W obliczu rosnących zagrożeń związanych z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, Polska podejmuje kroki w celu dostosowania swojego prawodawstwa do międzynarodowych standardów. Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu ma na celu wzmocnienie krajowego systemu finansowego oraz poprawę współpracy międzynarodowej.
Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie kluczowych aspektów planowanej zmiany ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2023 r. poz. 1124, z późn. zm.), ze szczególnym uwzględnieniem rozszerzenia jej zakresu o przeciwdziałanie finansowaniu rozprzestrzeniania broni masowego rażenia. Projekt o numerze UC75, wpisuje się w szerszy kontekst dostosowywania polskiego prawa do dynamicznie ewoluujących międzynarodowych standardów w obszarze przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML/CFT).
Planowany termin przyjęcia projektu ustawy przez Radę Ministrów to I kwartał 2025 roku.
Kluczowe informacje warte zapamiętania – Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu 2025:
- Rozszerzenie definicji „rozprzestrzeniania broni masowego rażenia” zgodnie z rezolucjami Rady Bezpieczeństwa ONZ.
- Wprowadzenie nowych wymagań wobec Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF) dotyczących wiedzy z zakresu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia.
- Modyfikacja regulacji dotyczących Komitetu Bezpieczeństwa Finansowego działającego przy GIIF, umożliwiając udział osób z wiedzą o przeciwdziałaniu rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia.
- Doprecyzowanie uprawnień kontrolnych GIIF, aby obejmowały również środki ograniczające w zakresie broni masowego rażenia.
- Wprowadzenie kar administracyjnych za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących finansowych sankcji proliferacyjnych.
- Zapewnienie spójności ustawy z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
- Dostosowanie ustawy do zaleceń MONEYVAL (Komitetu Ekspertów ds. Oceny Środków Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu) po 5 rundzie ewaluacji polskiego systemu.
Kontekst międzynarodowy i unijny
Standardy Grupy Zadaniowej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF)
Międzynarodowe standardy przeciwdziałania praniu pieniędzy, ustanowione przez Grupę Zadaniową do spraw Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF), ewoluowały w odpowiedzi na zmieniające się zagrożenia globalne. Rekomendacje FATF, w tym Rekomendacja nr 7, nakładają na państwa obowiązek wdrożenia środków ograniczających w celu przeciwdziałania finansowaniu rozprzestrzeniania broni masowego rażenia. Celem projektu jest uzupełnienie przepisów ustawy o tę regulację.
Rezolucje Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych
Rezolucje Rady Bezpieczeństwa ONZ, takie jak rezolucja 2231 dotycząca Iranu oraz szereg rezolucji dotyczących Korei Północnej, stanowią podstawę dla międzynarodowych działań w zakresie przeciwdziałania proliferacji broni masowego rażenia.
FATF R.7 wskazuje na konieczność implementacji środków ograniczających zgodnych z rezolucjami Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych, wydanymi na podstawie Rozdziału VII Karty Narodów Zjednoczonych. Rezolucje te, dotyczące zapobiegania, zwalczania i zakłócania rozprzestrzeniania broni masowego rażenia i finansowania tego procederu, są obecnie skierowane przeciwko Republice Iranu (rezolucja 2231 (2015)) oraz Koreańskiej Republice Ludowo-Demokratycznej (rezolucje 1718 (2006), 1874 (2009), 2087 (2013), 2094 (2013), 2270 (2016), 2321 (2016) i 2356 (2017)).
Polska jest zobowiązana do przestrzegania rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ, które dotyczą zapobiegania i zwalczania rozprzestrzeniania broni masowego rażenia. W kontekście tych regulacji, Polska musi dostosować swoje przepisy krajowe do tych wymogów międzynarodowych.
Unijny pakiet AML/CFT
Wymogi wynikające z FATF R.7 oraz rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ zostały przeniesione do prawa Unii Europejskiej, w szczególności do rozporządzenia Rady (UE) nr 267/2012 z dnia 23 marca 2012 r. w sprawie środków ograniczających wobec Iranu oraz rozporządzenia Rady (UE) 2017/1509 z dnia 30 sierpnia 2017 r. dotyczącego środków ograniczających skierowanych przeciwko Koreańskiej Republice Ludowo-Demokratycznej. Projekt nowelizacji ustawy ma na celu zapewnienie pełnej implementacji tych rozporządzeń do polskiego porządku prawnego.
Projekt uwzględnia również przepisy tzw. unijnego pakietu AML/CFT, tj. zbioru regulacji w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Projekt ustawy będzie zawierał zmiany poprawiające określone części obecnych przepisów w celu wdrożenia do krajowego systemu prawnego wymagań wynikających z aktów prawnych należących do wspomnianego pakietu (6AMLD, AMLR, AMLAR, TFR).
