Nowa Dyrektywa PSD3: Projekt zmian w sektorze usług płatniczych w Polsce

Dyrektywa o usługach płatniczych (PSD2), ustanowiona w 2015 roku, stała się fundamentem jednolitego rynku płatności w Unii Europejskiej. Jej wdrożenie znacząco wpłynęło na sektor, promując innowacje, konkurencję i wzmocnioną ochronę konsumentów. Jednak dynamiczny rozwój rynku płatności, w szczególności w obszarach takich jak otwarta bankowość i płatności cyfrowe, ujawnił potrzebę dalszego dostosowania ram regulacyjnych. W odpowiedzi na te wyzwania Komisja Europejska przedstawiła propozycję PSD3, będącej efektem kompleksowego przeglądu stosowania i wpływu PSD2.

PSD3 nie stanowi rewolucji, a raczej ewolucję PSD2, skupiając się na precyzowaniu i udoskonalaniu istniejących przepisów w celu zapewnienia bezpieczeństwa, przejrzystości i konkurencji na rynku płatniczym, z jednoczesnym naciskiem na ochronę konsumentów. W niniejszej analizie przyjrzymy się kluczowym zmianom wprowadzonym przez PSD3, ich implikacjom dla interesariuszy rynku oraz szerszemu kontekstowi tej inicjatywy.

Główne cele PSD3

Doświadczenia z wdrażania Dyrektywy PSD2, pojawienie się nowych technologii oraz zmieniające się oczekiwania konsumentów wskazały na potrzebę dalszej ewolucji ram prawnych rynku płatniczego. W odpowiedzi na te zmiany, Komisja Europejska zaproponowała PSD3 (Payment Services Directive 3), która ma na celu dalsze wzmocnienie bezpieczeństwa, usprawnienie otwartej bankowości oraz ułatwienie dostępu do gotówki. 

Główne cele PSD3:

• Wzmocnienie bezpieczeństwa: Proponuje dalsze ulepszenia w zakresie SCA, skupiając się na zapobieganiu oszustwom, takim jak wyłudzanie przelewów (authorized push payment fraud).
• Usprawnienie otwartej bankowości: Propozycje mają na celu usprawnienie funkcjonowania otwartej bankowości poprzez lepszy dostęp do danych oraz wprowadzenie nowych funkcjonalności.
• Ułatwienie dostępu do gotówki: Proponuje ułatwienia w dostępie do gotówki, umożliwiając konsumentom wypłatę gotówki u sprzedawców bez konieczności dokonywania zakupu. 

Wprowadzenie dyrektywy będzie miało dalekosiężne konsekwencje dla rynku płatniczego, prowadząc do dalszego rozwoju innowacji, wzrostu konkurencji oraz pojawienia się nowych usług dla konsumentów.

PSD3 wejdzie w życie 20 dni po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Państwa członkowskie będą miały następnie 18 miesięcy na transpozycję dyrektywy do swoich przepisów krajowych. Oznacza to, że przepisy PSD3 zaczną obowiązywać najwcześniej od połowy 2026 roku.

Warto zauważyć, że niektóre przepisy, takie jak zmiany w dyrektywie o ostateczności rozrachunku, będą miały krótszy termin transpozycji – 6 miesięcy.

Należy również pamiętać, że PSD3 przewiduje okres przejściowy dla instytucji, które już działają na rynku na podstawie PSD2 i dyrektywy o pieniądzu elektronicznym. Pozwoli to tym instytucjom na dostosowanie się do nowych przepisów.

Doprecyzowanie definicji i uproszczenie procedur w PSD3

PSD3 wprowadza szereg zmian mających na celu doprecyzowanie definicji i usprawnienie procedur w celu zapewnienia jasności i spójności regulacji.

