Opinia Rzecznika TSUE w sprawie WIBOR z 11 września 2025: Czy to koniec wysokich rat kredytów w Polsce? Sprawa C-471/24

Dla milionów Polaków spłacających kredyty hipoteczne i konsumenckie, oparte o zmienną stopę procentową, 11 września 2025 roku to data, która może okazać się punktem zwrotnym. Tego dnia Rzecznik Generalny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydała swoją długo oczekiwaną opinię w sprawie C-471/24, dotyczącą kredytów ze wskaźnikiem WIBOR. Czy jest to „cisza przed burzą”, zapowiadająca rewolucję na rynku kredytów złotowych, porównywalną do tej, jaka dotknęła kredyty frankowe?.

Niniejszy artykuł stanowi dogłębną analizę tej kluczowej opinii, wyjaśniając jej znaczenie dla kredytobiorców i sektora bankowego. Dowiesz się, jakie są najważniejsze tezy, jak wpłynie to na oceny umów kredytowych i czego można spodziewać się w najbliższych miesiącach.

Czym jest Wskaźnik WIBOR i dlaczego budzi kontrowersje?

WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) to referencyjna stopa procentowa, która przez dekady była podstawą oprocentowania większości kredytów złotowych w Polsce, w tym blisko 2 milionów aktywnych kredytów hipotecznych. Został stworzony w 1993 roku i jest wykorzystywany jako podstawowa miara ceny bazowej pieniądza w wielu instrumentach finansowych.

Jego wartość jest ustalana codziennie na podstawie kwotowań największych banków działających w Polsce, które deklarują, po jakiej cenie pożyczyłyby sobie pieniądze na rynku międzybankowym na określone terminy (np. 1M, 3M, 6M).

Główne kontrowersje wokół WIBOR-u wynikają z jego metodologii:

• Oparcie na deklaracjach, nie na rzeczywistych transakcjach: Choć unijne rozporządzenie BMR (Regulacja 2016/1011) zakłada, że podstawą wyliczania WIBOR powinny być rzeczywiste transakcje, w praktyce na polskim rynku międzybankowym od dawna rzadko dochodzi do pożyczek na dłuższe okresy. W efekcie, jak wskazano w opinii, 98,27% danych bazowych stanowią szacowania (kwotowania) dostarczane przez banki, a nie realne transakcje.
• Ryzyko manipulacji: Fakt, że WIBOR nie jest wyliczany w oparciu o rzeczywiste transakcje, rodzi spekulacje o możliwości manipulowania jego wysokością przez banki, co potencjalnie mogłoby zawyżać raty kredytów i zwiększać ich zyski.
• Brak transparentności: Kredytobiorcy często nie otrzymywali pełnych i zrozumiałych informacji o mechanizmie ustalania WIBOR, jego wpływie na oprocentowanie oraz ryzykach związanych z wahaniami jego wartości. To powodowało, że konsument nie był w stanie przewidzieć rzeczywistych kosztów kredytu.

Pomimo tych zarzutów, instytucje państwowe, takie jak KNF, NBP i Ministerstwo Finansów, oraz same banki, stanowczo bronią WIBOR-u, twierdząc, że jest zgodny z prawem krajowym i unijnym, a jego metodologia jest nadzorowana przez GPW Benchmark, KNF i europejski nadzór ESMA. Niemniej jednak, trwają prace nad zastąpieniem WIBOR-u innym wskaźnikiem, POLSTR, opartym na rzeczywistych transakcjach, co wskazuje na pewną świadomość jego wadliwości.

Sprawa C-471/24 przed TSUE: Kluczowe pytania Sąd Okręgowy w Częstochowie

Sprawa C-471/24, której dotyczyła opinia Rzecznika Generalnego, została zainicjowana przez Sąd Okręgowy w Częstochowie. Dotyczyła ona pozwu J.J., konsumenta, przeciwko bankowi PKO BP S.A.. J.J. zaciągnął w 2019 roku kredyt hipoteczny w wysokości około 400 000 PLN, którego oprocentowanie było oparte na wskaźniku WIBOR 6M. Twierdził, że bank nie udzielił mu rzetelnych, zrozumiałych i pełnych informacji o ryzyku związanym ze zmiennym oprocentowaniem oraz o metodzie ustalania wskaźnika WIBOR. W pozwie domagał się zwrotu nadpłaconych odsetek, argumentując, że WIBOR został zastosowany w sposób abuzywny (nieuczciwy).

