Nowy Europejski Urząd AMLA – Anti-Money Laundering Authority / Europejski Urząd ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy

Nowa era nadzoru AML w Unii Europejskiej – Co oznacza powstanie AMLA?

Szacuje się, że około 1% rocznego produktu krajowego brutto Unii Europejskiej jest powiązany z podejrzaną działalnością finansową, co przekłada się na setki miliardów euro. Ta zatrważająca skala problemu, w połączeniu z serią głośnych, transgranicznych skandali związanych z praniem pieniędzy, które wstrząsnęły europejskim sektorem finansowym w ostatnich latach, obnażyła fundamentalne słabości dotychczasowego systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy (AML) i finansowaniu terroryzmu (CFT). Kluczowym mankamentem okazała się fragmentaryzacja przepisów. System oparty na dyrektywach, które każde państwo członkowskie musiało zaimplementować do swojego porządku prawnego, prowadził do istotnych rozbieżności w podejściu do nadzoru, egzekwowania prawa i interpretacji obowiązków. Ta niespójność tworzyła luki prawne, które były bezwzględnie wykorzystywane przez zorganizowane grupy przestępcze do transferowania nielegalnych środków przez granice państw o łagodniejszych reżimach.

W odpowiedzi na te wyzwania, 20 lipca 2021 roku Komisja Europejska przedstawiła ambitny pakiet legislacyjny, mający na celu gruntowną przebudowę i wzmocnienie unijnych ram AML/CFT. Jego fundament stanowią trzy filary:

1. Rozporządzenie ustanawiające nowy Urząd ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu (AMLA), który ma pełnić rolę centralnego organu nadzorczego i koordynacyjnego.
2. Nowe, bezpośrednio stosowane Rozporządzenie w sprawie AML/CFT (AMLR), tworzące jednolity zbiór przepisów (tzw. single rulebook), który zastąpi większość dotychczasowych, krajowych implementacji dyrektyw.
3. Szósta Dyrektywa AML (AMLD6), która harmonizuje aspekty instytucjonalne, takie jak uprawnienia krajowych nadzorców i jednostek analityki finansowej.

Stworzenie AMLA i jednolitego zbioru przepisów to nie jest kolejna kosmetyczna zmiana – to fundamentalna rewolucja w europejskim systemie AML. Oznacza ona przejście od modelu zdecentralizowanego, podatnego na lokalne interpretacje, do systemu scentralizowanego, opartego na jednolitych standardach i silnym, ponadnarodowym nadzorze.

Ten artykuł ma na celu dostarczenie kompleksowego i autorytatywnego przeglądu roli, zadań, struktury i wpływu AMLA na sektor finansowy, ze szczególnym uwzględnieniem perspektywy specjalistów AML. Dowiesz się, dlaczego powstała, co będzie jej głównym zadaniem, jak wpłynie na codzienną pracę instytucji finansowych i Jednostek Analityki Finansowej (JAF), oraz jak przygotować się na nadchodzące zmiany.

Czym Jest AMLA (Anti-Money Laundering Authority) i dlaczego powstała? Geneza i misja nowego unijnego nadzorcy

Urząd ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu to nowa, zdecentralizowana agencja Unii Europejskiej, której siedzibą został Frankfurt nad Menem. Została ona formalnie powołana do życia 26 czerwca 2024 roku na mocy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1620. Jej powstanie jest bezpośrednią konsekwencją przyznania przez unijnych prawodawców, że dotychczasowy model walki z przestępczością finansową okazał się niewystarczający.

Geneza Urzędu ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu jest głęboko zakorzeniona w niedoskonałościach systemu opartego na dyrektywach. Choć dyrektywy wyznaczały cele, które państwa członkowskie miały osiągnąć, pozostawiały im znaczną swobodę w wyborze formy i metod implementacji. Ta elastyczność, choć pożądana w innych obszarach prawa UE, w kontekście AML okazała się piętą achillesową. Prowadziła do powstania 27 różnych reżimów prawnych, z odmiennymi terminami wdrożenia, różnymi interpretacjami kluczowych pojęć (jak np. beneficjent rzeczywisty) i niejednolitym poziomem rygoryzmu nadzorczego.