• Definicja „rachunku płatniczego”: Rozszerza definicję „rachunku płatniczego” w celu objęcia szerszego zakresu rachunków wykorzystywanych do przesyłania i otrzymywania środków. Jednocześnie, wyraźnie wyklucza rachunki oszczędnościowe z tej definicji, eliminując potencjalne niejasności interpretacyjne.
• Połączony system udzielania zezwoleń: Wprowadzenie zintegrowanego systemu udzielania zezwoleń dla instytucji płatniczych i instytucji pieniądza elektronicznego upraszcza procedurę dla podmiotów ubiegających się o zezwolenie.
• Wprowadzenie wymogu rejestracji dla operatorów bankomatów: Wprowadza uproszczoną procedurę rejestracji dla operatorów bankomatów, którzy nie prowadzą rachunków płatniczych ani nie świadczą innych usług płatniczych. Operatorzy ci będą zwolnieni z wymogów uzyskania zezwolenia jako instytucja płatnicza.
• Doprecyzowanie zasad współpracy między organami nadzoru: Doprecyzowuje zasady współpracy między właściwymi organami krajowymi, w tym w przypadku świadczenia usług transgranicznych. Wprowadza również możliwość zwrócenia się do EUNB o pomoc w przypadku sporów między organami, co ma usprawnić proces nadzoru.

Zmiany wprowadzone przez PSD3 w zakresie definicji i procedur mają na celu:

• Zwiększenie przejrzystości regulacji.
• Uproszczenie procedur dla podmiotów działających na rynku usług płatniczych.
• Usprawnienie nadzoru nad rynkiem i wzmocnienie współpracy między organami.

Oczekuje się, że te zmiany przyczynią się do dalszego rozwoju jednolitego rynku płatności w UE, a jednocześnie zapewnią wysoki poziom ochrony konsumentów.

Ułatwienia dla nowych graczy i wzmocniona ochrona środków dzięki Dyrektywie PSD3

PSD3 wprowadza zmiany mające na celu ułatwienie wejścia na rynek nowym graczom, takim jak dostawcy usług inicjowania płatności (PISP) i dostawcy usług dostępu do informacji o rachunku (AISP), przy jednoczesnym zapewnieniu wzmocnionej ochrony środków pieniężnych klientów.

• Kapitał założycielski: Przewiduje możliwość zastąpienia obowiązkowego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej kapitałem założycielskim dla PISP i AISP, co zmniejsza bariery wejścia dla tych podmiotów.
• Wzmocnienie ochrony środków pieniężnych: Wprowadza bardziej szczegółowe przepisy dotyczące ochrony środków pieniężnych użytkowników, zarówno w przypadku instytucji płatniczych świadczących usługi płatnicze, jak i usług związanych z pieniądzem elektronicznym. Dyrektywa precyzuje zasady segregacji i ochrony środków pieniężnych klientów, minimalizując ryzyko ich utraty w przypadku niewypłacalności dostawcy usług. Wprowadza również możliwość przechowywania środków pieniężnych w banku centralnym, co stanowi dodatkowy wariant ochrony.

Usprawnienia w nadzorze i współpracy transgranicznej według nowych przepisów PSD3

Dyrektywa PSD3 wprowadza szereg usprawnień w zakresie nadzoru nad rynkiem płatności i współpracy transgranicznej między organami regulacyjnymi. Najważniejsze z nich to:

Wzmocniona rola EUNB: PSD3 przyznaje Europejskiemu Urzędowi Nadzoru Bankowego (EUNB) bardziej aktywną rolę w nadzorze nad rynkiem płatności i koordynacji działań między właściwymi organami krajowymi. EUNB będzie m.in.:

• Prowadzić centralny rejestr instytucji płatniczych i dostawców usług płatniczych, w tym dostawców świadczących usługę inicjowania płatności (PISP) i dostawców świadczących usługę dostępu do informacji o rachunku (AISP).
• Opracowywać projekty regulacyjnych standardów technicznych RTS dotyczących współpracy i wymiany informacji między organami nadzoru.
• Pomagać w rozwiązywaniu sporów między właściwymi organami krajowymi, w przypadku gdy współpraca transgraniczna nie przebiega sprawnie.

Doprecyzowanie zasad współpracy transgranicznej: PSD3 doprecyzowuje zasady współpracy między właściwymi organami krajowymi w przypadku świadczenia usług płatniczych w wymiarze transgranicznym. Wprowadza m.in.:

• Szczegółowe przepisy dotyczące powiadamiania właściwych organów o zamiarze świadczenia usług w innym państwie członkowskim, w tym za pośrednictwem agentów, dystrybutorów lub oddziałów.
• Możliwość nakładania przez właściwe organy przyjmującego państwa członkowskiego wymogu okresowego sprawozdawania z działalności prowadzonej na ich terytorium.
• Możliwość żądania informacji ad hoc w przypadku podejrzenia nieprzestrzegania przepisów.
• Wymóg wyznaczenia centralnego punktu kontaktowego w przyjmującym państwie członkowskim przez instytucje płatnicze, które działają za pośrednictwem agentów i których siedziba zarządu znajduje się w innym państwie członkowskim.

