Szara lista FATF październik 2025: Co usunięcie RPA i Nigerii oznacza dla polskich firm?

Szara lista FATF październik 2025: Co usunięcie RPA i Nigerii oznacza dla polskich firm?

Czy wczorajsze jurysdykcje wysokiego ryzyka są dziś bezpiecznymi partnerami handlowymi? Ostatnia decyzja Financial Action Task Force (FATF) z 24 października 2025 roku zmusza polskie działy compliance do natychmiastowej odpowiedzi na to pytanie. Podczas kluczowej sesji plenarnej, globalny organ nadzorujący walkę z praniem pieniędzy ogłosił usunięcie czterech państw afrykańskich – Republiki Południowej Afryki, Nigerii, Mozambiku i Burkina Faso – z listy jurysdykcji objętych wzmożonym monitoringiem. Co istotne, do listy nie dodano żadnych nowych krajów. 

Ta zmiana, choć pozornie pozytywna, tworzy nowe wyzwania i obowiązki dla polskich instytucji. Celem tego artykułu jest dogłębna analiza tych zmian oraz dostarczenie praktycznego, krok po kroku, przewodnika dla polskich instytucji obowiązanych, jak zaktualizować swoje oceny ryzyka i procedury zgodności w świetle wytycznych FATF i obowiązującego polskiego prawa.

Kluczowe wnioski – Szara Lista FATF Październik 2025:
  • Jakie kraje usunięto z Szarej Listy FATF 24 października 2025?

    FATF usunął z listy jurysdykcji objętych wzmożonym monitoringiem Republikę Południowej Afryki, Nigerię, Mozambik oraz Burkina Faso po pomyślnym wdrożeniu ich planów działania w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML/CFT).

  • Czy usunięcie kraju z listy FATF automatycznie obniża jego ryzyko dla polskich firm?

    Tak, sygnalizuje to znaczną poprawę, ale polskie instytucje obowiązane muszą przeprowadzić własną ocenę ryzyka. Kluczowa jest aktualizacja wewnętrznych matryc ryzyka geograficznego i dostosowanie środków należytej staranności w oparciu o analizę.

  • Czy lista FATF jest prawnie wiążąca w Polsce?

    Niebezpośrednio. Prawnie wiążący jest wykaz państw trzecich wysokiego ryzyka publikowany przez Komisję Europejską. Lista FATF jest kluczowym wskaźnikiem, ale formalne zmiany w obowiązkach EDD następują po aktualizacji listy UE.

  • Co to oznacza dla transakcji z RPA i Nigerią?

    Oznacza to potencjalne zmniejszenie kosztów transakcyjnych, szybsze przetwarzanie płatności i odejście od automatycznego stosowania wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego (EDD) na rzecz podejścia opartego na ryzyku (RBA).

Czym dokładnie jest Szara Lista FATF i dlaczego ma znaczenie?

Zrozumienie mechanizmów działania FATF jest fundamentem skutecznego zarządzania ryzykiem AML/CFT. Listy publikowane przez tę organizację nie są arbitralnymi rankingami, lecz wynikiem dogłębnych, wzajemnych ocen i monitoringu.

Reklama

Jaka jest oficjalna definicja Szarej Listy FATF?

Szara Lista FATF, oficjalnie nazywana „Jurysdykcjami objętymi wzmożonym monitoringiem” (Jurisdictions under Increased Monitoring), to publiczny wykaz krajów, które zobowiązały się do usunięcia strategicznych braków w swoich systemach przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML/CFT). Kluczowym elementem tej definicji jest fakt, że kraje te aktywnie współpracują z FATF w celu wdrożenia uzgodnionego planu działania w określonych ramach czasowych. Umieszczenie na tej liście nie jest więc jedynie karą, ale początkiem formalnego, monitorowanego procesu naprawczego.

