Getin Noble Bank, niegdyś symbol sukcesu i dynamicznego rozwoju na polskim rynku finansowym, w ostatnich latach borykał się z narastającymi problemami finansowymi. Upadek tej instytucji, choć dla wielu zaskakujący, stanowił kulminację szeregu niekorzystnych zdarzeń, które doprowadziły do decyzji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG) o przymusowej restrukturyzacji. Decyzja ta, choć podjęta w celu ochrony stabilności sektora finansowego, wywołała falę niepewności i pytań wśród klientów banku.
Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie złożonego procesu restrukturyzacji Getin Banku, wyjaśnienie przyczyn tej decyzji oraz, co najważniejsze, przedstawienie praw i możliwości działania w obliczu zaistniałej sytuacji.
Kluczowe informacje warte zapamiętania – Wyrok TSUE w sprawie C-118/23:
- Decyzja o przymusowej restrukturyzacji Getin Banku była ostateczna, ale klienci i akcjonariusze mają prawo dochodzić roszczeń i odszkodowań.
- Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-118/23 ma kluczowe znaczenie, ponieważ podkreśla konieczność szybkiego rozpatrywania skarg i zapobiegania nadmiernym opóźnieniom spowodowanym łączeniem spraw.
- Przypadek Getin Banku stanowi przestrogę dla całego sektora bankowego, wskazując na potrzebę przestrzegania wymogów kapitałowych i zapewniania skutecznej ochrony prawnej klientom.
Geneza kryzysu: Dlaczego Getin Noble Bank został zrestrukturyzowany?
Proces restrukturyzacji instytucji kredytowych składa się z kilku kluczowych etapów, w tym oceny sytuacji finansowej instytucji, podejmowania decyzji o wprowadzeniu działań naprawczych oraz, w razie potrzeby, przeprowadzenia uporządkowanej likwidacji. Rola BFG jest nieoceniona w tym procesie, gdyż to on podejmuje decyzje o wszczęciu procedur restrukturyzacyjnych.
Głównym powodem problemów finansowych Getin Banku było nieprzestrzeganie przez bank wymogów kapitałowych określonych w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013. Komisja Nadzoru Finansowego (KNF), sprawująca nadzór nad rynkiem finansowym w Polsce, w tym nadzór bankowy, ustanowiła w Getin Banku kuratora w celu poprawy sytuacji finansowej instytucji. Pomimo podjętych działań, bank nie zdołał przywrócić swojej stabilności finansowej, co ostatecznie doprowadziło do decyzji BFG o wszczęciu przymusowej restrukturyzacji.
Jaki jest główny przedmiot sprawy C-118/23 przed TSUE?
Głównym przedmiotem sprawy C-118/23 w sprawie Getin Noble Banku jest wątpliwość co do zgodności z prawem Unii Europejskiej (UE) polskiego prawa regulującego proces przymusowej restrukturyzacji banków, a w szczególności skuteczność ochrony prawnej przysługującej osobom, których decyzja o restrukturyzacji dotyczy.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, rozpatrując tysiące skarg na decyzję Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (BFG) o przymusowej restrukturyzacji Getin Noble Banku, zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z pytaniami prejudycjalnymi dotyczącymi:
- Obowiązku łączenia wszystkich skarg na decyzję administracyjną (art. 111 § 1 polskiej ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi), który w praktyce uniemożliwia rozpatrzenie sprawy w rozsądnym terminie, co narusza art. 47 Karty Praw Podstawowych UE.
- Konieczności zapewnienia skutecznej ochrony prawnej wszystkim osobom, których dotyczy decyzja o restrukturyzacji, a nie tylko organowi instytucji objętej procedurą, co wynika z art. 85 ust. 3 dyrektywy 2014/59.
- Spełnienia wymogu niezależności operacyjnej organu ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, który w polskim systemie prawnym jest reprezentowany przez BFG, pełniący jednocześnie funkcje gwaranta depozytów, tymczasowego administratora i organu restrukturyzacyjnego (art. 3 ust. 3 dyrektywy 2014/59).
Wątpliwości sądu krajowego wskazują na potencjalny konflikt pomiędzy polskim prawem a przepisami UE, który może negatywnie wpływać na ochronę praw osób objętych decyzjami o przymusowej restrukturyzacji banków.