Usprawnienie procedur nadzorczych: PSD3 wprowadza usprawnienia w procedurach nadzorczych, m.in. poprzez:

• Wprowadzenie 3-miesięcznego terminu dla właściwych organów na wydanie decyzji w sprawie wniosku o udzielenie zezwolenia.
• Rozszerzenie uprawnień właściwych organów w zakresie nakładania kar administracyjnych i środków administracyjnych w przypadku naruszenia przepisów.
• Wzmocnienie ochrony sygnalistów.

Utworzenie publicznie dostępnych rejestrów: PSD3 nakłada na EUNB i właściwe organy krajowe obowiązek prowadzenia publicznie dostępnych rejestrów instytucji płatniczych i dostawców usług płatniczych. Rejestry te będą zawierać m.in.:

• Nazwy i adresy podmiotów.
• Rodzaje świadczonych usług.
• Informacje o posiadanych zezwoleniach i rejestracjach.

Oczekuje się, że wprowadzone przez PSD3 usprawnienia w nadzorze i współpracy transgranicznej przyczynią się do:

• Skuteczniejszego monitorowania rynku płatności i zapobiegania nadużyciom.
• Harmonizacji przepisów i praktyk nadzorczych w poszczególnych państwach członkowskich.
• Zwiększenia zaufania konsumentów do usług płatniczych.
• Stworzenia bardziej konkurencyjnego i innowacyjnego rynku płatności w UE.

Wzmocniona ochrona konsumentów

PSD3 kładzie szczególny nacisk na wzmocnienie ochrony konsumentów, wprowadzając zmiany w zakresie silnego uwierzytelniania klienta (SCA) i przejrzystości informacji.

• Silne uwierzytelnianie klienta (SCA): Usprawnia stosowanie SCA, wprowadzając m.in. wymóg rozszerzenia weryfikacji IBAN na wszystkie polecenia przelewu. Dodatkowo, PSD3 zobowiązuje dostawców usług płatniczych do zapewnienia dostępności SCA dla wszystkich użytkowników, w tym osób z niepełnosprawnościami, co sprzyja inkluzywności finansowej.
• Przejrzystość informacji: Nakłada na dostawców usług płatniczych obowiązek dostarczania konsumentom jasnych i zrozumiałych informacji na temat usług płatniczych, w tym opłat, ryzyka i procedur reklamacyjnych.

Dyrektywa PSD3 kładzie silny nacisk na wzmocnioną ochronę konsumentów w obszarze usług płatniczych. Oto najważniejsze zmiany w tym zakresie:

• Usprawnienia w silnym uwierzytelnianiu klienta (SCA): Wprowadza usprawnienia w mechanizmach SCA, mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa transakcji i minimalizację ryzyka oszustw. Obejmują one m.in. rozszerzenie obowiązku weryfikacji IBAN na wszystkie przelewy (co minimalizuje ryzyko pomyłek i oszustw), a także wprowadzenie „panelu do zarządzania zezwoleniami”, umożliwiającego użytkownikom łatwe zarządzanie udzielonymi zezwoleniami na dostęp do danych w ramach otwartej bankowości.
• Wymóg informowania o oszustwach: Nakłada na dostawców usług płatniczych obowiązek dostarczania konsumentom jasnych i zrozumiałych informacji na temat oszustw związanych z płatnościami.
• Dostępność usług dla osób z niepełnosprawnościami: Zobowiązuje dostawców usług płatniczych do zapewnienia dostępności silnego uwierzytelniania klienta (SCA) dla użytkowników z niepełnosprawnościami, osób starszych i innych osób napotykających trudności w korzystaniu z SCA.
• Ulepszone prawa użytkowników i informacje: Rozszerza prawa użytkowników usług płatniczych i zwiększa przejrzystość informacji na temat tych usług. Obejmuje to m.in. wyraźniejsze informowanie o opłatach, łatwiejszy dostęp do danych o transakcjach i usprawnienie procedur reklamacyjnych.
• Zwiększenie dostępności gotówki: Wprowadza środki mające na celu zwiększenie dostępności gotówki dla konsumentów. W ramach tych działań, PSD3 zwalnia z wymogów uzyskania zezwolenia osoby fizyczne lub prawne zapewniające wypłatę gotówki w sklepach detalicznych, niezależnie od dokonania zakupu, pod warunkiem spełnienia określonych wymogów. Dodatkowo, PSD3 wprowadza możliwość oferowania usług wypłaty gotówki przez niezależnych operatorów bankomatów, którzy będą podlegać jedynie wymogowi rejestracji.