Kluczowe zmiany w przepisach ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu
Rozszerzenie zakresu przedmiotowego
Planowane zmiany obejmują rozszerzenie zakresu przedmiotowego ustawy o zasady i tryb stosowania środków ograniczających w celu przeciwdziałania terroryzmowi oraz finansowaniu rozprzestrzeniania broni masowego rażenia. W tym kontekście projekt przewiduje uzupełnienie słownika ustawowego o definicję „rozprzestrzeniania broni masowego rażenia”, zgodną z postanowieniami rezolucji Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Zmiany w kompetencjach Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF)
Nowelizacja przewiduje zmiany w zakresie wymagań stawianych wobec osoby piastującej stanowisko Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF), która będzie musiała legitymować się wiedzą z zakresu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia oraz finansowaniu jej rozprzestrzeniania. co ma na celu zwiększenie efektywności działań kontrolnych. Projekt doprecyzowuje również zakres uprawnień kontrolnych GIIF, w tym o kontrolowanie środków ograniczających w zakresie broni masowego rażenia .
Nowe przepisy mają na celu również usprawnienie współpracy między GIIF a innymi organami odpowiedzialnymi za walkę z przestępczością finansową, co powinno przyczynić się do lepszego monitorowania i wykrywania nielegalnych praktyk.
Dostosowanie do zaleceń MONEYVAL
Projekt ustawy będzie dostosowywał przepisy do konkretnych zaleceń zawartych w Raporcie 5 rundy ewaluacji polskiego systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu przeprowadzonej przez MONEYVAL. Zalecenia te dotyczą m.in. poprawy współpracy między organami krajowymi, uzupełnienia oceny ryzyka instytucji obowiązanych o nowe elementy oraz poprawy funkcjonowania Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych.
Zmiany w funkcjonowaniu Komitetu Bezpieczeństwa Finansowego
Projekt przewiduje modyfikację regulacji dotyczących funkcjonowania działającego przy GIIF ciała o charakterze opiniodawczo-doradczym, tj. Komitetu Bezpieczeństwa Finansowego. Zmiany te zakładają m.in., że członkiem Komitetu będzie mogła zostać osoba posiadająca specjalistyczną wiedzę z zakresu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia.
Nowe środki ograniczające
Zmiany w przepisach Rozdziału 10 ustawy obejmują nowe brzmienie artykułów dotyczących środków ograniczających stosowanych przez instytucje obowiązane, poszerzając je o przeciwdziałanie broni masowego rażenia.
Wprowadzenie kar administracyjnych
Nowelizacja wprowadza kary administracyjne za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących finansowych sankcji proliferacyjnych. Kary te mają na celu wzmocnienie mechanizmów egzekwowania przepisów.
Praktyczne implikacje dla instytucji finansowych
Instytucje finansowe będą zobowiązane do dostosowania swoich procedur wewnętrznych do nowych regulacji, co może wiązać się z koniecznością przeprowadzenia szkoleń dla pracowników oraz aktualizacji systemów informatycznych. Mogą napotkać trudności przy wdrażaniu nowych regulacji, takie jak brak odpowiednich zasobów ludzkich czy technologicznych, które są niezbędne do skutecznego monitorowania transakcji.
Technologie takie jak blockchain mogą być wykorzystywane do zwiększenia efektywności systemów przeciwdziałania praniu pieniędzy. Instytucje muszą jednak ocenić i zarządzać ryzykiem związanym z nowymi technologiami.
W kontekście współpracy między organami, nowe regulacje będą wymagały przeprowadzania bardziej szczegółowej oceny ryzyka, co pozwoli na skuteczniejsze identyfikowanie potencjalnych zagrożeń.
W praktyce nowe regulacje mogą obejmować m.in. obowiązek zgłaszania podejrzanych transakcji oraz stosowanie dodatkowych środków bezpieczeństwa przy realizacji transakcji związanych z krajami objętymi sankcjami.
Niektóre obszary regulacyjne mogą wymagać dalszej analizy i poprawy, aby zapewnić pełną zgodność z międzynarodowymi standardami oraz efektywność działań w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy.
Podsumowanie
Podsumowując, zmiany w przepisach są niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa finansowego w Polsce. Wprowadzenie nowych regulacji ma na celu zwiększenie efektywności działań kontrolnych oraz dostosowanie krajowego prawa do międzynarodowych standardów.
Rozszerzenie zakresu ustawy o przeciwdziałanie finansowaniu rozprzestrzeniania broni masowego rażenia, wraz z wprowadzeniem nowych instrumentów i mechanizmów, ma na celu zapewnienie skutecznej ochrony polskiego systemu finansowego przed wykorzystaniem go do celów niezgodnych z prawem, w tym do finansowania działań zagrażających bezpieczeństwu międzynarodowemu.
