 

Zmiany do kodeksu postępowania cywilnego umożliwiają, w ramach prowadzonego postępowania na wniosek instytucji finansowej, sprawdzenia przez sąd czy numer PESEL pozwanego na chwilę zawarcia umowy był zastrzeżony.

Zastrzeżenie w Biurze Informacji Kredytowej i innych firmach komercyjnych

Obecnie możliwe jest zastrzeżenie numeru PESEL w jednym z komercyjnych rozwiązań proponowanych przez:

• Biuro Informacji Kredytowej SA – dostępne w ramach usługi Alerty BIK lub Pakiet BIK;
• CRIF Sp. z o.o. we współpracy z Polskim Związkiem Instytucji Pożyczkowych dostępny na bezpiecznypesel.pl;
• Kaczmarski Group prowadzący min. Krajowy Rejestr Długów Biuro Informacji Gospodarczej S.A. dostępny na chronpesel.pl

Skorzystanie z zastrzeżenia w jednym z tych rozwiązań nie obejmuje wszystkich instytucji finansowych a jedynie tych, które współpracują z daną firmą i w dwóch przypadkach wiąże się z opłatami.

Jakie przepisy ustaw zostały zmienione w związku z wprowadzeniem zastrzeżenia numeru PESEL?

Wprowadzenie możliwości zastrzeżenia numeru PESEL było wynikiem zmiany przepisów w polskim systemie prawnym. Zmiana ta została wprowadzona ustawą z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości. Ustawa ta wprowadziła nowe regulacje dotyczące Rejestru PESEL, umożliwiając osobom pełnoletnim zastrzeżenie swojego numeru PESEL w celu ochrony przed nadużyciami.

Zmiany te wpłynęły na kilka ustaw, w tym między innymi na:

• Ustawę z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności, która reguluje kwestie związane z rejestrem PESEL oraz zasadami jego zastrzegania i cofania zastrzeżeń.
• Ustawę o dowodach osobistych, która ma związek z wydawaniem i unieważnianiem dokumentów tożsamości oraz zastosowaniem numeru PESEL w tych dokumentach.
• Ustawy sektorowe dotyczące instytucji finansowych, które muszą dostosować swoje procedury weryfikacji tożsamości klientów, biorąc pod uwagę możliwość zastrzeżenia numeru PESEL.

Wpływ zastrzeżenia PESEL na systemy instytucji finansowych

Firmy działające w sektorze finansowym, muszą dostosować swoje wewnętrzne systemy do nowych przepisów. Od 1 czerwca 2024 roku mają one obowiązek weryfikować, czy numer PESEL klienta został zastrzeżony przed zawarciem umów np. kredytowych. Firmy, które nie dostosują się do tych wytycznych, będą narażone na konsekwencje prawne. Zastrzeżenie numeru PESEL ma na celu ochronę danych osobowych i zwiększenie bezpieczeństwa w transakcjach cywilnoprawnych, ograniczając ryzyko oszustw finansowych. Weryfikacja zastrzeżenia numeru PESEL staje się więc niezbędnym elementem procedur operacyjnych instytucji finansowych.

Najczęściej zadawane pytania

Nowe regulacje dotyczące zastrzeżenia numeru PESEL, które wchodzą w życie od 1 czerwca 2024 roku, wprowadzają istotne zmiany w sposobie ochrony danych osobowych. Poniższe pytania i odpowiedzi mają na celu wyjaśnienie kluczowych aspektów tych przepisów.