Przestępcy finansowi, działający w skali międzynarodowej, nauczyli się perfekcyjnie wykorzystywać te różnice, kierując najbardziej ryzykowne operacje przez jurysdykcje postrzegane jako „najsłabsze ogniwa” w unijnym łańcuchu obrony. Głośne skandale, które ujawniły pranie pieniędzy na skalę miliardów euro w europejskich bankach, dobitnie pokazały, że krajowi nadzorcy często nie posiadali ani narzędzi, ani mandatu do skutecznej współpracy i reagowania na zagrożenia o charakterze transgranicznym.

Powstanie Urzędu ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu stanowi fundamentalne przesunięcie paradygmatu – od decentralizacji i koordynacji, do centralizacji i bezpośredniego nadzoru. Jest to historyczne przyznanie przez Unię Europejską, że w walce z globalną przestępczością finansową, pewien stopień suwerenności państw członkowskich w zakresie nadzoru musi zostać ograniczony na rzecz wspólnego, znacznie silniejszego mechanizmu.

Główne cele to:

• Przeciwdziałanie wykorzystywaniu unijnego systemu finansowego do prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.
• Przyczynianie się do identyfikacji i oceny ryzyka oraz zagrożeń związanych z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu na rynku wewnętrznym i poza nim.
• Zapewnienie wysokiej jakości nadzoru AML/CFT w całej Unii Europejskiej.
• Przyczynianie się do konwergencji praktyk nadzorczych w obszarze AML/CFT.
• Wspieranie i koordynowanie wymiany informacji między Jednostkami Analityki Finansowej (JAF) oraz między JAF a innymi właściwymi organami.

Struktura i uprawnienia AMLA: Kto będzie nadzorowany i w jaki sposób?

AMLA będzie funkcjonować w oparciu o innowacyjny, dwuwarstwowy model nadzoru, który łączy scentralizowaną, bezpośrednią kontrolę nad najistotniejszymi podmiotami z pośrednim, harmonizującym wpływem na cały pozostały rynek.

Nadzór bezpośredni: „Wyselekcjonowane podmioty obowiązane”

Centralnym elementem nowego systemu będzie bezpośredni nadzór AMLA nad ograniczoną liczbą (do 40) grup i podmiotów z sektora finansowego, które zostaną uznane za obarczone najwyższym ryzykiem prania pieniędzy i finansowania terroryzmu w skali Unii. Proces selekcji tych podmiotów będzie okresowy (co 3 lata) i oparty na obiektywnych, dwuetapowych kryteriach:

1. Kryterium geograficzne: Pod uwagę brane będą podmioty, które prowadzą działalność w co najmniej sześciu państwach członkowskich UE. Ten warunek ma na celu skoncentrowanie zasobów na instytucjach o prawdziwie transgranicznym charakterze, których działalność generuje największe ryzyka systemowe.
2. Kryterium ryzyka: Spośród podmiotów spełniających kryterium geograficzne, wybierze te o najwyższym profilu ryzyka rezydualnego (ryzyka pozostającego po zastosowaniu wewnętrznych mechanizmów kontrolnych). Ocena ta będzie dokonywana na podstawie zharmonizowanej metodologii.

Chociaż jest zbyt wcześnie, aby wskazać konkretne instytucje, można przypuszczać, że pod bezpośrednią lupę mogą trafić największe polskie banki o znaczącej obecności międzynarodowej (np. poprzez sieć oddziałów lub spółek zależnych w innych krajach UE), a także potencjalnie duże, transgraniczne instytucje płatnicze czy dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów.

Wobec tych „wyselekcjonowanych podmiotów”, będzie dysponować pełnym spektrum uprawnień nadzorczych, włączając w to możliwość prowadzenia inspekcji na miejscu i kontroli zdalnych, wydawania wiążących decyzji nakazujących podjęcie określonych działań oraz nakładania bezpośrednich, dotkliwych sankcji pieniężnych za naruszenia.