Sąd Okręgowy w Częstochowie skierował do TSUE cztery kluczowe pytania prejudycjalne, mające fundamentalne znaczenie dla wszystkich stron sporów konsumenckich dotyczących kredytów opartych na WIBOR:

1. Czy postanowienia umowne odwołujące się do wartości wskaźnika WIBOR mogą podlegać ocenie pod kątem ochrony praw konsumenta w świetle dyrektywy 93/13/EWG?
2. Czy w przypadku pozytywnej odpowiedzi na pierwsze pytanie, art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG (wyłączający z oceny nieuczciwości postanowienia określające główny przedmiot umowy wyrażone prostym i zrozumiałym językiem) pozwala na badanie klauzul WIBOR?
3. Czy niepełne poinformowanie klienta o ryzyku zmiennej stopy procentowej oraz niewyjaśnienie sposobu ustalania WIBOR może być traktowane jako sprzeczne z dobrą wiarą i powodować znaczącą nierównowagę na niekorzyść konsumenta (czyli czy klauzula może być nieuczciwa)?
4. Co zrobić z umową, gdyby zapis o WIBOR został uznany za abuzywny? Czy kredyt może nadal funkcjonować, oparty tylko na marży banku, co byłoby korzystne dla klienta, czy też umowa staje się nieważna w całości?

Pytania te, jak podkreśla Kancelaria Graś i Wspólnicy, nie dotyczą wyłącznie jednej sprawy, lecz konstrukcji tysięcy umów zawieranych przez polskie rodziny.

Co powiedziała Rzecznik TSUE w opinii TSUE z 11 września 2025?

Opinia Rzecznika Generalnego Laili Mediny w sprawie C-471/24 jest wstępnym, ale niezwykle ważnym sygnałem dla rynku finansowego w Polsce. Choć nie jest ona formalnie wiążąca dla Trybunału, to w wielu sprawach TSUE podąża za wskazanym przez Rzecznika kierunkiem.

Oto kluczowe tezy opinii:

Czy klauzule WIBOR podlegają kontroli sądów?

Tak, klauzule oparte na WIBOR mogą być badane przez sądy krajowe pod kątem ich nieuczciwości na gruncie dyrektywy 93/13/EWG o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich.

Rzecznik Generalna wyjaśniła, że fakt, iż model „WIBOR + marża” wynika z przepisów prawa krajowego, nie wyklucza kontroli jego uczciwości, o ile przepisy krajowe nie przewidują obowiązkowego stosowania tego wskaźnika i jego określonej stawki, niezależnie od wyboru dokonanego przez strony umowy. Co istotne, podkreślono, że ani polskie, ani unijne prawo nie obliguje banków do posługiwania się stawką WIBOR jako jedynym możliwym sposobem ustalania oprocentowania. To stwierdzenie odbiera bankom argument, jakoby klauzula WIBOR była „nietykalna”.

Jakie wymogi przejrzystości stawiane są bankom?

Opinia kładzie bardzo silny nacisk na wymóg przejrzystości warunków umownych. Oznacza to, że jeśli zapis umowy o oprocentowaniu opartym o WIBOR nie jest całkowicie jasny i zrozumiały dla przeciętnego konsumenta, to nie korzysta z wyłączenia spod kontroli i może zostać uznany za nieuczciwy.

Aby spełnić ten wymóg, bank musi:

• Poinformować konsumenta w sposób wystarczająco precyzyjny i dokładny o nazwie stosowanego wskaźnika referencyjnego (np. WIBOR 6M) oraz o nazwie jego administratora (GPW Benchmark S.A.).
• Przekazać informacje o potencjalnych konsekwencjach dla konsumenta wynikających ze stosowania tego wskaźnika, tak aby klient mógł samodzielnie oszacować całkowity koszt kredytu.
• Sposób przekazania informacji (bezpośrednio w umowie lub osobno) musi zapewnić, że konsument otrzyma pełny obraz zastosowanej metody oprocentowania.
• Informacje te muszą w pełni ujawniać metodologię ustalania stawki WIBOR oraz główne czynniki powodujące wahania tej stawki, nie zatajając ani nie zniekształcając charakteru wskaźnika.
• Kredytodawca musi przedstawić informacje w sposób neutralny i obiektywny, bez sugerowania, że wybór mechanizmu WIBOR jest korzystny, jeśli faktycznie tak nie było.