Proces funkcjonowania szarej listy:

  1. Identyfikacja niedociągnięć: FATF identyfikuje kraje ze strategicznymi brakami w systemach AML/CFT/CPF.
  2. Plan działania: W ścisłej współpracy z FATF opracowywany jest plan działania, który kraj zobowiązuje się wdrożyć.
  3. Zwiększony monitoring: Postępy w implementacji planu są intensywnie monitorowane przez FATF i FATF-style regional bodies (FSRBs).
  4. Regularne oceny i publikacje: FATF regularnie ocenia postępy krajów pod zwiększonym nadzorem. Po każdym posiedzeniu plenarnym, które odbywa się trzy razy w roku (w lutym, czerwcu i październiku), FATF publikuje oświadczenia zawierające krótkie podsumowania podjętych działań i listę strategicznych braków, które nadal wymagają rozwiązania.
Co to jest szara lista FATF i jak funkcjonuje

Czym różni się Szara Lista od Czarnej Listy FATF?

Czarna Lista FATF, formalnie „Jurysdykcje wysokiego ryzyka podlegające wezwaniu do działania” (High-Risk Jurisdictions subject to a Call for Action), obejmuje kraje z poważnymi i niezaadresowanymi brakami w systemach AML/CFT, wobec których FATF wzywa do stosowania wzmożonych środków należytej staranności (EDD), a w najpoważniejszych przypadkach nawet środków zaradczych (counter-measures). Podstawowa różnica leży w postawie danego kraju: jurysdykcje z Szarej Listy wykazują polityczną wolę reformy i współpracują, podczas gdy te z Czarnej Listy są uznawane za niechętne do współpracy. Obecnie na Czarnej Liście znajdują się Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna, Iran i Mjanma.

Warto zauważyć, że choć FATF formalnie nie wzywa do stosowania EDD wobec wszystkich krajów z Szarej Listy, globalny rynek finansowy często interpretuje samą obecność na liście jako silny sygnał podwyższonego ryzyka. Prowadzi to do realnych konsekwencji ekonomicznych, takich jak zwiększone koszty transakcyjne, trudności w uzyskaniu finansowania czy ograniczenie inwestycji zagranicznych.

Reklama

Dlaczego kraje trafiają na Szarą Listę FATF? Kluczowe Niedociągnięcia Strategiczne

Kraje trafiają na szarą listę FATF, ponieważ wykazują strategiczne niedociągnięcia w swoich systemach AML/CFT/CPF. Są to istotne braki, które utrudniają efektywne przeciwdziałanie praniu pieniędzy, finansowaniu terroryzmu i finansowaniu proliferacji.

Do najczęstszych przyczyn umieszczania krajów na szarej liście należą:

  • Niewystarczające ramy prawne i regulacyjne w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
  • Problemy z efektywnym egzekwowaniem obowiązujących przepisów przez właściwe organy.
  • Brak skutecznych mechanizmów współpracy i wymiany informacji na poziomie krajowym i międzynarodowym.
  • Niewystarczający nadzór i kontrola nad instytucjami finansowymi oraz innymi podmiotami zobowiązanymi do stosowania środków przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

FATF dokonuje przeglądu jurysdykcji na podstawie zidentyfikowanych zagrożeń, podatności lub szczególnych ryzyk. Kraj może zostać poddany przeglądowi, gdy:

  • Nie uczestniczy w regionalnym organie wzorowanym na FATF (FSRB) lub nie publikuje w terminie wyników wzajemnej oceny.
  • Zostanie nominowany przez członka FATF lub FSRB na podstawie konkretnych ryzyk lub zagrożeń związanych z praniem pieniędzy, finansowaniem terroryzmu lub finansowaniem proliferacji.
  • Osiągnie słabe wyniki w swojej wzajemnej ocenie, w tym określony próg ocen „niezgodny” (NC) lub „częściowo zgodny” (PC) w zakresie zgodności technicznej lub niski poziom skuteczności w kluczowych obszarach.
Co to jest szara lista FATF i jak funkcjonuje

Analiza zmian Szarej Listy z 24 października 2025: Kto opuścił listę?

Sesja plenarna FATF w październiku 2025 roku przyniosła znaczące zmiany, które odzwierciedlają postępy poczynione przez kilka państw w zakresie wzmacniania swoich ram prawnych i instytucjonalnych AML/CFT.

Reklama

Jakie są kluczowe decyzje z sesji plenarnej FATF?

