UOKiK sprawdza scoring kredytowy BIK – czy ogranicza konkurencję między bankami?

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) wszczął postępowanie wyjaśniające dotyczące modelu scoringowego Biura Informacji Kredytowej (BIK). Celem tego działania jest zbadanie, czy stosowany przez banki system oceny zdolności kredytowej nie ogranicza konkurencji na rynku kredytowym oraz czy nie wpływa negatywnie na konsumentów aktywnie poszukujących najlepszych ofert finansowania.

Mechanizm scoringowy BIK pod lupą UOKiK

BIK dokonuje oceny zdolności kredytowej konsumentów na podstawie różnorodnych danych, obejmujących między innymi historię spłat zobowiązań, aktualne zadłużenie, liczbę i rodzaj posiadanych kredytów oraz pożyczek. Kontrowersje wzbudza jednak fakt, że w procesie scoringowym uwzględniana jest również częstotliwość i liczba zapytań kredytowych składanych przez konsumenta.

Jak wskazuje UOKiK, samo złożenie zapytań ofertowych w wielu bankach w celu porównania warunków kredytowych może potencjalnie obniżyć ocenę punktową konsumenta w BIK . Taka sytuacja ma miejsce nawet wtedy, gdy klient ostatecznie nie zdecyduje się na zaciągnięcie żadnego zobowiązania.

Prezes UOKiK Tomasz Chróstny zauważa, że racjonalny konsument, pragnąc uzyskać najkorzystniejsze warunki kredytu, w tym zwłaszcza kredytu hipotecznego, naturalnie kieruje zapytania do wielu instytucji finansowych. Niejednokrotnie jednak nie jest on świadomy, że każde kolejne zapytanie może negatywnie wpłynąć na jego ocenę scoringową.

UOKiK porównuje tę praktykę do sytuacji na innych rynkach, gdzie zwrócenie się o wycenę do wielu ubezpieczycieli czy operatorów telekomunikacyjnych nie skutkuje wymianą informacji o kliencie i pogorszeniem warunków ofert.

Podejrzenia o ograniczenie konkurencji

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyraża poważne obawy, że model scoringowy BIK, poprzez uwzględnianie liczby zapytań kredytowych, może ograniczać konkurencję między bankami.

UOKiK prowadzi postępowanie wyjaśniające, aby ustalić, czy stosowany mechanizm nie prowadzi do niekonkurencyjnej wymiany informacji o zapytaniach klientów między podmiotami działającymi na rynku finansowym.

Zdaniem UOKiK, taki model może zniechęcać konsumentów do aktywnego porównywania ofert kredytowych, obawiając się pogorszenia swojej oceny zdolności kredytowej. Może to również ułatwiać bankom wymianę informacji o potencjalnych klientach i dyskryminować tych, którzy świadomie poszukują najkorzystniejszych warunków finansowych.

Szczególnie dotkliwe może to być dla osób ubiegających się o kredyt hipoteczny, które często działają w krótkim terminie związanym z rezerwacją nieruchomości i z tego powodu sprawdzają oferty w wielu bankach jednocześnie. Paradoksalnie, ich racjonalne zachowanie może skutkować obniżeniem oceny kredytowej i gorszymi warunkami kredytu lub nawet odmową jego udzielenia.

Podobna sytuacja dotyczy kredytów konsumenckich, gdzie wielokrotne zapytania o kredyt konsolidacyjny w krótkim czasie doprowadziły do znaczącego obniżenia scoringu klienta, pomimo braku zaległości w spłatach. Prezes Chróstny podkreśla, że „takie działanie przy ocenie zdolności kredytowej jest trudne do wytłumaczenia i może służyć innym celom aniżeli wyłącznie ocena standingu finansowego konsumenta”.

Możliwe działania Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wobec banków

Obecnie prowadzone przez UOKiK postępowanie ma charakter wyjaśniający i nie jest skierowane przeciwko konkretnym podmiotom. Jeśli jednak analiza wykaże nieprawidłowości i potwierdzi podejrzenia o ograniczenie konkurencji, UOKiK może wszcząć postępowanie antymonopolowe.

W przypadku potwierdzenia naruszeń, UOKiK może nałożyć na instytucje finansowe sankcje finansowe, których maksymalna wysokość może wynieść do 10% ich rocznego obrotu.