Kiedy klauzula WIBOR może być uznana za nieuczciwą?

Klauzula może zostać uznana za nieuczciwą, jeżeli stoi w sprzeczności z wymogami dobrej wiary i powoduje znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. Sąd krajowy musi zbadać, czy bank, traktując konsumenta sprawiedliwie i słusznie, mógł racjonalnie oczekiwać, że konsument przyjąłby taki warunek w drodze indywidualnych negocjacji. Kluczowe jest, czy konsument wyraził świadomą zgodę na ryzyko, po otrzymaniu pełnych i dokładnych informacji.

Czego sądy krajowe nie mogą badać?

Rzecznik Generalna wyraźnie zaznaczyła, że sądy krajowe nie mogą badać metody ustalania samego wskaźnika WIBOR jako takiego. Takie badanie wykracza poza zakres stosowania dyrektywy 93/13/EWG i jest regulowane przez rozporządzenie 2016/1011 (BMR), które ustanawia specjalne mechanizmy rozpatrywania skarg w przypadku wątpliwości co do zgodności wyznaczenia wskaźnika.

Komentarz Związku Banków Polskich do opinii TSUE w sprawie C471/24: WIBOR zgodny z prawem, obowiązki informacyjne spełnione?

Opinia Rzecznika Generalnego TSUE w sprawie C-471/24 spotkała się z natychmiastową reakcją Związku Banków Polskich (ZBP), który przedstawił swoją interpretację jej wniosków. Prezes ZBP, Tadeusz Białek, ocenił, że opinia Rzecznika Generalnego jest „potężnym ciosem w argumentację kancelarii prawnych”.

ZBP podkreśla, że Rzecznik Generalna TSUE potwierdziła prawidłowość wyznaczania wskaźnika WIBOR. Według ZBP, kwestia obowiązków informacyjnych również została spełniona przez banki w sposób prawidłowy.

Główne argumenty przedstawione przez ZBP:

• Zakres badania sądów: ZBP stanowczo zaznacza, że sąd krajowy nie może badać metody ustalania wskaźnika WIBOR, ponieważ takie badanie wykracza poza zakres Dyrektywy konsumenckiej 93/13. Argument ten jest spójny ze stwierdzeniem Rzecznika Generalnego, że zezwolenie sądom cywilnym na weryfikację metody ustalania kluczowych wskaźników referencyjnych podważyłoby specjalny system zarządzania ustanowiony przez rozporządzenie BMR.
• Wymagane informacje: ZBP twierdzi, że banki wypełniły obowiązek przekazania informacji o nazwie wskaźnika, jego administratorze oraz skutkach wzrostu wskaźnika na oprocentowanie kredytu.
• Brak bezpośredniego obowiązku informowania o metodologii: Zdaniem ZBP, wymóg przejrzystości z Dyrektywy 93/13 nie zobowiązuje kredytodawcy do bezpośredniego przekazywania bardziej szczegółowych informacji na temat metody wyznaczania wskaźnika referencyjnego, niż te wymagane na podstawie rozporządzenia BMR. Jak zauważono, informacje te są publicznie dostępne w samym rozporządzeniu BMR oraz na stronie internetowej administratora wskaźnika, GPW Benchmark S.A..
• WIBOR jako certyfikowany benchmark: Banki akcentują, że WIBOR jest ściśle regulowany i monitorowany. Od 2018 r. znajduje się pod nadzorem KNF, a jego metodologia i poprawność są cyklicznie kontrolowane przez KNF oraz europejski nadzór ESMA. ZBP obrazowo ujął, że „rozporządzenie BMR to swoisty certyfikat uczciwości wskaźników referencyjnych”.

Sektor bankowy przyjął skoordynowaną strategię informacyjną, przekonując, że polski rynek finansowy stoi na solidnych podstawach, a WIBOR jest rynkowym indeksem z nadzorem, co oznacza, że nie ma podstaw do masowego unieważniania kredytów. Argumentują również, że model „WIBOR + marża” jest powszechny, co utrudnia uznanie go za zaskakujący lub jednostronnie krzywdzący dla konsumenta.