Kluczową decyzją sesji plenarnej FATF z 24 października 2025 było usunięcie z Szarej Listy czterech państw: Republiki Południowej Afryki, Nigerii, Mozambiku i Burkina Faso, przy jednoczesnym braku dodania nowych jurysdykcji do listy. FATF w swoim oficjalnym komunikacie pogratulował tym jurysdykcjom pozytywnych postępów i potwierdził, że pomyślnie wdrożyły one swoje plany działania w uzgodnionych ramach czasowych. Decyzje te zostały podjęte po udanych wizytach na miejscu, które zweryfikowały faktyczną implementację i trwałość wprowadzonych reform.

Jednoczesne usunięcie czterech krajów afrykańskich, co stanowi jedną z największych jednorazowych grup usunięć w ostatnich latach, może sygnalizować sukces modelu zaangażowania FATF na tym kontynencie. Może to również odzwierciedlać niedawną zmianę w kryteriach priorytetyzacji FATF, która kładzie większy nacisk na jurysdykcje o znaczeniu systemowym dla globalnego systemu finansowego, dając jednocześnie krajom słabiej rozwiniętym więcej czasu na wdrożenie reform. Dla specjalistów ds. compliance oznacza to, że przyszłe umieszczenie nowego kraju na liście, zwłaszcza o znaczących powiązaniach finansowych, będzie jeszcze silniejszym negatywnym sygnałem ryzyka.

Aktualna Szara Lista FATF (stan na 24.10.2025)

Po październikowych zmianach, na liście jurysdykcji objętych wzmożonym monitoringiem FATF pozostaje 20 państw.

Jurysdykcje objęte wzmożonym monitoringiem FATF

Reklama
  • Algieria
  • Angola
  • Boliwia
  • Bułgaria
  • Demokratyczna Republika Konga
  • Haiti
  • Jemen
  • Kamerun
  • Kenia
  • Laos
  • Liban
  • Monako
  • Namibia
  • Nepal
  • Południowy Sudan
  • Syria
  • Wenezuela
  • Wietnam
  • Wybrzeże Kości Słoniowej
  • Wyspy Dziewicze (Wielka Brytania)

Znaczenie Szarej Listy FATF: Wpływ na globalne bezpieczeństwo finansowe

Szara lista FATF odgrywa kluczową rolę w globalnych wysiłkach na rzecz zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Jej znaczenie manifestuje się w kilku wymiarach:

  • Wzmacnianie presji międzynarodowej: Umieszczenie kraju na szarej liście generuje znaczącą presję polityczną i ekonomiczną, co motywuje rządy do priorytetowego traktowania reform w obszarze AML/CFT/CPF.
  • Ułatwianie oceny ryzyka: Informacja o jurysdykcjach pod zwiększonym nadzorem umożliwia innym krajom i instytucjom finansowym lepszą identyfikację i ocenę ryzyka związanego z transakcjami i relacjami biznesowymi z tymi krajami. Pozwala to na stosowanie proporcjonalnych środków należytej staranności, zgodnie z podejściem opartym na ryzyku.
  • Promowanie współpracy międzynarodowej: Proces opracowywania i wdrażania planów działania stwarza platformę do dialogu i wymiany wiedzy między FATF, regionalnymi grupami FSRBs oraz krajami znajdującymi się na liście.
  • Podnoszenie globalnych standardów: Działania podejmowane przez kraje w celu wyeliminowania strategicznych niedociągnięć przyczyniają się do podniesienia ogólnego poziomu skuteczności systemów AML/CFT/CPF na świecie.
  • Zwiększanie transparentności: Publikacja listy informuje opinię publiczną oraz sektor prywatny o krajach, które wymagają wzmożonej uwagi w kontekście ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.
Znaczenie szarej listy FATF w walce z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu

Wpływ Szarej Listy FATF na gospodarkę i sektor finansowy: Praktyczne implikacje

Umieszczenie na szarej liście może wiązać się z potencjalnymi negatywnymi konsekwencjami ekonomicznymi dla danego kraju. Mogą to być:

  • Zwiększenie kosztów transakcyjnych.
  • Utrudnienia w dostępie do międzynarodowych rynków finansowych.
  • Potencjalne obniżenie ratingów kredytowych.
  • Ograniczenie napływu inwestycji zagranicznych.