Urząd przypomina również o programie leniency, który umożliwia przedsiębiorstwom uczestniczącym w potencjalnie nielegalnych praktykach złagodzenie lub uniknięcie kar w zamian za współpracę i dostarczenie dowodów na istnienie niedozwolonego porozumienia. Dodatkowo, UOKiK prowadzi program pozyskiwania informacji od anonimowych sygnalistów.

Stanowisko BIK i ZBP dotyczące badania zdolności kredytowej konsumentów

W odpowiedzi na komunikat UOKiK, Biuro Informacji Kredytowej wyjaśniło, że scoring BIK jest wskaźnikiem oceniającym wiarygodność kredytową na podstawie historii kredytowej klienta. BIK podkreśla, że na ocenę punktową wpływają różne czynniki, w tym liczba składanych wniosków o produkty kredytowe. Jednakże, wnioski o ten sam rodzaj kredytu złożone w krótkim czasie (do 14 dni) są traktowane jako jedno zapytanie. BIK zaznacza, że klienci mogą porównywać oferty, a tylko pierwsze zapytanie o dany typ kredytu ma wpływ na scoring. BIK podkreśla również, że nie dokonuje oceny zdolności kredytowej ani nie podejmuje decyzji o udzieleniu kredytu.

Prezes Związku Banków Polskich Tadeusz Białek zaznaczył, że zdolność kredytowa i scoring BIK to odrębne kategorie. Potwierdził, że wnioski o ten sam rodzaj kredytu złożone w ciągu 14 dni są traktowane jako jedno zapytanie przez BIK. Zauważył jednak, że częste i gwałtowne poszukiwanie kredytu może wiązać się z podwyższonym ryzykiem spłaty. Dodał, że modele scoringowe banków dążą do równowagi między odzwierciedleniem ryzyka a umożliwieniem porównywania ofert, a ostateczna decyzja kredytowa zależy od wielu czynników i instytucji finansującej.

Podsumowanie

Postępowanie wyjaśniające UOKiK ma na celu dogłębne zbadanie, czy model scoringowy BIK nie ogranicza konkurencji na rynku kredytowym i czy nie działa na niekorzyść konsumentów poszukujących finansowania. Wyniki tego postępowania mogą mieć istotne konsekwencje zarówno dla banków, jak i dla konsumentów, potencjalnie prowadząc do zmian w sposobie oceny zdolności kredytowej i funkcjonowania rynku kredytowego w Polsce.

Słownik kluczowych terminów

• Antykonkurencyjna wymiana informacji: Działanie polegające na wymianie informacji między przedsiębiorcami, które może prowadzić do ograniczenia konkurencji, np. poprzez koordynowanie ich zachowań na rynku
• BIK (Biuro Informacji Kredytowej): Instytucja gromadząca i udostępniająca dane o historii kredytowej klientów banków i innych instytucji finansowych w Polsce.
• Model scoringowy: System oceny zdolności kredytowej klientów, wykorzystujący różne dane i czynniki do przewidywania prawdopodobieństwa spłaty zobowiązań finansowych. W przypadku BIK uwzględnia m.in. historię spłat, zadłużenie i liczbę zapytań kredytowych.
• Zdolność kredytowa: Ocena możliwości finansowych danego podmiotu (osoby fizycznej lub prawnej) do spłaty zaciągniętego zobowiązania kredytowego wraz z należnymi odsetkami i innymi opłatami.
• Zapytanie kredytowe: Oficjalne zapytanie złożone przez potencjalnego kredytobiorcę do banku lub innej instytucji finansowej w celu uzyskania oferty kredytowej.
• UOKiK (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów): Centralny organ administracji rządowej w Polsce, którego zadaniem jest ochrona konkurencji i interesów konsumentów.
• Praktyka ograniczająca konkurencję: Działanie przedsiębiorcy lub porozumienie między przedsiębiorcami, które ma na celu lub skutkuje ograniczeniem konkurencji na danym rynku.
• Postępowanie wyjaśniające: Wstępne postępowanie prowadzone przez UOKiK w celu zbadania, czy istnieją podstawy do wszczęcia postępowania antymonopolowego.
• Postępowanie antymonopolowe: Formalne postępowanie prowadzone przez UOKiK w przypadku podejrzenia naruszenia przepisów dotyczących ochrony konkurencji.
• Sankcja finansowa: Kara pieniężna nałożona przez UOKiK na przedsiębiorcę za naruszenie przepisów o ochronie konkurencji.

Najczęściej zadawane pytania – UOKiK sprawdza scoring kredytowy BIK

.