Analiza Przypadku: Instytucja Finansowa pod Bezpośrednim Nadzorem AMLA Wyobraźmy sobie dużą europejską grupę bankową, „EuroBank”, działającą w 15 państwach członkowskich, oferującą kompleksowe usługi bankowości korespondenckiej w jurysdykcjach wysokiego ryzyka. W corocznej ocenie ryzyka, na podstawie metodyki AMLA (art. 12 AMLAR), EuroBank został sklasyfikowany jako podmiot o wysokim profilu ryzyka ze względu na duży wolumen transakcji transgranicznych i specyfikę działalności. Interwencja AMLA:

1. Wybór do Nadzoru: EuroBank zostaje wpisany na listę „wybranych podmiotów zobowiązanych” pod bezpośredni nadzór, zgodnie z art. 13 AMLAR.
2. Powołanie WZN: AMLA tworzy Wspólny Zespół Nadzorczy (WZN) dla EuroBanku, składający się z ekspertów AMLA i przedstawicieli krajowych organów nadzoru, w których EuroBank prowadzi działalność.
3. Kontrola na Miejscu i Dochodzenie: WZN przeprowadza szczegółową kontrolę na miejscu w centrali EuroBanku i jego kluczowych oddziałach, analizując wewnętrzne polityki, procedury i kontrole AML/CFT (art. 19 AMLAR). W trakcie kontroli wykryte zostają systemowe słabości w monitoringu transakcji dotyczących kryptoaktywów, co prowadzi do stwierdzenia poważnych, powtarzających się naruszeń (art. 22 ust. 3 lit. a) AMLAR).
4. Środki Administracyjne i Kary: Rada Wykonawcza (art. 64 ust. 2 AMLAR) wydaje decyzję zobowiązującą EuroBank do natychmiastowego wzmocnienia wewnętrznych procedur i mechanizmów kontroli (art. 21 ust. 2 lit. b), art. 21 ust. 3 lit. b) AMLAR). Dodatkowo, za stwierdzone naruszenia, nakłada karę pieniężną, której wysokość zostaje skorygowana o czynniki obciążające, takie jak umyślność naruszenia i brak wcześniejszych działań naprawczych (art. 22 ust. 4 AMLAR).
5. Monitorowanie i Odpowiedzialność: AMLA monitoruje wdrażanie wymaganych działań i publikuje informacje o nałożonej karze (art. 25 AMLAR).

Nadzór pośredni: Wpływ na wszystkie pozostałe instytucje obowiązane

Nawet jeśli dana polska firma – na przykład biuro rachunkowe, kancelaria prawna czy dom aukcyjny – nie zostanie objęta bezpośrednim nadzorem AMLA, bardzo wyraźnie odczuje jej wpływ. Działalność AMLA w obszarze nadzoru pośredniego będzie bowiem polegała na ścisłej koordynacji i harmonizacji pracy krajowych organów nadzorczych, takich jak Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) czy Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF).

AMLA będzie wykonywać następujące zadania:

• Prowadzenie wykazów organów nadzoru finansowego i niefinansowego w UE.
• Przeprowadzanie okresowych ocen w celu zapewnienia, że wszystkie organy nadzoru posiadają odpowiednie zasoby, uprawnienia i strategie.
• Koordynowanie wzajemnych ocen standardów i praktyk nadzorczych, zwłaszcza w sektorze niefinansowym.
• Wspieranie i promowanie konwergencji praktyk nadzorczych oraz wysokich standardów nadzoru.
• Ułatwianie funkcjonowania kolegiów organów nadzoru AML/CFT w sektorze finansowym i niefinansowym.
• Rozstrzyganie sporów między organami nadzoru finansowego w sytuacjach transgranicznych.
• Badanie systematycznych uchybień w nadzorze spowodowanych naruszeniami prawa Unii przez krajowe organy nadzoru finansowego i niefinansowego, oraz wydawanie zaleceń lub ostrzeżeń.

AMLA opracuje jednolitą, ogólnounijną metodologię nadzorczą i będzie regularnie oceniać (w ramach tzw. peer reviews), czy krajowi nadzorcy stosują ją w sposób spójny i skuteczny. Będzie miała również prawo do interwencji, jeśli stwierdzi, że dany organ krajowy nie wypełnia należycie swoich obowiązków. Taka konstrukcja systemu nadzoru tworzy silną presję na krajowych regulatorów, aby „równali w górę” do najwyższych, europejskich standardów.

W praktyce, KNF i inne polskie organy, chcąc uniknąć negatywnej oceny ze strony AMLA, będą musiały rygorystycznie wdrażać i egzekwować nowe, zharmonizowane przepisy. Można się zatem spodziewać, że kontrole w polskich instytucjach obowiązanych staną się częstsze, bardziej wnikliwe i oparte na jednolitych, unijnych standardach. Pośredni nadzór podniesie więc poprzeczkę dla wszystkich podmiotów na rynku, eliminując ewentualne dotychczasowe różnice w podejściu czy poziomie pobłażliwości ze strony krajowych organów.