FATF zachęca swoich członków i wszystkie jurysdykcje do uwzględniania informacji o krajach z szarej listy w swoich analizach ryzyka. Jednocześnie podkreśla, że kraje, rozważając działania oparte na swojej analizie ryzyka, powinny zapewnić, aby przepływy funduszy na pomoc humanitarną, legalną działalność organizacji non-profit (NPO) i przekazy pieniężne nie były zakłócane ani zniechęcane. Należy również uwzględniać międzynarodowe zobowiązania wynikające z Rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ 2761 (2024) dotyczącej wyłączeń humanitarnych z środków zamrażania aktywów nałożonych przez reżimy sankcji ONZ.

Reklama

Droga do zgodności: Analiza przypadków usunięcia z Szarej Listy FATF

Proces opuszczania Szarej Listy jest złożony i wymaga od państwa nie tylko uchwalenia nowych praw, ale przede wszystkim wykazania ich skutecznego egzekwowania. Analiza przypadków RPA i Nigerii dostarcza cennych informacji o tym, jakie działania są kluczowe dla odzyskania zaufania międzynarodowej społeczności finansowej.

Studium przypadku: Jak Republika Południowej Afryki odzyskała zaufanie FATF?

Republika Południowej Afryki odzyskała zaufanie FATF poprzez wdrożenie reform legislacyjnych, wzmocnienie instytucji odpowiedzialnych za ściganie przestępstw finansowych oraz znaczące zwiększenie liczby dochodzeń i oskarżeń w sprawach o pranie pieniędzy i finansowanie terroryzmu. Od momentu umieszczenia na liście w lutym 2023 roku, RPA podjęła intensywne działania w celu zaadresowania 22 zidentyfikowanych braków strategicznych. 

Kluczowe kroki obejmowały wzmocnienie zdolności dochodzeniowych i prokuratorskich wyspecjalizowanych jednostek, takich jak „Hawks” i Krajowy Urząd Prokuratorski (NPA), w zwalczaniu skomplikowanych przestępstw finansowych, w tym tych związanych z erą tzw. „zawłaszczania państwa” (state capture). Ponadto, kraj poczynił znaczne postępy w poprawie jakości i dostępności informacji o beneficjentach rzeczywistych oraz zacieśnił nadzór oparty na ryzyku nad podmiotami niefinansowymi (DNFBP), takimi jak agenci nieruchomości.

Sukces Nigerii: Kluczowe działania, które doprowadziły do usunięcia z listy

Nigeria została usunięta z Szarej Listy dzięki silnej woli politycznej, która przełożyła się na zaostrzenie przepisów AML/CFT, wzmocnienie systemów monitorowania transakcji i poprawę koordynacji międzyinstytucjonalnej. Podobnie jak RPA, Nigeria znalazła się na liście w lutym 2023 roku, a jej wyjście jest postrzegane jako dowód zaangażowania nowej administracji w spełnienie wymogów FATF. Oczekuje się, że usunięcie z listy przyniesie wymierne korzyści gospodarcze, w tym ułatwi przyciąganie inwestycji zagranicznych oraz usprawni przepływ przekazów pieniężnych od diaspory, które stanowią istotny element nigeryjskiej gospodarki. Dla nigeryjskich przedsiębiorstw oznacza to łatwiejszy dostęp do finansowania handlu i kredytów od zagranicznych pożyczkodawców.

Reklama

Studium Przypadku 2: Wzrost Zaufania do Chorwacji (Jurysdykcja usunięta z nadzoru)

Firma inwestycyjna „InvestSecure” rozważa rozszerzenie działalności na rynki Europy Środkowo-Wschodniej. Jeszcze niedawno Chorwacja znajdowała się na szarej liście FATF, co budziło pewne obawy. Jednakże, FATF w czerwcu 2025 roku ogłosił, że Chorwacja nie podlega już zwiększonemu monitoringowi, co jest efektem znaczącego postępu w poprawie jej reżimu AML/CFT. Chorwacja ukończyła krajową ocenę ryzyka, zwiększyła zasoby i zdolności analityczne FIU, usprawniła dochodzenia w sprawach prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, a także ustanowiła krajowe ramy dla ukierunkowanych sankcji finansowych.

Praktyczne konsekwencje dla polskich instytucji obowiązanych

Zmiany na szarej liście FATF nie są jedynie informacją o charakterze międzynarodowym; generują one konkretne obowiązki prawne i operacyjne dla wszystkich polskich instytucji obowiązanych, od banków po biura rachunkowe.