Prawa w obliczu restrukturyzacji: Jakie kroki można podjąć?
W zależności od statusu – akcjonariusza, obligatariusza, wierzyciela czy klienta Getin Banku – przysługują różne prawa i możliwości działania.
Przede wszystkim, dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE ustanawiająca ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych gwarantuje prawo do skutecznego środka prawnego. W polskim systemie prawnym oznacza to możliwość zaskarżenia decyzji BFG o przymusowej restrukturyzacji do sądu administracyjnego.
Warto zaznaczyć, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w swoim wyroku w sprawie C-118/23 podkreślił znaczenie szybkiego rozpatrywania skarg na decyzje o restrukturyzacji banków, aby zapewnić poszanowanie prawa do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie.
TSUE zwrócił również uwagę na problem łączenia skarg na decyzje o restrukturyzacji, co może prowadzić do znacznych opóźnień w rozpoznaniu sprawy. Wyrok TSUE stanowi ważną wskazówkę dla polskich sądów administracyjnych, które powinny dążyć do zapewnienia sprawnego i efektywnego rozpatrywania skarg w tego typu sprawach.
Należy pamiętać, że prawomocny wyrok sądu administracyjnego stwierdzający wydanie przez BFG decyzji z naruszeniem prawa ma skutek erga omnes. Oznacza to, że wyrok ten będzie wiążący nie tylko dla stron postępowania, ale również dla innych osób, których interes prawny został naruszony decyzją BFG.
W przypadku poniesienia strat w wyniku restrukturyzacji Getin Banku, przysługuje prawo do dochodzenia odszkodowania od BFG. Należy jednak pamiętać, że odpowiedzialność odszkodowawcza BFG jest ograniczona do wysokości poniesionej straty.
Czy polskie prawo gwarantuje skuteczną ochronę prawną zgodnie z prawem UE?
Polskie prawo wdraża dyrektywę 2014/59, ale istnieją pewne wątpliwości co do tego, czy w pełni gwarantuje skuteczną ochronę prawną zgodną z prawem UE. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w wyroku z 12 grudnia 2024 r. w sprawie C-118/23 Getin Noble Bank S.A. przeciwko Bankowemu Funduszowi Gwarancyjnemu (BFG) odniósł się do tych wątpliwości.
Głównym problemem jest przepis art. 111 § 1 polskiej ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, który zobowiązuje sąd do połączenia wszystkich skarg na decyzję administracyjną, w tym decyzje o przymusowej restrukturyzacji banków. W przypadku Getin Noble Banku, gdzie złożono tysiące skarg, łączne ich rozpatrywanie mogłoby doprowadzić do wydania wyroku po upływie wielu lat, co jest sprzeczne z prawem do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie gwarantowanym przez art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej.
TSUE stwierdził, że taki przepis krajowy może stać na przeszkodzie przeprowadzeniu jakiejkolwiek kontroli sądowej przed upływem kilku lat, co jest sprzeczne z prawem do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie. W związku z tym sąd krajowy powinien, w razie potrzeby, odstąpić od stosowania przepisów krajowego prawa procesowego, które uniemożliwiają mu rozłączenie skarg, jeżeli przepisy te nie mogą być interpretowane w sposób zapewniający przestrzeganie prawa do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie.
TSUE wskazał również na konieczność zapewnienia skutecznej ochrony sądowej wszystkim osobom, których dotyczy decyzja o przymusowej restrukturyzacji, a nie tylko organowi instytucji objętej procedurą. Oddalenie skargi wniesionej przez radę nadzorczą banku nie oznacza, że prawa innych osób, np. akcjonariuszy, zostały również należycie chronione. Każda osoba ma prawo do przedstawienia swoich argumentów i uzyskania wyroku z uzasadnieniem.
Kolejną kwestią poruszoną przez TSUE jest konieczność zapewnienia niezależności operacyjnej organu ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. W polskim systemie prawnym BFG pełni funkcje zarówno gwaranta depozytów, jak i organu restrukturyzacyjnego, co może stwarzać konflikt interesów. TSUE stwierdził, że konieczne jest wprowadzenie odpowiednich uzgodnień strukturalnych, aby zapewnić niezależność operacyjną BFG w tych dwóch rolach.