Koordynacja Jednostek Analityki Finansowej i uprawnienia legislacyjne

AMLA będzie również pełnić rolę centralnego punktu wsparcia dla JAF, w tym polskiego GIIF. Będzie ułatwiać wymianę informacji i koordynować wspólne analizy spraw transgranicznych, co ma kluczowe znaczenie dla skutecznego ścigania międzynarodowych siatek przestępczych. Co niezwykle istotne, otrzymała mandat do tworzenia wiążącego prawa wtórnego w postaci regulacyjnych i wykonawczych standardów technicznych (RTS/ITS). Oznacza to, że Urząd będzie doprecyzowywał ogólne zasady zawarte w rozporządzeniu, tworząc szczegółowe, bezpośrednio stosowane normy, które staną się częścią porządku prawnego w Polsce bez potrzeby implementacji przez polski parlament.

AMLA ma za zadanie uzupełniać unijne przepisy dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu poprzez opracowywanie:

• Regulacyjnych Standardów Technicznych (RTS): Mają charakter techniczny i są przyjmowane przez Komisję Europejską w drodze aktów delegowanych. Przykłady obejmują metodykę klasyfikacji profili ryzyka podmiotów zobowiązanych, kryteria identyfikacji relacji biznesowych czy informacje do należytej staranności wobec klienta.
• Wykonawczych Standardów Technicznych (ITS): Mają na celu zapewnienie jednolitych warunków wykonania przepisów i są przyjmowane przez Komisję w drodze aktów wykonawczych. Przykłady obejmują format raportowania informacji do EPPO czy ustalenia dotyczące przekazywania zadań nadzorczych.
• Wytycznych i zaleceń: Skierowane do organów nadzoru, JAF lub podmiotów zobowiązanych, mają na celu ustanowienie spójnych, wydajnych i skutecznych praktyk. Podmioty zobowiązane i organy nadzorcze dokładają wszelkich starań, aby się do nich stosować.

Kluczowe działania AMLA w zakresie JAF:

• Wspieranie prac JAF i przyczynianie się do poprawy współpracy i koordynacji.
• Ułatwianie wspólnych analiz spraw transgranicznych poprzez propozycje, inicjowanie, koordynację i wsparcie.
• Udostępnianie usług informatycznych i narzędzi w zakresie sztucznej inteligencji w celu zwiększenia zdolności JAF do analizy danych.
• Zarządzanie systemem FIU.net – specjalnym systemem informatycznym umożliwiającym JAF współpracę i wymianę informacji.
• Organizowanie wzajemnych ocen działań JAF w celu zwiększenia spójności i skuteczności.
• Wspieranie wymiany personelu i szkoleń między JAF.
• Pełnienie roli mediatora w sporach między JAF dotyczących współpracy i wymiany informacji.
• Każda krajowa JAF oddeleguje co najmniej jednego pracownika do AMLA w celu wsparcia zadań związanych z JAF.

Analiza Przypadku: Wspólna Analiza Transgranicznego Prania Pieniędzy Załóżmy, że JAF z Polski i JAF z Niemiec niezależnie od siebie otrzymują zgłoszenia podejrzanych transakcji, które wskazują na zaangażowanie tej samej zorganizowanej grupy przestępczej w pranie pieniędzy poprzez skomplikowane schematy obejmujące nieruchomości i aktywa kryptowalutowe w obu krajach. Złożoność sprawy i jej transgraniczny charakter sugerują potrzebę wspólnej analizy. Interwencja AMLA:

1. Powiadomienie AMLA: Jedna z JAF powiadamia AMLA o potencjalnej potrzebie wspólnej analizy (art. 40 ust. 3 AMLAR).
2. Inicjowanie i Koordynacja: AMLA, uznając sprawę za istotną, w ciągu pięciu dni informuje JAF z obu krajów i zaprasza je do udziału w wspólnej analizie (art. 40 ust. 3, 4 AMLAR). AMLA tworzy specjalny, bezpieczny kanał komunikacji i zapewnia wsparcie operacyjne, techniczne i logistyczne (art. 40 ust. 7 AMLAR).
3. Wsparcie Operacyjne: Oddelegowani pracownicy krajowych JAF w AMLA (art. 44 AMLAR) oraz personel AMLA wspierający analizę otrzymują dostęp do niezbędnych danych (za zgodą JAF) i mogą je przetwarzać. AMLA może porównywać dane na zasadzie trafienia/nietrafienia z informacjami od innych JAF i organów UE, np. Europolu, Eurojustu (art. 40 ust. 8 AMLAR).
4. Raportowanie Wyników: Jeśli wspólna analiza wskaże na uzasadnione podstawy do podejrzeń o przestępstwo, AMLA przekazuje wyniki Europejskiej Prokuraturze (EPPO) i OLAF (art. 41 ust. 1, 3 AMLAR). Za zgodą JAF, wyniki mogą być również przekazane Europolowi i Eurojustowi (art. 41 ust. 4, 5 AMLAR).

Harmonogram wdrożenia: Kluczowe daty, które musisz znać

Proces wdrożenia nowego pakietu AML jest rozłożony w czasie, a jego pełna operacyjność zostanie osiągnięta dopiero w 2028 roku. Jednakże, kluczowe jest zrozumienie, że przygotowania do tych zmian muszą rozpocząć się natychmiast. Poniższa tabela przedstawia najważniejsze kamienie milowe i ich praktyczne znaczenie dla polskich instytucji obowiązanych.

Jak jest zorganizowana AMLA i kto nią kieruje?

Struktura Urzędu ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu obejmuje kluczowe organy zarządzające, które mają zapewnić jej niezależne i efektywne funkcjonowanie:

• Przewodnicząca Urzędu: Funkcję tę pełni Pani Bruna Szego, powołana 21 stycznia 2025 r.. Przewodnicząca reprezentuje Urząd oraz przygotowuje i przewodniczy posiedzeniom Rady Generalnej i Rady Wykonawczej.
• Rada Generalna: Posiada dwa składy, w zależności od przedmiotu decyzji:
  • Skład Nadzorczy: Składa się z przewodniczącej i szefów organów nadzorczych właściwych dla podmiotów zobowiązanych z każdego państwa członkowskiego, a także przedstawiciela Komisji Europejskiej bez prawa głosu. Odpowiada za decyzje dotyczące nadzoru, m.in. regulacyjnych i wykonawczych standardów technicznych.
  • Skład właściwy dla Jednostek Analityki Finansowej (JAF): Składa się z przewodniczącej, szefów JAF z każdego państwa członkowskiego oraz przedstawiciela Komisji Europejskiej bez prawa głosu. Odpowiada za wspieranie i koordynowanie prac JAF.
• Rada Wykonawcza: Składa się z przewodniczącej i pięciu pełnoetatowych członków (w tym wiceprzewodniczącego). Jest odpowiedzialna za planowanie i wykonywanie wszystkich zadań Urzędu, z wyjątkiem tych wyraźnie powierzonych Radzie Generalnej. Podejmuje wszelkie wiążące decyzje skierowane do wybranych podmiotów zobowiązanych. Członkowie Rady Wykonawczej działają niezależnie i w interesie całej Unii.
• Dyrektor Wykonawczy: Jest urzędnikiem administracyjnym wyższego szczebla, odpowiedzialnym za bieżące zarządzanie Urzędem, w tym za budżet, zamówienia publiczne i rekrutację.

Jak Europejski Urząd ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy zapewnia niezależność i odpowiedzialność?

Niezależność i obiektywizm są kluczowe dla wiarygodności Urzędu ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu. Urząd stosuje szereg mechanizmów w tym zakresie:

• Niezależność decyzyjna: Zarówno Rada Generalna, jak i Rada Wykonawcza działają niezależnie, bez przyjmowania instrukcji od instytucji, rządów czy innych podmiotów.
• Procedury powoływania: Członkowie Rady Wykonawczej i przewodnicząca Urzędu są wybierani w otwartych postępowaniach na podstawie zasług i kwalifikacji, z uwzględnieniem równowagi płci i geograficznej.
• Administracyjna Rada Odwoławcza: Stanowi wewnętrzny organ odwoławczy, dokonujący przeglądu decyzji AMLA dotyczących bezpośredniego nadzoru, nakładania kar i środków administracyjnych. Składa się z pięciu niezależnych ekspertów.
• Odpowiedzialność i sprawozdawczość: AMLA odpowiada przed Parlamentem Europejskim i Radą, corocznie przedkładając sprawozdania z wykonania zadań. Przewodnicząca uczestniczy w wysłuchaniach przed komisjami Parlamentu Europejskiego.
• Środki zwalczania nadużyć finansowych i bezpieczeństwo IT: AMLA podlega przepisom dotyczącym zwalczania nadużyć finansowych (współpraca z OLAF, EPPO) i ma ustanowione rygorystyczne zasady bezpieczeństwa informatycznego, z regularnymi raportami i minimalnym budżetem na cyberbezpieczeństwo.
• Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej: Personel AMLA i inne osoby świadczące usługi podlegają rygorystycznym wymogom tajemnicy zawodowej.