Reklama

Aktualizacja oceny ryzyka geograficznego: Obowiązek wynikający z Ustawy o AML

Zgodnie z art. 27 polskiej ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, instytucje obowiązane muszą niezwłocznie zaktualizować swoje oceny ryzyka geograficznego, uwzględniając usunięcie RPA, Nigerii, Mozambiku i Burkina Faso z listy FATF. Ustawa nakłada obowiązek identyfikacji, oceny i dokumentowania ryzyk związanych z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, a czynnik geograficzny jest jednym z kluczowych elementów tej analizy. Publikacje FATF są podstawowym i autorytatywnym źródłem informacji do przeprowadzania takiej oceny. Zaniechanie aktualizacji wewnętrznej matrycy ryzyka w odpowiedzi na tak istotną zmianę stanowi naruszenie obowiązków compliance.

Koniec z automatycznym EDD? Jak zmienić podejście do klientów z RPA i Nigerii

Usunięcie z Szarej Listy oznacza, że automatyczne stosowanie wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego (EDD) wobec wszystkich klientów i transakcji z tych krajów nie jest już uzasadnione; należy przejść na zindywidualizowaną ocenę opartą na ryzyku (RBA). Wcześniej, relacja z podmiotem z RPA mogła automatycznie uruchamiać procedurę EDD. Obecnie, decyzja o zastosowaniu wzmożonych środków powinna zależeć od innych czynników ryzyka, takich jak branża klienta, złożoność transakcji, jego struktura własnościowa czy nietypowe zachowanie. Zgodnie z art. 43 polskiej ustawy o AML, EDD stosuje się w przypadkach „wyższego ryzyka”. Decyzja FATF jest mocnym dowodem na to, że inherentne ryzyko na poziomie krajowym uległo obniżeniu.

Kluczowa różnica: Szara Lista FATF a wiążący wykaz państw trzecich wysokiego ryzyka UE

Dla polskich instytucji obowiązanych prawnie wiążący jest wykaz państw trzecich wysokiego ryzyka publikowany przez Komisję Europejską w formie rozporządzenia delegowanego, a nie bezpośrednio lista FATF. To najważniejszy niuans, który musi zrozumieć każdy Compliance Officer. Unia Europejska, tworząc swoją listę, wykorzystuje wykaz FATF jako punkt wyjścia, ale przeprowadza własną, autonomiczną ocenę i stosuje własną metodologię.

Proces ten powoduje opóźnienie czasowe. Pomiędzy decyzją FATF a jej odzwierciedleniem w Dzienniku Urzędowym UE może minąć kilka miesięcy. Oznacza to, że w momencie publikacji tego artykułu, RPA i Nigeria, choć usunięte z listy FATF, mogą wciąż formalnie figurować na wiążącej liście UE. Z prawnego punktu widzenia, do czasu publikacji nowego rozporządzenia delegowanego przez UE usuwającego te kraje, obowiązek stosowania EDD wynikający z polskiej ustawy (która odwołuje się do listy UE) technicznie nadal obowiązuje.

Reklama

Ta rozbieżność tworzy swoistą „szarą strefę compliance”. Podejście czysto reaktywne – czekanie na aktualizację unijnego prawa – jest bezpieczne, ale nieefektywne i ignoruje realną zmianę w krajobrazie ryzyka. Dojrzała funkcja compliance przyjmie podejście proaktywne: formalnie udokumentuje decyzję FATF jako istotną zmianę, zaktualizuje wewnętrzne oceny ryzyka i przygotuje się do natychmiastowej zmiany procedur w momencie publikacji rozporządzenia UE. Taka postawa świadczy o zaawansowanym rozumieniu dynamiki ryzyka i jest najlepszą praktyką.

Porównanie: Lista FATF vs. Wykaz państw trzecich wysokiego ryzyka UE (stan na 25.10.2025)

JurysdykcjaStatus na Szarej Liście FATF (24.10.2025)Status na Liście UE (ostatnia aktualizacja)Praktyczne implikacje dla Polskich Instytucji Obowiązanych
Republika Południowej AfrykiUsunięta z listyWciąż na liścieFormalny obowiązek EDD wciąż obowiązuje. Należy jednak zaktualizować wewnętrzną ocenę ryzyka i przygotować się do zmiany procedur po aktualizacji rozporządzenia UE.
NigeriaUsunięta z listyWciąż na liścieIdentyczne implikacje jak dla RPA. Należy monitorować Dziennik Urzędowy UE w poszukiwaniu nowego rozporządzenia delegowanego.
BułgariaNa liścieNa liścieObowiązek stosowania EDD jest jednoznaczny i wynika z obu list. Ryzyko pozostaje wysokie.
MozambikUsunięta z listyWciąż na liściePodobnie jak w przypadku RPA i Nigerii, należy oczekiwać na aktualizację listy UE, jednocześnie dostosowując wewnętrzną ocenę ryzyka.