Podsumowując, polskie prawo, mimo że wdraża dyrektywę 2014/59, nie w pełni gwarantuje skuteczną ochronę prawną w przypadku przymusowej restrukturyzacji banków. Wyrok TSUE w sprawie Getin Noble Banku wskazuje na konieczność zmian w prawie, aby zapewnić:
- rozpatrzenie spraw w rozsądnym terminie,
- skuteczną ochronę prawną wszystkim osobom, których dotyczy decyzja,
- niezależność operacyjną organu restrukturyzacyjnego.
Dopiero po wprowadzeniu tych zmian można będzie jednoznacznie stwierdzić, że polskie prawo jest w pełni zgodne z wymogami prawa UE w tej dziedzinie.
Jak zapewnić niezależność organów restrukturyzacji, unikając konfliktów interesów?
Aby zapewnić niezależność organów restrukturyzacji i uniknąć konfliktów interesów, Dyrektywa 2014/59 nakłada obowiązek wprowadzenia odpowiednich uzgodnień strukturalnych. W przypadku gdy organ restrukturyzacji pełni jednocześnie inne funkcje, takie jak tymczasowy administrator lub gwarant depozytów, konieczne jest zagwarantowanie, że proces podejmowania decyzji dotyczących restrukturyzacji nie będzie podlegał wpływom niezwiązanym z tym zadaniem.
Środki, które można zastosować, to m.in.:
- Oddzielne tryby sprawozdawczości dla pracowników odpowiedzialnych za restrukturyzację i tych pełniących inne funkcje w organie.
- Strukturalne oddzielenie trybów sprawozdawczości dla pracowników zaangażowanych w restrukturyzację od tych dotyczących innych funkcji organu.
- Wprowadzenie przepisów wewnętrznych regulujących kwestie takie jak tajemnica zawodowa i wymiana informacji między różnymi działami organu.
Należy zaznaczyć, że dyrektywa nie wymaga tworzenia odrębnej jednostki decyzyjnej dla funkcji restrukturyzacyjnych. Dopuszczalne jest również, aby niektóre działy wewnętrzne, np. dział prawny, świadczyły usługi wsparcia zarówno dla pracowników zajmujących się restrukturyzacją, jak i dla innych działów, pod warunkiem zachowania poufności informacji.
Chociaż brak publikacji przepisów wewnętrznych nie powoduje automatycznej nieważności decyzji organu restrukturyzacji, to w przypadku skargi na taką decyzję organ musi wykazać, że pomimo braku publikacji, przepisy te były przestrzegane. Oznacza to, że decyzja została podjęta wyłącznie w celu realizacji celów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku w sprawie C-118/23 Getin Banku podkreślił znaczenie niezależności operacyjnej organów restrukturyzacji, zwracając uwagę na potencjalne konflikty interesów, gdy organ ten pełnił również funkcję tymczasowego administratora i gwaranta depozytów.
Getin Bank: Studium przypadku dla sektora bankowego
Przypadek Getin Banku stanowi ważną lekcję dla całego sektora bankowego w Polsce.
- Po pierwsze, podkreśla wagę przestrzegania wymogów kapitałowych i konieczność podejmowania skutecznych działań naprawczych w przypadku problemów finansowych.
- Po drugie, ukazuje złożoność procesu restrukturyzacji i znaczenie szybkiego działania ze strony organów nadzorczych i BFG.
- Po trzecie, zwraca uwagę na potrzebę zapewnienia skutecznej ochrony prawnej osobom poszkodowanym w wyniku restrukturyzacji banków.
Podsumowanie
Podsumowując, proces restrukturyzacji instytucji kredytowych jest złożonym zagadnieniem, które wymaga zrozumienia zarówno ram prawnych, jak i praktycznych aspektów. Deponenci i inwestorzy powinni być świadomi swoich praw oraz dostępnych środków ochrony, aby skutecznie zabezpieczyć swoje interesy w obliczu potencjalnych kryzysów finansowych.
Przymusowa restrukturyzacja Getin Banku to wydarzenie o dużym znaczeniu dla polskiego sektora finansowego.
W obliczu tak złożonej sytuacji, ważne jest, aby klienci, akcjonariusze, obligatariusze czy wierzyciele, byli świadomi swoich praw i możliwości działania.