Podsumowanie

Pakiet legislacyjny ustanawiający Urząd ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu stanowi najgłębszą reformę systemu AML/CFT w historii Unii Europejskiej. Jego kluczowe elementy – centralizacja nadzoru w ramach AMLA, unifikacja przepisów poprzez bezpośrednio stosowane rozporządzenie oraz wynikający z tego wzrost presji na egzekwowanie prawa – będą miały fundamentalny wpływ na wszystkie instytucje obowiązane w Polsce.

Dla polskich firm oznacza to konieczność odejścia od postrzegania AML jako zestawu formalnych obowiązków do spełnienia i przyjęcia perspektywy strategicznego zarządzania ryzykiem. Ignorowanie nadchodzących zmian to nie tylko groźba dotkliwych kar finansowych i osobistej odpowiedzialności karnej dla zarządu, ale także poważne ryzyko reputacyjne i biznesowe w coraz bardziej zintegrowanym i wymagającym otoczeniu regulacyjnym.

Proaktywne przygotowanie się na nową erę nadzoru jest kluczowe. Instytucje obowiązane powinny podjąć natychmiastowe działania, które można ująć w trzyetapowy plan:

• Działania natychmiastowe: Przeprowadzenie szczegółowej analizy luk (gap analysis) w celu zidentyfikowania wszystkich obszarów, w których obecne procedury, systemy i praktyki odbiegają od wymogów nowego pakietu AML. Na tej podstawie należy stworzyć szczegółowy harmonogram projektu dostosowawczego.
• Działania w perspektywie roku: Priorytetem powinna być aktualizacja ogólnej oceny ryzyka oraz wewnętrznej procedury AML, ze szczególnym uwzględnieniem rewolucyjnych zmian w podejściu do identyfikacji beneficjenta rzeczywistego. Należy również zweryfikować i w razie potrzeby zmodyfikować wykorzystywane systemy IT.
• Działania ciągłe: Niezbędne jest stałe inwestowanie w podnoszenie świadomości i wiedzy poprzez regularne, zaawansowane szkolenia dla pracowników i kadry zarządzającej. Równie istotne jest śledzenie publikacji i wytycznych wydawanych przez AMLA oraz inwestowanie w nowoczesne technologie, które mogą zautomatyzować i usprawnić procesy AML.

W nowej rzeczywistości prawnej, proaktywne i świadome podejście do zarządzania ryzykiem AML nie jest już tylko kosztem, ale strategiczną inwestycją w bezpieczeństwo, stabilność i wiarygodność firmy na jednolitym rynku europejskim.