Checklista działań dla Compliance Officera: Co zrobić dziś?

W obliczu ogłoszonych zmian, kluczowe jest podjęcie natychmiastowych i udokumentowanych działań. Poniższa checklista stanowi praktyczny przewodnik dla działów compliance.

  1. Poinformuj Zarząd i kluczowy personel: Przygotuj wewnętrzny komunikat o zmianach na liście FATF, wyjaśniając ich potencjalne implikacje dla firmy, a w szczególności kluczową różnicę między listą FATF a wiążącą listą UE.
  2. Zaktualizuj wewnętrzną ocenę ryzyka geograficznego: Formalnie udokumentuj obniżenie oceny ryzyka dla RPA, Nigerii, Mozambiku i Burkina Faso w swojej matrycy ryzyka, powołując się na oficjalną publikację FATF z 24 października 2025 roku.
  3. Zweryfikuj status na liście UE: Sprawdź najnowsze Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) 2016/1675 i jego nowelizacje. Potwierdź, że usunięte kraje wciąż formalnie znajdują się na wiążącej liście i udokumentuj ten fakt jako podstawę do tymczasowego utrzymania formalnych wymogów EDD.
  4. Dostosuj systemy monitorowania transakcji: Skonfiguruj ponownie systemy AML, aby transakcje z usuniętych krajów nie były już automatycznie flagowane jako najwyższego ryzyka. Zamiast tego, zastosuj bardziej zniuansowane reguły oparte na innych wskaźnikach ryzyka.
  5. Przegląd bazy klientów: Zidentyfikuj klientów powiązanych z czterema usuniętymi jurysdykcjami. Przeprowadź ponowną ocenę ich indywidualnego ryzyka (customer risk re-assessment), aby zdecydować, czy EDD jest nadal wymagane na podstawie innych czynników niż tylko geografia.
  6. Zaktualizuj wewnętrzne procedury i polityki: Zmień wewnętrzne procedury, aby odzwierciedlały nowe, oparte na ryzyku podejście do tych krajów, usuwając wszelkie zapisy o automatycznym stosowaniu EDD. Wprowadź zapis o konieczności monitorowania Dziennika Urzędowego UE.
  7. Zaplanuj szkolenie dla pracowników: Zorganizuj krótkie szkolenie dla pracowników pierwszej linii (front-office) i analityków, aby wyjaśnić im praktyczne zmiany w podejściu do klientów z tych jurysdykcji i podkreślić obecny dualizm prawny (różnica między listą FATF a UE).

Podsumowanie: Główne wnioski i perspektywy na przyszłość

Usunięcie Republiki Południowej Afryki, Nigerii, Mozambiku i Burkina Faso z Szarej Listy FATF to pozytywny sygnał, świadczący o ich determinacji w walce z przestępczością finansową. Dla polskich instytucji obowiązanych jest to moment, który wymaga nie tylko aktualizacji dokumentacji, ale przede wszystkim strategicznego przemyślenia swojego podejścia do ryzyka geograficznego.

Reklama

Kluczowym wnioskiem jest konieczność przyjęcia proaktywnej, udokumentowanej i zniuansowanej postawy. Zrozumienie fundamentalnej różnicy między wytycznymi FATF a prawnie wiążącymi regulacjami Unii Europejskiej jest absolutnie niezbędne do skutecznego i zgodnego z prawem zarządzania ryzykiem. W zmieniającym się świecie finansów, zdolność do ciągłego monitorowania i adaptacji nie jest już tylko dobrą praktyką – jest warunkiem przetrwania.