Analiza Przypadku: Skutki opinii Rzecznik TSUE dla kredytobiorców i banków

Opinia Rzecznika Generalnego TSUE w sprawie C-471/24, choć niewiążąca, jasno wskazuje prokonsumencki kierunek, który może znacząco wpłynąć na przebieg sporów sądowych dotyczących kredytów z WIBOR. Poniżej przedstawiamy studia przypadków, które obrazują potencjalne konsekwencje.

Studium Przypadku 1: J.J. kontra PKO BP S.A. – geneza sprawy C-471/24

Pan J.J., konsument, zaciągnął w 2019 roku kredyt hipoteczny w PKO BP S.A. na kwotę około 400 000 PLN. Jego głównym zarzutem było to, że bank nie dostarczył mu rzetelnych, zrozumiałych i pełnych informacji na temat ryzyka związanego ze zmiennym oprocentowaniem opartym na WIBOR 6M, ani na temat samej metody ustalania tego wskaźnika. Twierdził, że bank mógł wpływać na ustalanie wskaźnika niezależnie od rzeczywistych warunków gospodarczych, zapewniając sobie w ten sposób „ukrytą marżę”, oraz że przeniósł na niego całość ryzyka stopy procentowej.

W świetle opinii Rzecznika Generalnego, zarzuty pana J.J. nabierają nowego znaczenia. Jeśli sąd krajowy uzna, że PKO BP nie spełnił wymogów przejrzystości, nie informując J.J. w sposób precyzyjny i dokładny o mechanizmie WIBOR i jego konsekwencjach, to klauzula oprocentowania może zostać uznana za nieuczciwą. Sąd będzie musiał zbadać, czy J.J. wyraził świadomą zgodę na ryzyko zmiennej stopy procentowej po otrzymaniu pełnych i dokładnych informacji. To podkreśla indywidualny charakter oceny każdej umowy.

Studium Przypadku 2: Sukcesy „złotówkowiczów” w polskich sądach

Mimo że większość dotychczasowych prawomocnych wyroków w sprawach o WIBOR w Polsce była korzystna dla banków, pojawiają się już precedensowe rozstrzygnięcia sprzyjające kredytobiorcom, które mogą zyskać na znaczeniu po opinii TSUE w sprawie C-471/24.

• Wyroki Sądu Okręgowego w Suwałkach: W dwóch sprawach (I C 217/24 i I C 332/24) Sąd Okręgowy w Suwałkach uznał klauzule oparte na WIBOR za nieważne. W pierwszej sprawie wyeliminowano całe oprocentowanie, a kredytobiorca musiał zwrócić tylko udostępniony kapitał. W drugiej sprawie sąd ustalił nieważność całej umowy kredytu złotowego z oprocentowaniem na bazie WIBOR, zwracając uwagę na brak informacji o sposobie wyliczania WIBOR i jego nieprzejrzystość. Sąd podkreślił, że konsument nie powinien być zmuszony do poszukiwania informacji o elementach wpływających na jego stosunek prawny z przedsiębiorcą.
• Wyrok w Grodzisku Mazowieckim: Sąd Rejonowy w Grodzisku Mazowieckim w sprawie I C 529/24 uznał klauzulę zmiennego oprocentowania opartego na WIBOR 3M za wadliwą z powodu naruszenia obowiązków informacyjnych. Skutkiem było zastosowanie sankcji kredytu darmowego (SKD), a bank musiał zwrócić pobraną prowizję. Sąd wskazał, że bank nie podał dokładnych informacji o istocie wskaźnika, jego administratorze, zasadach ustalania i czynnikach wpływających na zmiany.
• Wyrok w Warszawie (dla przedsiębiorcy): Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie XXIII Ga 763/24 uznał postanowienia umowy o oprocentowaniu zmiennym na bazie WIBOR 1M za nieważne, pomimo że pożyczkobiorca był przedsiębiorcą, a nie konsumentem. Sąd uznał klauzule za nietransparentne i sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, obciążającymi słabszą stronę umowy kosztami, których nie była w stanie przewidzieć. Ten wyrok może otworzyć drogę do walki o prawa również dla przedsiębiorców.

Jakie są potencjalne skutki opinii Rzecznika Generalnego dla kredytobiorców?