Glosariusz kluczowych terminów

• AMLA (Urząd ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu): Nowo utworzona, zdecentralizowana agencja UE, odpowiedzialna za koordynację krajowych organów w celu zapewnienia prawidłowego i spójnego stosowania przepisów UE dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
• AML/CFT (Przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu): Zespół środków i regulacji mających na celu zapobieganie wykorzystywaniu systemu finansowego do celów nielegalnego pochodzenia środków pieniężnych (pranie pieniędzy) oraz wspierania działań terrorystycznych (finansowanie terroryzmu).
• Rozporządzenie (UE) 2024/1620: Akt prawny Parlamentu Europejskiego i Rady, który ustanowił AMLA, określając jej mandat, strukturę i uprawnienia.
• Podmioty obowiązane: Instytucje kredytowe, instytucje finansowe oraz inne podmioty (np. dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów), na które nałożono obowiązki w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
• Wybrane podmioty obowiązane: Podmioty o wysokim ryzyku prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, prowadzące działalność transgraniczną, podlegające bezpośredniemu nadzorowi AMLA.
• Jednostki Analityki Finansowej (JAF): Krajowe organy odpowiedzialne za gromadzenie i analizowanie informacji o podejrzanych transakcjach w celu zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. AMLA wspiera i koordynuje ich działania.
• Ryzyko prania pieniędzy i finansowania terroryzmu: Potencjalna możliwość wykorzystania systemu finansowego do celów nielegalnego pochodzenia środków lub wspierania terroryzmu. AMLA monitoruje i ocenia te ryzyka na rynku wewnętrznym.
• Bezpośredni nadzór: Nadzór sprawowany bezpośrednio przez AMLA nad wybranymi podmiotami zobowiązanymi, w tym przeprowadzanie ocen, kontroli i nakładanie środków administracyjnych.
• Pośredni nadzór: Nadzór sprawowany przez AMLA nad krajowymi organami nadzoru (zarówno finansowymi, jak i niefinansowymi), mający na celu zapewnienie spójności i wysokiej jakości praktyk nadzorczych w całej UE.
• Wspólne zespoły nadzorcze: Zespoły składające się z personelu AMLA i personelu krajowych organów nadzoru finansowego, powołane do bezpośredniego nadzoru nad wybranymi podmiotami zobowiązanymi.
• Centralna baza danych AML/CFT: Baza danych ustanowiona i aktualizowana przez AMLA, zawierająca informacje zebrane od organów nadzorczych i z własnej działalności, służąca do analizy ryzyka i wspierania nadzoru.
• Standardy techniczne (regulacyjne i wykonawcze): Opracowywane przez AMLA (a przyjmowane przez Komisję Europejską) szczegółowe przepisy techniczne, które uzupełniają lub określają warunki stosowania unijnych aktów prawnych w obszarze AML/CFT.
• Wytyczne i zalecenia: Niewiążące instrumenty wydawane przez AMLA w celu ustanowienia spójnych i skutecznych praktyk nadzorczych oraz praktyk JAF, a także zapewnienia jednolitego stosowania prawa UE.
• Kary pieniężne i środki administracyjne: Sankcje nakładane przez AMLA na wybrane podmioty zobowiązane za naruszenia przepisów AML/CFT, mające na celu zapewnienie zgodności i odstraszanie od nielegalnych działań.
• FIU.net: Specjalny system informatyczny zarządzany przez AMLA, umożliwiający jednostkom analityki finansowej współpracę i bezpieczną wymianę informacji w kontekście zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.
• Niezależność operacyjna: Zdolność AMLA i jej organów do wykonywania swoich zadań bez zewnętrznych wpływów politycznych lub ekonomicznych, działając w interesie całej Unii.
• Przejrzystość: Zasada działania AMLA, polegająca na publicznym udostępnianiu informacji o jej działaniach, decyzjach i sprawozdaniach, z wyjątkiem informacji poufnych.
• Zgłaszanie nieprawidłowości (whistleblowing): Proces, w którym osoby (np. pracownicy podmiotów zobowiązanych lub organów nadzoru) zgłaszają AMLA faktyczne lub potencjalne naruszenia przepisów AML/CFT, z zapewnieniem ochrony ich tożsamości.
• Rada Generalna: Jeden z głównych organów zarządzających, składający się z przedstawicieli organów nadzorczych lub JAF z państw członkowskich. Przyjmuje akty o ogólnym zastosowaniu.
• Rada Wykonawcza: Główny organ zarządzający, odpowiedzialny za planowanie i wykonywanie zadań Urzędu, w tym podejmowanie wiążących decyzji wobec wybranych podmiotów zobowiązanych.
• Przewodniczący Urzędu: Reprezentuje na zewnątrz i jest odpowiedzialny za przygotowanie prac Rady Generalnej i Rady Wykonawczej.
• Dyrektor Wykonawczy: Starszy urzędnik administracyjny odpowiedzialny za bieżące zarządzanie, w tym za budżet, zamówienia publiczne i rekrutację.
• Administracyjna Rada Odwoławcza: Organ w strukturze, odpowiedzialny za wewnętrzny administracyjny przegląd decyzji podjętych przez Urząd w ramach bezpośredniego nadzoru.
• Partnerstwa na rzecz wymiany informacji: Fora współpracy i wymiany informacji między właściwymi organami a podmiotami zobowiązanymi, w których AMLA może tworzyć lub uczestniczyć.

Najczęściej zadawane pytania