Glosariusz kluczowych terminów

  • Financial Action Task Force (FATF): Międzyrządowa organizacja ustanawiająca międzynarodowe standardy i promująca efektywne wdrażanie środków prawnych, regulacyjnych i operacyjnych w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy (AML), finansowaniu terroryzmu (CFT) oraz finansowaniu proliferacji broni masowego rażenia (CPF).
  • Szara Lista FATF (Jurysdykcje pod Zwiększonym Nadzorem): Lista krajów lub jurysdykcji zidentyfikowanych przez FATF jako posiadające strategiczne niedociągnięcia w swoich systemach AML/CFT/CPF, które zobowiązały się do ich naprawy pod zwiększonym nadzorem FATF.
  • Czarna Lista FATF (Jurysdykcje Wysokiego Ryzyka Podlegające Wezwaniu do Działania): Lista krajów lub jurysdykcji posiadających poważne strategiczne braki w swoich systemach przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, w stosunku do których FATF wzywa członków i inne jurysdykcje do podjęcia przeciwdziałań.
  • Przeciwdziałanie Praniu Pieniędzy (AML – Anti-Money Laundering): Zestaw procedur, praw i regulacji mających na celu uniemożliwienie generowania dochodów z działalności przestępczej i ukrywania ich prawdziwego źródła poprzez wprowadzenie ich do legalnego obiegu finansowego.
  • Finansowanie Terroryzmu (CFT – Counter-Terrorist Financing): Działania mające na celu zapobieganie i zwalczanie finansowania aktów terrorystycznych, organizacji terrorystycznych i terrorystów.
  • Finansowanie Proliferacji Broni Masowego Rażenia (CPF – Counter-Proliferation Financing): Działania mające na celu zapobieganie i zwalczanie finansowania produkcji, nabywania, posiadania, rozwoju, eksportu, transferu lub użycia broni masowego rażenia i związanych z nią materiałów.
  • Strategiczne Niedociągnięcia: Istotne braki w systemach AML/CFT/CPF danego kraju, które utrudniają efektywne przeciwdziałanie praniu pieniędzy, finansowaniu terroryzmu i finansowaniu proliferacji.
  • Plan Działania: Uzgodniony zestaw kroków, które kraj znajdujący się na szarej liście FATF zobowiązuje się wdrożyć w określonym czasie w celu wyeliminowania zidentyfikowanych strategicznych niedociągnięć.
  • Regionalne Grupy Wzorowane na FATF (FSRBs – FATF-Style Regional Bodies): Regionalne organizacje, które współpracują z FATF i przyjmują podobne standardy w zakresie AML/CFT/CPF na poziomie regionalnym.
  • Podejście Oparte na Ryzyku (RBA – Risk-Based Approach): Podejście do AML/CFT/CPF, w którym środki zapobiegawcze są proporcjonalne do zidentyfikowanego ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu

Najczęściej zadawane pytania – Szara Lista FATF

Jak często FATF aktualizuje swoje listy?

FATF aktualizuje swoje listy publicznie trzy razy w roku, po zakończeniu sesji plenarnych, które odbywają się zazwyczaj w lutym, czerwcu i październiku.

Czy usunięcie RPA z Szarej Listy oznacza, że transakcje z tym krajem są teraz całkowicie bezpieczne?

Nie. Oznacza to, że ryzyko na poziomie jurysdykcji zostało znacznie zredukowane, co potwierdził FATF. Każda transakcja i relacja z klientem nadal wymaga indywidualnej oceny ryzyka zgodnie z zasadą RBA (Risk-Based Approach), uwzględniającej inne czynniki, takie jak branża, struktura własnościowa czy charakter transakcji.

Moja firma prowadzi handel z Wietnamem, który jest na Szarej Liście. Czy muszę zerwać te relacje?

Nie. Obecność kraju na Szarej Liście nie jest zakazem prowadzenia działalności. Wymaga jednak stosowania wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego (EDD) i dokładnego, bieżącego monitorowania relacji w celu odpowiedniego zarządzania podwyższonym ryzykiem prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.

Reklama

Gdzie mogę znaleźć oficjalny, aktualny wykaz państw trzecich wysokiego ryzyka UE?

Oficjalny wykaz znajduje się w załączniku do Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) 2016/1675, które jest regularnie aktualizowane przez kolejne rozporządzenia. Należy zawsze sprawdzać najnowszą, skonsolidowaną wersję dostępną w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej lub na portalu EUR-Lex.