Celem tych zmian jest zapewnienie konsumentom wyższego poziomu bezpieczeństwa, przejrzystości i kontroli nad ich finansami.

Nowe wyzwania i możliwości dla firm dzięki regulacjom PSD3

Dyrektywa PSD3, wprowadzając szereg zmian w obszarze usług płatniczych, stawia przed firmami nowe wyzwania, ale jednocześnie otwiera przed nimi nowe możliwości.

Wyzwania:

• Dostosowanie do nowych przepisów: Firmy będą musiały dostosować swoje systemy i procedury do nowych wymogów PSD3, np. w zakresie silnego uwierzytelniania klienta (SCA), weryfikacji IBAN czy ochrony środków pieniężnych.
• Konkurencja ze strony nowych graczy: Ułatwienia dla nowych graczy na rynku, takie jak uproszczone procedury rejestracji czy możliwość zastąpienia ubezpieczenia kapitałem założycielskim, mogą zintensyfikować konkurencję, zmuszając firmy do innowacji i poszukiwania nowych rozwiązań.
• Współpraca z TPP: Rozwój otwartej bankowości będzie wymagał od firm współpracy z dostawcami usług inicjowania płatności (PISP) i dostawcami usług dostępu do informacji o rachunku (AISP) w zakresie udostępniania danych i zapewnienia bezpiecznego dostępu do rachunków.
• Cyberbezpieczeństwo: Wzrost znaczenia technologii cyfrowych w płatnościach zwiększa ryzyko cyberataków. Firmy będą musiały inwestować w bezpieczeństwo swoich systemów i danych, aby zapewnić ochronę przed oszustwami i utratą danych.
• Dostępność gotówki: Wprowadzenie możliwości świadczenia usług wypłaty gotówki przez sprzedawców detalicznych i niezależnych operatorów bankomatów może wpłynąć na model biznesowy tradycyjnych dostawców usług płatniczych.

Możliwości:

• Nowe rynki i usługi: Otwiera nowe możliwości dla firm w zakresie rozwoju innowacyjnych usług płatniczych, np. w obszarze płatności mobilnych, płatności natychmiastowych czy otwartej bankowości.
• Zwiększone zaufanie konsumentów: Wzmocnienie ochrony konsumentów może przyczynić się do wzrostu zaufania do usług płatniczych, co z kolei może stymulować rozwój rynku.
• Równe warunki działania: Harmonizacja przepisów i praktyk nadzorczych na poziomie UE stwarza równe warunki działania dla firm z różnych państw członkowskich.
• Uproszczone procedury: Uproszczenie procedur udzielania zezwoleń i rejestracji ułatwia firmom wejście na rynek i rozpoczęcie działalności.

PSD3 stawia przed firmami wyzwanie dostosowania się do nowych realiów, ale jednocześnie otwiera przed nimi perspektywę rozwoju i innowacji. Firmy, które szybko zareagują na zmiany i wykorzystają nowe możliwości, będą miały szansę na osiągnięcie sukcesu na dynamicznie rozwijającym się rynku usług płatniczych.

PSD3 w szerszym kontekście i perspektywy na przyszłość

PSD3 stanowi integralną część szerszej strategii UE w zakresie finansów cyfrowych, której celem jest promowanie innowacji, konkurencji i integracji rynku finansowego. Wdrożenie PSD3 będzie miało istotne znaczenie dla dalszego rozwoju jednolitego rynku płatności, wspierając zarówno bezpieczeństwo i ochronę konsumentów, jak i innowacje i konkurencję w sektorze.

PSD3, podobnie jak PSD2, zawiera klauzulę przeglądową, co wskazuje na długoterminową perspektywę rozwoju regulacji rynku płatniczego w UE. Komisja Europejska będzie monitorować wdrażanie i stosowanie PSD3, a w razie potrzeby dokonywać przeglądu i aktualizacji przepisów w celu zapewnienia ich adekwatności do dynamicznie zmieniającego się środowiska rynkowego.

Zmiany wprowadzone przez PSD3:

Najczęściej zadawane pytania