Opinia Rzecznika Generalnego w sprawie C-471/24 jest wyraźnie korzystna dla kredytobiorców. Jeśli Trybunał podtrzyma ten kierunek, możemy spodziewać się następujących konsekwencji:

• Wzrost liczby pozwów: Może to doprowadzić do nowej fali pozwów przeciwko bankom, porównywalnej do tej, którą wywołały sprawy frankowe. Prawnicy już mówią o „Frankowiczach 2.0”.
• Możliwość usunięcia WIBOR z umowy: W przypadku uznania klauzuli za nieuczciwą, sąd może wyeliminować WIBOR z umowy, pozostawiając oprocentowanie oparte wyłącznie na stałej marży banku. Oznaczałoby to drastyczne obniżenie rat kredytu.
• Ewentualne unieważnienie całej umowy: W zależności od okoliczności danej sprawy, sąd może nawet stwierdzić nieważność całej umowy kredytowej.
• Zwrot nadpłaconych odsetek: Kredytobiorcy, którzy wygrają spory, będą mogli domagać się zwrotu nadpłaconych odsetek.
• Indywidualna ocena: Należy pamiętać, że każda sprawa będzie rozpatrywana indywidualnie. Kluczowe będzie udowodnienie, że bank nie dopełnił obowiązków informacyjnych i konsument nie podjął świadomej decyzji o ryzyku.

Co oznacza opinia dla banków i stabilności sektora?

Dla sektora bankowego opinia Rzecznika Mediny to sygnał alarmowy. Potencjalne skutki mogą być znaczące:

• Ryzyko finansowe: Prognozowane roszczenia mogą sięgać setek miliardów złotych, co mogłoby zagrozić stabilności banków i wymusić tworzenie dodatkowych rezerw, analogicznie jak w przypadku kredytów frankowych.
• Zmiana praktyk informacyjnych: Banki mogą być zmuszone do zmiany swoich praktyk w zakresie informowania klientów o mechanizmach oprocentowania zmiennego i związanych z nim ryzykach.
• Skoordynowana obrona: W odpowiedzi na potencjalne zagrożenie, sektor bankowy przyjął skoordynowaną strategię informacyjną, podkreślając, że WIBOR jest ściśle regulowany i monitorowany, a jego metodologia kontrolowana przez KNF i ESMA. Argumentują, że rozporządzenie BMR stanowi „certyfikat uczciwości” wskaźników referencyjnych.
• Działania rządu i KNF: Mimo obrony WIBOR, polski rząd i KNF zdają sobie sprawę z jego wadliwości i prowadzą prace nad jego zastąpieniem nowym wskaźnikiem – WIRF (Warsaw Interest Rate Overnight lub POLSTR/WIRF), opartym na rzeczywistych transakcjach. Proces ten ma rozpocząć się od obligacji skarbowych, a później objąć nowe umowy kredytowe, z docelową zmianą w istniejących umowach od 2027 roku.
• Niepewność: Do czasu wydania ostatecznego wyroku przez TSUE w sprawie C-471/24 (spodziewanego w pierwszym kwartale 2026 roku), banki będą funkcjonować w atmosferze niepewności co do przyszłości kredytów złotowych.

Podsumowanie: Nowy rozdział w sporach o WIBOR?

Opinia Rzecznika Generalnego TSUE z 11 września 2025 roku jest przełomem na rynku kredytów złotowych, jasno sygnalizującym silną prokonsumencką postawę najwyższych europejskich instytucji. Trybunał, poprzez swojego Rzecznika, potwierdził, że mechanizm WIBOR nie jest wyłączony spod kontroli sądów, a banki mają obowiązek rzetelnie informować konsumentów o ryzyku zmiennej stopy procentowej, zasadach działania wskaźnika i jego konsekwencjach finansowych. Brak przejrzystości oznacza ryzyko uznania zapisów za nieuczciwe i naruszające równowagę stron.

To otwiera nowy rozdział w sporach kredytowych, dając kredytobiorcom mocne narzędzie do kwestionowania klauzul WIBOR-owych w sądach, jeśli nie zostali rzetelnie poinformowani o zasadach ich działania. Chociaż ostateczny wyrok TSUE w sprawie C-471/24 spodziewany jest na początku 2026 roku, już teraz widać, że poprzeczka stawiana bankom w zakresie transparentności umów kredytowych została zawieszona bardzo wysoko.

Najczęściej zadawane pytania – Opinia Rzecznika TSUE w sprawie WIBOR z 11 września 2025