Czy te zasady dotyczą również biur rachunkowych i kancelarii prawnych?

Tak. Zgodnie z art. 2 ust. 1 polskiej ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, biura rachunkowe, doradcy podatkowi, adwokaci i radcowie prawni są instytucjami obowiązanymi i muszą stosować te same zasady oceny ryzyka geograficznego oraz środki należytej staranności co instytucje finansowe.

Jak kraje trafiają na szarą listę FATF?

FATF dokonuje przeglądu jurysdykcji na podstawie zidentyfikowanych zagrożeń, podatności lub szczególnych ryzyk. Kraj może zostać poddany przeglądowi, gdy: 1) nie uczestniczy w regionalnym organie wzorowanym na FATF (FSRB) lub nie publikuje w terminie wyników wzajemnej oceny; 2) zostanie nominowany przez członka FATF lub FSRB na podstawie konkretnych ryzyk lub zagrożeń związanych z praniem pieniędzy, finansowaniem terroryzmu lub finansowaniem proliferacji; lub 3) osiągnie słabe wyniki w swojej wzajemnej ocenie, w tym określony próg ocen „niezgodny” (NC) lub „częściowo zgodny” (PC) w zakresie zgodności technicznej lub niski poziom skuteczności w kluczowych obszarach.

Co oznacza dla kraju umieszczenie na szarej liście FATF?

Umieszczenie na szarej liście FATF sygnalizuje międzynarodowej społeczności finansowej, że dany kraj ma słabości w swoim reżimie AML/CFT/CPF. Może to prowadzić do zwiększonej kontroli transakcji finansowych z tym krajem, utrudnień w dostępie do międzynarodowych usług finansowych, a także potencjalnych negatywnych konsekwencji dla jego reputacji i inwestycji zagranicznych. Kraje z „szarej listy” zobowiązują się do wdrożenia planu działań uzgodnionego z FATF w celu usunięcia zidentyfikowanych braków.

Jak często FATF ocenia postępy krajów na „szarej liście” i jakie informacje są publikowane po tych przeglądach?

FATF regularnie ocenia postępy krajów znajdujących się pod zwiększonym nadzorem. Po każdym posiedzeniu plenarnym, które odbywa się trzy razy w roku (w lutym, czerwcu i październiku), FATF publikuje dwa oświadczenia. Oświadczenia te zawierają krótkie podsumowanie podjętych działań oraz listę strategicznych braków, które nadal wymagają rozwiązania. W proces monitorowania zaangażowane są również regionalne grupy wzorowane na FATF (FSRBs).

Reklama
Michał Koński
Michał Koński

Jestem autorem bloga Bankowe ABC i specjalistą z dwudziestoletnim doświadczeniem w zakresie analizy ryzyka kredytowego, zdobytym w Ford Credit Europe, będącym częścią Ford Motor Company. Moja wiedza obejmuje szeroki wachlarz produktów finansowych sektora motoryzacyjnego, w tym Trade Cycle Management, wymogi prawne, operacyjne, ocenę ryzyka, raportowanie oraz marketing.

Posiadam wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu prac analitycznych IT, zwłaszcza w analizie biznesowej i systemowej dotyczącej systemów do obsługi wniosków i przygotowywania dokumentacji kredytowej. Moje umiejętności obejmują tworzenie i dostosowywanie procedur bankowych oraz wewnętrznych instrukcji, a także narzędzi wspomagających proces oceny ryzyka kredytowego. Wdrażałem kluczowe regulacje prawne takie jak Rekomendacja T, Ustawa o Kredycie Konsumenckim, RODO oraz Ustawa o Przeciwdziałaniu Praniu Pieniędzy.

Artykuły: 538

Zapisz się na newslettera

Wprowadź swój adres e-mail poniżej, aby otrzymywać newslettera.

Wyrażam zgodę na przetwarzanie danych osobowych (adres e-mail) w celu otrzymywania wiadomości w ramach newslettera Bankowe ABC.
Zapisując się wyrażasz zgodę na otrzymywanie wiadomości drogą mailową. W celu uzyskania szczegółów zapoznaj się z polityką prywatności. Otrzymasz maksymalnie 2 wiadomości w miesiącu, bez reklam i spamu. Możesz wypisać się w każdej chwili.